Orta Doğu'da yaşanan krizin, müttefiklerin GSYH'nin yüzde 5'i oranında yeni bir savunma harcaması hedefi açıklayacağı zirvede bir hesaplaşmaya yol açması bekleniyor.
REKLAM
NATO Genel Sekreteri Mark Rutte pazartesi günü Lahey'de yapılacak zirve öncesinde yaptığı açıklamada, NATO'nun savunma harcamaları hedefinin artırılmasıyla müttefiklerin hava savunma kabiliyetlerinde beş kat artış, "binlerce" daha fazla tank ve zırhlı araç ve "milyonlarca" topçu mühimmatı satın alacağını belirtti.
Müttefik 32 ülkenin liderlerinin çarşamba günü gayrisafi yurt içi hasılanın (GSYH) yüzde 5'i oranında yeni bir savunma harcaması hedefine imza atmaları bekleniyor ki bu 2014 yılında Galler'de yapılan zirvede kararlaştırılan yüzde 2'lik seviyenin iki katından fazla.
Rutte bu artışı "daha güçlü, daha adil bir ittifaka" yol açacak "iddialı, tarihi ve geleceğimizi güvence altına almak için temel olan bir kuantum sıçraması" olarak tanımladı.
"Güvenlik ortamımız değişti" diyen Rutte, ittifakın harcamalarını ve üretimini arttırmaması halinde, Rusya'nın başka bir Avrupa ülkesine saldırma imkanına sahip olabileceği birkaç yıl içinde "caydırıcılığının yeterince güçlü olmayacağını" sözlerine ekledi.
Hedef ikiye bölünecek: GSYH'nin yüzde 3,5'i temel askeri harcamalara (askeri teçhizat dahil) harcanırken, ek yüzde 1,5'lik kısım askeri hareketliliği, siber güvenliği, askeri ve sivil iş birliğini ve hibrid tehditlere karşı dayanıklılığı arttırmak için savunma ile ilgili yatırımlara gidecek.
Geçtiğimiz perşembe günü varılan bir anlaşmayla müttefikler arasında çetrefilli müzakerelere konu olan listenin tamamı gizli kalacak.
Müzakerelere yakın kaynaklara göre, müttefiklerin en geç 2035 yılına kadar hedefe ulaşmış olmaları gerekecek.
ABD'nin NATO Büyükelçisi Matthew Whitaker çarşamba sabahı yaptığı açıklamada, Washington için "zaman çizelgesinin mümkün olan en kısa süre olduğunu" vurguladı.
Gazetecilere verdiği demeçte, "Burada sınırsız bir zaman dilimi yok. Düşmanlarımız bizim hazır olmamızı beklemeyecektir," dedi. "Müttefiklerimizden savunma bütçelerinde yıldan yıla anlamlı ve inanılmaz bir büyüme bekliyoruz."
Her ülkenin harcama ve ihtiyaç duyduğu kabiliyetleri edinme açısından nerede durduğuna dair bir gözden geçirme 2029 yılında yapılacak.
Rutte, 2029'da yapılacak gözden geçirmenin ve müttefiklerin yıllık rapor sunma zorunluluğunun, Galler'in GSYH'nin yüzde 2'sini taahhüt etme taahhüdünden "büyük bir fark" olduğunu ve yeni ABD yönetiminin ağır eleştirileri ve örtülü tehditlerinin ardından birçok müttefikin bu yıla kadar bunu başaramadığını söyledi.
Ayrıca Arnavutluk, Kanada, 23 AB ülkesi, İzlanda, Karadağ, Kuzey Makedonya, Norveç, Türkiye, İngiltere ve ABD'den oluşan müttefiklerin NATO taahhütlerini yerine getirme konusunda "kendi yollarını belirleme esnekliğine" sahip olacaklarını söyledi.
Bu, pazar günü, o zamana kadar ülkesindeki ekonomik zorlukları gerekçe göstererek yeni harcama hedefini reddeden İspanya Başbakanı Pedro Sanchez'e yazdığı mektupta kullandığı formülün aynısı.
Lahey'deki zirve resmi olarak salı günü Ukraynalı yetkililerin de katılacağı dışişleri ve savunma bakanları arasındaki toplantılarla başlayacak.
Bu arada liderler, çarşamba sabahı tek bir çalışma oturumu için toplanmadan önce Hollanda kralının ev sahipliğinde bir akşam yemeği için bir araya gelecekler.
Konuyla ilgili bilgi sahibi kaynaklara göre bu format, ABD Başkanı Donald Trump'ın toplantıya katılımını ve eldeki görev ve konuya odaklanmasını sağlamak üzere hazırlandı.
Benzer şekilde zirve sonunda yayınlanacak ortak deklarasyonun da son iki zirvenin yapıldığı Washington ve Vilnius'tan çıkanlardan çok daha kısa olması bekleniyor.
Bildiride Rusya'nın Avrupa-Atlantik güvenliği için uzun vadeli bir tehdit oluşturmaya devam ettiğinin belirtilmesi bekleniyor.
Ukrayna'dan kısaca bahsedilecek ve müttefikler savaştan zarar görmüş ülkeye desteklerini teyit edecekler ancak geçen yıl olduğu gibi üyeliğe giden "geri dönülmez yolu" tekrarlamayacaklar.
Ancak Rutte, ABD'nin etkisi altındaki ittifakın Kiev'e yardımı kesebileceği yönündeki eleştirileri reddetmeye çalışarak pazartesi günü NATO'nun Ukrayna'ya desteğinin "sarsılmaz olduğunu ve devam edeceğini", müttefiklerin daha önce açıkladıkları 20 milyar dolarlık (17,3 milyar euro) yardımı bu yıl 35 milyar dolara (30 milyar euro) çıkarmış olmalarının da bunu gösterdiğini teyit etti.
Ancak Orta Doğu'da yaşanan krizin zirveye gölge düşürmesi bekleniyor.
Rutte, "NATO'nun İran'ın nükleer programına ilişkin tutumu söz konusu olduğunda, müttefikler İran'ın nükleer silah geliştirmemesi gerektiği konusunda uzun zamandır hemfikirdir," dedi.
Ayrıca İran ile ittifakın başlıca tehdidi olan Rusya arasında "yakın bir bağlantı" olduğunu, Tahran'ın özellikle Shahed kamikaze insansız hava araçlarının tedariki yoluyla "Rusya'nın Ukrayna'ya karşı mücadelesine yoğun bir şekilde dahil olduğunu" vurguladı.