Her yıl düzenlenen iklim konferansı, 10-21 Kasım tarihleri arasında Brezilya'nın Belém kentinde yapılacak.
BM'nin yıllık iklim konferansı COP30 için on binlerce kişi Brezilya'nın Belem kentinde toplanacak.
Kayıtlara geçen en sıcak yıllardan birinin, sayısız aşırı hava olayının ve eşi görülmemiş buz erimesinin ardından riskler büyük. BM'ye göre sera gazı emisyonları, küresel sıcaklıkların artık 1,5°C'yi aşmasına yol açacak; bunun gelecek on yıl içinde gerçekleşmesi çok muhtemel.
Bu yıl, dünyanın en büyük sera gazı yayıcılarından biri olan Amerika Birleşik Devletleri'nden delege de olmayacak. Başkan Donald Trump, Ocak 2025'te göreve başladığı ilk gün, "soygun" diye nitelediği Paris Anlaşması'ndan ülkeyi çekme sürecini başlattı. Resmi çekilme ocak ayında gerçekleşecek.
Zirveye dair bilmeniz gereken her şey.
COP30 nedir?
COP, "Taraflar Konferansı"nın kısaltmasıdır; buradaki "taraflar", BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi'ni (UNFCCC) imzalamış hükümetlerdir. Bu toplantıların 30'uncusu yapılıyor; bu yüzden COP30 deniyor.
Birleşmiş Milletler tarafından düzenlenen yıllık zirve, iklim değişikliğiyle mücadeleye yönelik küresel çabaları tartışmak üzere dünya liderlerini, bilim insanlarını, sivil toplum kuruluşlarını ve diğer paydaşları bir araya getirir.
Bu yılki konferans, ülkelerin COP21'de Paris İklim Anlaşması'nı kabul etmek üzere bir araya gelmesinin üzerinden geçen on yılı işaretliyor. Bu dönüm noktası, sanayi öncesi dönemin üzerine küresel ısınmayı 1,5°C ile sınırlama taahhüdünü neredeyse 200 ülkeye kabul ettirmişti.
COP30 ne zaman?
Bu yılki zirve 10-21 Kasım tarihleri arasında yapılacak.
Dünya liderleri, Dünya Liderleri İklim Eylemi Zirvesi kapsamında 6 ve 7 Kasım'da bir araya geliyor. Bu, müzakereler resmen başlamadan önce devlet ve hükümet başkanlarının buluşabildiği bir ön dönemdir.
Ardından görüşmelerin 21 Kasım'a kadar sürmesi planlanıyor. Ancak nihai bir anlaşmada uzlaşmakta yaşanan zorluklar, sürenin sıklıkla uzamasına yol açıyor; geçen yıl Azerbaycan'ın Bakü kentindeki COP29, planlanan bitiş tarihinden resmi olarak 35 saat sonra sona ermişti.
Bir COP'taki en uzun gecikme, 2019'da Madrid'de yapılan COP25'te, 40 saatten fazla sarkmayla yaşandı.
COP30 nerede yapılıyor?
COP30, Belem, Brezilya'da. Konferans daha önce Güney Amerika'da düzenlense de ilk kez Brezilya'ya geliyor. Ayrıca ilk kez Amazon yağmur ormanlarında buluşmalar yapılıyor.
Brezilyalı organizatörler bu yılki konferansa "orman COP'u" adını taktı; Brezilya Devlet Başkanı Luiz Inácio Lula da Silva da bu yılı "hakikat COP'u" ilan etti.
Bu yıl neden bu kadar tartışmalı?
COP30'un geçici başkanı André Corrêa do Lago'ya göre, dünya liderlerinin "iklim kriziyle yüzleşmesini" sağlamak için mekân özellikle seçildi. Belem, Amazon yağmur ormanlarının kıyısında yer alıyor; bu bölge, iklim değişikliği ve ormansızlaşma nedeniyle tehditaltında.
Kentin kendisi iklim değişikliğine son derece hassas: Yüzde 40'ı deniz seviyesinin altında ve halkın çoğunluğu ağaçsız sokaklarda yaşıyor. Belem ayrıca Brezilya'nın en yoksul bölgelerinden biri; 2,5 milyon sakininin çoğu gecekondu mahallelerinde yaşıyor.
Kenti misafir akınına hazırlamak için iki yıllık bir başlangıç süresine rağmen, zirve öncesinde uygun fiyatlı konaklama seçeneklerinin sınırlı olduğu yönünde şikayetler var. Bazı ev sahiplerinin, COP30 için kente gelenlerden kazanç sağlamak amacıyla sakinleri tahliye ettiği bildirildi.
Yılın başlarında, uluslararası müzakerelere erişimi iyileştirmek için bir yol inşa etmek amacıyla yağmur ormanlarının bir bölümünün temizlendiği iddiaları nedeniyle ek tartışmalar yaşandı. COP30 yetkilileri, altyapı projesinin konferansla bağlantılı olduğunu reddetti.
Brezilya hükümeti ayrıca yakın zamanda Amazon Nehri yakınlarında petrol sondajına onay verdi; bu da zirve öncesinde ülkenin iklim siciline ilişkin soru işaretleri doğurdu.
COP30’a kimler katılıyor?
2 Kasım Cumartesi itibarıyla, bu yılki konferansa katılımını teyit eden dünya liderlerinin sayısı 60’ın altındaydı. Bu, önceki yıllardan daha az; zira geçen yıl Azerbaycan’ın Bakü kentine düzenlenen COP29’a yaklaşık 100 dünya lideri gitmişti.
Avrupa Konseyi Başkanı António Costa ve Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen Belem’e geldi ve perşembe oturumunda konuştu. Birleşik Krallık Başbakanı Sir Keir Starmer ile Prens William (Kral Charles adına) da hazır. Katılan diğer AB liderleri arasında Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve Almanya Şansölyesi Friedrich Merz bulunuyor.
ABD Başkanı Donald Trump, iklim değişikliğini "gelmiş geçmiş en büyük dolandırıcılık" olarak niteleyen son açıklamaları da göz önüne alındığında, katılmayacak. Yerine üst düzey yetkili de göndermeyecek. ABD, Paris Anlaşması’ndan resmen Ocak 2026’da çıkacak.
Çin Devlet Başkanı Şi Cinping de katılmıyor ancak yerine bir heyet gönderdi.
Neler konuşulacak?
COP30, Paris Anlaşması’nın üzerinden 10 yıl geçmişken ve imzacıların iklim planları açısından kritik bir dönemde yapılıyor. Anlaşmanın temel unsurlarından biri, tarafların her beş yılda bir, emisyonları nasıl azaltacaklarını ve iklim değişikliğine nasıl uyum sağlayacaklarını ortaya koyan, Ulusal Olarak Belirlenmiş Katkılar (NDC) adı verilen güncellenmiş taahhütler sunmasını öngörüyor.
Taraflardan 2035 için NDC’lerini bu yıl şubat ayına kadar sunmaları istendi, ancak hükümetlerin yüzde 95’i bu son tarihi kaçırdı. Ardından eylül sonuna kadar sunmaları teşvik edildi, fakat yine de küresel emisyonların yüzde 63’ünü kapsayan yalnızca 60 taraf belgelerini zamanında iletebildi. AB ise bu hafta emisyon azaltım hedeflerini nihai hale getirdi.
Bu planların sunulması, muhtemelen hükümetlerin zirve öncesinde karşılaştığı en büyük zorluktu ve bunların ne kadar iddialı olduğu da bu yılki başarının ölçütlerinden biri olacak.
COP30 öncesinde BM Çevre Programı’nın (UNEP) yaptığı bir analiz, Paris Anlaşması'nınbir ölçüde işlediğini, ancak iklim değişikliğini yavaşlatmak için daha geniş çaplı eyleme ihtiyaç olduğunu gösterdi.
Dünya Kaynakları Enstitüsü Küresel İklim, Ekonomi ve Finans Direktörü Melanie Robinson, diyor: “Belém’de liderler, bu açığı giderecek kararlı bir küresel yanıt üzerinde uzlaşmalı.”
Bu yılki konferansta, küresel sıcaklık artışını sınırlamak için hangi çabaların gerektiği, bu yıl sunulan yeni NDC’ler ve geçen yılki zirvedeverilen sözlerden kaydedilen ilerleme ele alınacak.
Tartışılacak diğer temel alanlar arasında iklim uyumu, okyanuslar, finansman, fosil yakıtlar ve ormanlar.
Görüşmeler başlarken ana mesaj net: zaman daralıyor ve acil eylem gerekiyor. ABD’nin yokluğu da iklim siyasetinde iyiye işaret etmiyor.
Lula bir konuşmasında şöyle dedi: “Harekete geçmemiz için sahip olduğumuz fırsat penceresi hızla kapanıyor. Aşırı uçtaki güçler, seçimsel avantaj elde etmek için yalanlar uyduruyor ve gelecek nesilleri, sosyal ve ekonomik eşitsizlikleri ve çevresel tahribatı sürdüren, demode bir modele hapsediyor.”