Büyük çokuluslu şirketler, Trump’ın 'Liberation Day' tarifeleri kapsamında ödedikleri gümrük vergilerini geri almak için ABD Uluslararası Ticaret Mahkemesi'ne başvuruyor.
Costco, Revlon, Kawasaki Motors ve Bumble Bee Foods’un da aralarında bulunduğu çok sayıda tanınmış tüketici ve sanayi grubu, Donald Trump’ın kapsamlı "Kurtuluş Günü" tarifelerine karşı bir dizi hukuk mücadelesi başlatıyor. Amaç, şimdiye kadar ödedikleri gümrük vergilerinin iadesini almak ve ilave maliyetlerin önüne geçmek.
ABD Uluslararası Ticaret Mahkemesi kayıtları, 70’in üzerinde şirketin hâkimlerden vergilerin hukuka aykırı olduğuna hükmedilmesini, iadeye karar verilmesini ve yönetimin gelecekte bu vergileri uygulamasının engellenmesini talep eden davalar açtığını gösteriyor.
Birçok başvuru son haftalarda yapıldı; zira ABD Yüksek Mahkemesi, Trump’ın IEEPA kapsamında bu önlemleri uygulama yetkisi olup olmadığını tartışıyor.
IEEPA, başkana dış kaynaklı bir tehdide karşı ulusal acil durum ilan etme ve ardından yabancı ülkelere, kuruluşlara ya da kişilere karşı yaptırımlar ve varlık dondurma gibi geniş ekonomik araçları kullanma imkânı veren 1977 tarihli bir ABD yasasıdır.
Dava açan şirketler, IEEPA’nın acil durumlarda hedefe yönelik yaptırımlar için tasarlandığını; ithalata klasik, topyekûn tarifeler getirmek için olmadığını düşünüyor.
Bu son başvurular, şirketlerin tarife rejimine verdiği yanıtta bir değişime işaret ediyor; daha önceki davaları ağırlıkla küçük ithalatçılar açmıştı. Küresel tedarik zincirlerine sahip büyük çok uluslu şirketler de katılınca, vergilerin ticaret akışlarını bozduğunu ve birçok pazarda maliyetleri yükselttiğini savunarak mesele çok daha büyük bir boyut kazandı.
Asya ve Avrupa’da da faaliyetleri olan ABD merkezli depo kulübü perakendecisi Costco, Kasım ayında yönetimi dava ederek şimdiye kadar ödediği tarifelerin tamamının iadesini ve gelecekte tahsilatın durdurulmasını talep etti.
Şirket, IEEPA’nın Beyaz Saray’a gümrük vergisi belirleme yetkisini açıkça vermediğini; bu nedenle acil durum yetkileriyle konulan tarifelerin iptal edilmesi gerektiğini ileri sürdü.
Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya’da üretim ve dağıtım merkezleri bulunan kozmetik grubu Revlon da geri ödeme ve Trump’ın IEEPA kullanımının hukuka aykırı olduğuna hükmedilmesi talebinde.
Başvurusunda şirket, gümrük beyanlarından bazıları için ödediği vergilerin Aralık ortası gibi erken bir tarihte kesinleşebileceğini; bunun da ileride iade talep etme imkânını ciddi biçimde sınırlayacağını belirtti.
Davacılar arasında otomotiv ve sanayi sektörlerindeki çok uluslu üreticiler ağırlıkta.
Mahkeme dosyaları, Japonya’daki Toyota Grubu’nun bağlı ortaklıklarının, otomobil parçaları ve metallere uygulanan daha yüksek vergiler nedeniyle ABD Gümrük ve Sınır Koruma’ya dava açtığını; Kawasaki Motors ile bir dizi otomotiv tedarikçisinin ise araçlar, çelik ve alüminyuma getirilen tarifelerin maliyetlerini ciddi biçimde artırdığını savunduğunu gösteriyor.
Alüminyum üreticisi Alcoa, ambalaj grubu Berlin Packaging, fitness ekipmanı üreticisi iFit ve sıhhi tesisat tedarikçisi Ferguson Enterprises da dava açanlar arasına katıldı.
Yaygın tedarik ağlarına sahip gıda şirketleri özellikle ağır darbe aldıklarını söylüyor. Brezilya, Ekvador, Panama, Meksika, Endonezya, Çin ve Hindistan’dan küresel markaları için deniz ürünü tedarik eden Bumble Bee Foods, tarifeler yürürlüğe girince ithalat maliyetlerinin arttığını ileri sürüyor.
Yüksek Mahkeme, temel hukuki soruya ilişkin tarafların savlarını şimdiden dinledi; yani bir başkanın IEEPA’ya dayanarak geniş, ülke çapında gümrük vergileri uygulayıp uygulayamayacağı.
Üç alt mahkeme Trump yönetimi aleyhine hüküm vermiş durumda. Duruşmada bazı Yüksek Mahkeme yargıçları da yönetimin tezine kuşkuyla yaklaşırken, vergiler kaldırılırsa iade sürecinin karmaşıklığına ilişkin kaygılarını dile getirdi; yılların tahsilatını geri sarmanın bozucu etkiler yaratabileceği uyarısında bulundu.
Costco’nun davası, perakendecinin Gina Raimondo’yu, Başkan Joe Biden döneminde ticaret bakanı olarak görev yapmış olan, yönetim kuruluna kısa süre önce aday göstermesinin ardından ayrıca dikkat çekti.
Raimondo’nun atanması Ocak ayında hissedarların oyuna sunulacak; Yüksek Mahkeme’nin Trump’ın tarife stratejisinin hukuka uygunluğuna ilişkin kararı ise en geç Haziran 2026’da döneminin sonunda açıklanacak.