Plastik görüşmeleri başlıyor: 'Dünyanın son şansı'

REKLAM

Küresel Plastik Anlaşması için görüşmeler 5 Ağustos Salı günü Cenevre'de yeniden başlıyor. INC 5,2 adı verilen yeni oturumda müzakereciler geçen yıl anlaşmaya varılmasını engelleyen çıkmazı kırmaya çalışacak.

Önümüzdeki iki hafta boyunca, ulusal delegasyonların plastik kirliliği konusunda yasal olarak bağlayıcı bir uluslararası anlaşma oluşturmak için birçok kritik konuda uzlaşmaya varmaları gerekiyor.

Geçen yıl aralık ayında Güney Kore'nin Busan kentinde yapılan görüşmelerden sonuç çıkmamıştı. Şimdiyse

Plastik krizi ve bunun yıkıcı çevre ve sağlık etkileri hakkında farkındalık arttıkça, sorunun büyüklüğüne uygun bir anlaşma için baskı da artıyor.

Geçen ay düzenlenen BM Okyanus Konferansı'nda 95'ten fazla ülkenin bakanları ve temsilcileri 'Güzel Uyandırma Çağrısı' olarak adlandırılan ve anlamlı bir sonuç için nelerin gerekli olduğunu ortaya koyan bir deklarasyon imzalamıştı. Merinde plastik üretimi ve zehirli kimyasalların aşamalı olarak ortadan kaldırılması konusunda zorunlu önlemler içeren tam bir yaklaşımının gerekli olduğu belirtilmişti.

Bu hafta başında da dünyanın önde gelen 60'tan fazla bilim insanından oluşan bir grup, Cenevre'de hükümetleri iddialı ve uygulanabilir bir eylem üzerinde anlaşmaya çağırdı. Anlaşmanın yalnızca plastik atıklara değil, plastiğin başından sonuna kadar tüm yolculuğuna odaklanması isteniyor.

Revolution Plastics Institute direktörü ve Cambridge Prisms dergisinin baş editörü Profesör Steve Fletcher, "Bu sadece bir eylem çağrısı değil, bilim camiasının tanıklığı," dedi.

"On yıllardır kanıtların birikmesini izledik. Bu anlaşma, dünyanın plastikleri krizin ölçeğini ve aciliyetini yansıtacak şekilde yönetmeye hazır olup olmadığını da test edecek."

Greenpeace'in yine bu hafta yayınlanan ayrı bir raporu, liderlerin endüstri lobisi ve kararlı olmayan ülkeler gibi bazı muhalif kesimlerle karşı karşıya olduğunu açıkça ortaya koyuyor.

Plastik krizini çözmek için ne yapılmalı?

Bilim insanları INC-5.2'deki risklerin çok yüksek olduğunu savunuyor. Bu, plastik kirliliğini tüm yaşam döngüsüyle birlikte ele alan bağlayıcı bir anlaşma için en iyi fırsat.

Bazı büyük petrol ülkeleri bunun yerine sadece plastik atıklara odaklanmak istiyor ve son ürünün ele alınması halinde plastiğin üretiminin sınırlandırılmasına gerek olmadığını savunuyor.

Ancak açık mektuplar, anlaşma müzakerecileri için plastik üretimini sınırlama ve azaltma hedefleriyle birlikte tüm tedarik zincirini kapsayan kanıta dayalı bir yol haritası ortaya koyuyor.

Nano ve mikroplastiklerin beynimizden anne sütüne kadar vücudun her yerine sızdığı tespit edildiğinden, insan sağlığını korumak için küresel sağlık güvencelerinin oluşturulması isteniyor.

Portsmouth Üniversitesi Devrim Plastikleri Enstitüsü Müdür Yardımcısı Dr. Cressida Bowyer. "Plastiğin insan sağlığı için ciddi riskler oluşturduğuna dair açık ve giderek artan kanıtlar var. Ancak anlaşmada sağlığın korunmasına yönelik yaklaşım hala belirsizliğini koruyor," diyor.

Bowyer, anlaşmanın temel yükümlülüklerinde insan sağlığı üzerindeki etkilerin doğrudan yer alması gerektiğini savunuyor.

Bazı uzmanlar da anlaşmaya ticaretin dahil edilmesi gerektiğini savunuyor. Uluslararası Çevre Hukuku Merkezi'ne (CIEL) göre plastiklerin yaklaşık yüzde 99'u fosil yakıtlardan elde ediliyor ve plastik dünya çapında sevk edilirken şekilleniyor.

ABD'deki Northeastern Üniversitesi'nden Profesör Maria Ivanova, "Küresel plastik anlaşmasının etkili olabilmesi için, ticaretin bağlayıcı doku olduğu plastik ekonomisinin gerçek dünya mimarisini ele alması gerekir," diyor.

"Ticaret, dönüşüm için bir araç olarak yeniden tasarlanmalıdır. Eğer ticaret plastik krizinin bağ dokusu ise, aynı zamanda tedavinin de bir parçası olmalıdır."

Prof Ivanova'nın ifadesiyle, gerçekten "çevresel açıdan iddialı ve yapısal olarak sağlam" bir plan tasarlamak için şirket lobiciliği ve yeşil aklama, bağımsız bilimsel denetimden uzak tutulmalı.

Plastik şirketleri eylemi engelliyor mu?

CIEL'e göre, aralık ayında Busan'da yapılan beşinci tur anlaşma müzakerelerine 220 fosil yakıt lobicisi katıldı. Bu, lobicileri görüşmelerdeki en büyük delegasyon haline getirdi. Sayı AB ve üye devletlerinin toplamını ve Etkili Bir Plastik Antlaşması için Bilim İnsanları Koalisyonu delegelerinin sayısını aştı.

Greenpeace UK tarafından hazırlanan yeni bir rapor, Küresel Plastik Antlaşması'nın dünyanın en büyük petrokimya şirketlerinden bazılarının taktikleri nedeniyle tehdit altında olduğunu ortaya koyuyor.

Rapora göre bu şirketler bir yandan plastik üretiminin azaltılmasına karşı sistematik olarak lobi faaliyetleri yürütürken, diğer yandan da büyüyen plastik sektöründen muazzam kârlar elde ediyor. Rapor, Kasım 2022'de anlaşma sürecinin başlamasından bu yana petrokimya devleri Dow, ExxonMobil, BASF, Chevron Phillips, Shell, SABIC ve INEOS'un müzakerelere 70 lobici gönderdiğini iddia ediyor.

Greenpeace, bu lobicilerin azmi zayıflatmak ve dikkatleri kimyasal geri dönüşüm gibi "yanlış" çözümlere kaydırmak için çalıştıklarını söylüyor.

Müzakere salonlarından uzakta, bu firmalar üretimi hızlandırıyor. Greenpeace, anlaşma görüşmeleri başladığından bu yana sadece yedi şirketin 6,3 milyon çöp kamyonunu dolduracak kadar plastik ürettiğini, bunun da her dakika beş buçuk kamyona denk geldiğini söylüyor.

Raporun yazarı ve Greenpeace İngiltere'nin kıdemli plastik kampanyacısı Anna Diski, "Araştırmamız, anlamlı bir düzenlemeden en çok kaybedecek olanların bunu engellemek için en çok çalışanlar olduğunu gösteriyor," diyor.

"Plastik kirliliğinden kâr eden şirketlerin kuralları yazmasına izin veremeyiz, aksi takdirde dişsiz bir antlaşma ile karşı karşıya kalırız. Lobicileri görüşmelerden men etmenin ve BM üye devletlerinin sağlam durarak güçlü bir antlaşmayı desteklemesinin zamanı geldi."

Profesör Fletcher, "Bilimsel fikir birliği açık," diye ekliyor.

"Tek soru hükümetlerin buna yanıt verip vermeyeceği. Bu anlaşma dönüştürücü olabilir, ancak gönüllü taahhütlerin ve tekno-düzeltmelerin tuzaklarından kaçındığı takdirde. Bu, cesurca hareket etmek için dünyanın son şansı."