Gündemdeki yeni düzenleme, sigara, sarma tütün ve purolar üzerindeki vergileri önemli ölçüde artıracak. Ayrıca ısıtılmış tütün, elektronik sigaralar ve nikotin poşetleri gibi yeni ürünler için ilk kez asgari düzeyde özel tüketim vergisi getirecek.
REKLAM
Avrupa Birliği (AB), elektronik sigaralar (vape) ve nikotin poşetlerine vergi getirme konusunda artan bir baskı altında. Geçtiğimiz hafta 15 ülkenin maliye ve ekonomi bakanı, Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen’e bir mektup göndererek konuyu gündeme taşıdı.
Bu mektup, Komisyon’un uzun süredir beklenen Tütün Vergilendirme Direktifi’ni (TTD) yayımlaması için yapılan daha geniş kapsamlı bir çağrının parçasıydı. Bakanlar, sağlık endişelerini gerekçe göstererek mevcut mevzuatın artık güncel olmadığını vurguladı.
2011’de kurallar son kez güncellendiğinden bu yana yeni nikotin ürünleri piyasayı doldurdu. 2022’de açıklanan Avrupa’nın Kanseri Yenme Planı kapsamında elektronik sigara ve ısıtılmış tütün gibi yeni ürünlerin de direktife dahil edilmesi önerilmişti.
Ancak bu öneri hâlâ yayımlanmadı ve sağlık uzmanlarını endişelendiriyor.
Smoke Free Partnership Direktörü Lilia Olefir, "Bu ürünler AB genelinde doğru düzgün vergilendirilmediği için — bazı ülkeler hiç vergi almıyor ya da çok düşük seviyede uyguluyor — son derece ulaşılabilir hale geldi. Sadece yetişkinler için değil, çocuklar için de. Bu yüzden direktifin güncellenmesi artık aciliyet taşıyor," dedi.
Avrupa Okullarda Alkol ve Diğer Uyuşturucular Üzerine Anket Projesi'nin (ESPAD) Mayıs ayı sonunda yayımlanan son verilerine göre, 15-16 yaş arası gençlerde sigara ve elektronik sigara kullanım oranı 2019’daki yüzde 7,9 seviyesinden 2024’te yüzde 14’e yükseldi.
Araştırmalar, çocuklar ve ergenlerin nikotine maruz kalmasının beyin gelişimini olumsuz etkileyebileceğini ve bağımlılığa yol açabileceğini ortaya koyuyor.
Harekete geçme çağrısı
Bu konuda atılacak adımlar için baskı giderek artıyor. Mart 2025’te 12 sağlık bakanı, Komisyon’a tütünle ilgili tüm mevzuatların — vergi dahil — yeniden ele alınması çağrısında bulundu.
Geçtiğimiz hafta ise 15 maliye ve ekonomi bakanı von der Leyen’e yazdığı mektupta Komisyon’un 'gerekli adımları atarak direktifi güncellemesini' talep etti.
Bunun üzerine vergilendirmeden sorumlu Komisyon Üyesi Wopke Hoekstra, kuralların yakında değişmesini umduğunu ifade etti.
Yeni direktif, sigara, sarma tütün ve purolar üzerindeki vergileri önemli ölçüde artıracak. Ayrıca ısıtılmış tütün, elektronik sigaralar ve nikotin poşetleri gibi yeni ürünler için ilk kez asgari düzeyde özel tüketim vergisi getirecek.
“Bu vergiler çok önemli çünkü fiyatları yükseltiyor; bu da ürünlerin daha az erişilebilir olmasını sağlıyor,” diyen Olefir, “Şu anda insanlar sekiz euroya tek kullanımlık vape alabiliyor, nikotin poşetleri de oldukça ulaşılabilir,” dedi.
Bazı AB ülkeleri bu süreçte kendi önlemlerini almaya başladı. Belçika, 2025 yılında tek kullanımlık elektronik sigaraların satışını yasaklayan ilk Avrupa ülkesi oldu. Ülkenin Sağlık Bakanı Frank Vandenbroucke, ucuz vapeleri bir sağlık tehdidi olarak tanımlayarak gençleri sigaraya başlamaya teşvik ettiğini ve onları nikotine bağımlı hale getirdiğini söyledi.
Öneriye itirazlar da var
Wopke Hoekstra, Avrupa Parlamentosu (AP) milletvekillerine yaptığı açıklamada yeni vergi önerisinin yaz aylarında kabul edilmesini umduğunu belirtti.
Ancak teklifin kabul edilmesi için oybirliği gerekiyor ve bu da oldukça uzak bir ihtimal gibi görünüyor.
Plan, tütün ve nikotin ürünlerine zaten yüksek özel tüketim vergileri uygulayan zengin ülkelerde geniş destek buluyor. Ancak bu ülkeler, vergi farklarından dolayı kaçakçılık ve sınır ötesi ticaretin arttığını belirtiyor.
Öte yandan, İtalya, Yunanistan ve Romanya gibi daha düşük vergi oranlarına sahip ve tütün sektörüne büyük yatırımlar yapmış ülkeler mevcut kuralların değiştirilmesine karşı çıkıyor.
Yeni direktiften etkilenecek endüstri temsilcileri de öneriyi eleştiriyor. Bağımsız Avrupa Vape Birliği Başkanı Dustin Dahlmann, vergilerin gençleri korumaya yardımcı olmayacağını savunarak, bunun yerine reşit olmayanlara satış yapanlara verilen para cezalarının artırılması gerektiğini söyledi.
“Vergi, bu ürünleri kara borsa satıcıları için daha cazip hale getirecek. Bu insanlar ne yazık ki reşit olmayanları koruma konusunu önemsemiyor,” diyen Dahlmann, yüksek vergilerin uygulandığı ülkelerde kara borsanın daha da büyüdüğünü, ancak gençlerin burada diğer ülkelere kıyasla daha iyi korunmadığını ifade etti.