Avrupa’nın ön değerlendirmesi, şu sıralar İran’a yapılan saldırıların etkisi konusunda kendi istihbarat kurumlarıyla ters düşen ABD Başkanı Donald Trump’ın tepkisini çekebilir.
REKLAM
ABD’nin İran’daki başlıca nükleer tesislerine düzenlediği saldırıların ardından, ülkenin yüksek derecede zenginleştirilmiş uranyum stoğunun büyük ölçüde bozulmadan kaldığı tahmin ediliyor. Financial Times’ın Perşembe günü Avrupalı yetkililere dayandırdığı haberine göre, İran’ın nükleer malzemesi önceden taşınmış olabilir.
İki ayrı kaynağa dayandırılan istihbarat değerlendirmelerine göre, Avrupa başkentleri İran’ın silah üretimine yakın düzeyde zenginleştirdiği 408 kilogramlık uranyum stoğunun Fordo tesisinde tutulmadığını ve ABD’nin Pazar günü başlattığı saldırılar öncesinde başka bir yere taşınmış olabileceğini düşünüyor.
Ancak bu iddialar, Beyaz Saray Sözcüsü Karoline Leavitt tarafından yalanlandı. Leavitt, “Yakından izliyorduk ve bu zenginleştirilmiş uranyumun taşındığına dair ABD’nin elinde hiçbir gösterge yoktu,” dedi.
Avrupa’nın ön değerlendirmesi, şu sıralar İran’a yapılan saldırıların etkisi konusunda kendi istihbarat kurumlarıyla ters düşen ABD Başkanı Donald Trump’ın tepkisini çekebilir.
CIA Direktörü John Ratcliffe, Perşembe günü yaptığı açıklamada, saldırıların İran’ın nükleer tesislerine “ciddi zarar” verdiğini söyledi. Bu açıklama, Savunma İstihbarat Ajansı’ndan (DIA) sızan ve operasyonun etkisini küçümseyen bir raporun ardından geldi.
Ratcliffe’e göre, bazı kilit tesisler tamamen yok edildi ve yeniden inşa edilmeleri 'yıllar sürecek'. Ancak Ratcliffe, Trump’ın saldırının “üst düzeyde bir askeri başarı” olduğu ve İran tesislerinin “yerle bir edildiği” yönündeki iddialarına tam destek vermekten kaçındı.
Trump’ın bu açıklamalarına ise İsrail Atom Enerjisi Komisyonu (IAEC) destek verdi. Komisyon, Çarşamba günü yaptığı açıklamada, ABD ve İsrail’in düzenlediği saldırıların Fordo’daki yeraltı zenginleştirme tesisini “kullanılamaz hale getirdiğini” ileri sürdü. IAEC, saldırıların “tesisin kritik altyapısını yok ettiğini” savundu.
Yeni Amerikan istihbarat değerlendirmesi, DIA tarafından sızdırılan ve İran’ın nükleer programının birkaç ay içinde yeniden başlatılabileceğini öne süren ilk raporun hemen ardından geldi.
NATO Zirvesi için Çarşamba günü Lahey’de bulunan Trump, bu ilk değerlendirmeyi reddederek, ABD istihbaratının “tüm resmi göremediğini” savundu ve kendi değerlendirmesinin doğru olduğunu ileri sürdü. “Bu yıkıcı bir saldırıydı ve onları adeta sersemletti,” diyen Trump, saldırının hemen ardından yaptığı açıklamaları desteklemek için ekibini seferber etti.
Öte yandan İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney, ABD saldırılarının etkisini küçümsedi. İsrail ile İran arasında 12 gün süren çatışmanın ardından sağlanan ateşkesten sonraki ilk halka hitabında Hamaney, Trump’ın açıklamalarını “abartılı” bulduğunu söyledi. “Kayda değer hiçbir şey başaramadılar,” dedi Hamaney, devlet televizyonunda yayımlanan bir video mesajında.
ABD’nin askeri operasyonu
ABD, Pazar günü İran’ın üç nükleer tesisine – Fordo, Natanz ve İsfahan – saldırı düzenledi.
Kuzeydeki Kum kenti yakınlarında bir dağın altına gömülü olan Fordo tesisine, ABD’ye ait hayalet bombardıman uçaklarıyla 14 bin kiloluk sığınak delici bombalar bırakıldı. Saldırılar giriş tünelini çökertti ve altyapıya zarar verdi. Ancak ABD istihbaratına göre tesisin kendisi tamamen yok edilmedi.
İran’ın devam eden nükleer programı, İsrail’in ülkesine yönelik varoluşsal bir tehdit olarak gördüğü çatışmanın merkezindeydi.
İran daha önce, Uluslararası Kapsamlı Ortak Eylem Planı (JCPOA) adı verilen nükleer anlaşmaya tabiydi. Bu anlaşma, nükleer faaliyetlerine sıkı sınırlamalar getirilmesi karşılığında İran’a yaptırım muafiyeti sağlıyordu.
Ancak Başkan Trump, 2018’de görevinin ilk döneminde bu anlaşmadan ABD’yi çekmiş ve “şimdiye kadar yapılmış en kötü anlaşma” diyerek İran’a yeniden yaptırımlar uygulamıştı.
Bu tarihten sonra diğer imzacı ülkeler İran’ı anlaşmada tutmaya çalışsa da, Tahran anlaşmayı geçersiz sayarak nükleer faaliyetlerine devam etti. Şu anda zenginleştirme oranı yüzde 60’a ulaşmış durumda. Bu oran hâlâ yüzde 90’lık silah seviyesinin altında olsa da, JCPOA kapsamında izin verilen yüzde 3.67’nin çok üzerinde.
İran, nükleer programının barışçıl ve tamamen sivil amaçlarla yürütüldüğünü savunuyor.