Avrupa Parlamentosu'nda yapılacak üç oylama, Avrupa Birliği'nin bugüne kadar gerçekleştirdiği en büyük serbest ticaret anlaşmasının önünü kesebilir ya da önemli ölçüde değişikliklere neden olabilir.
Avrupa Birliği üye devletleri, AB-Mercosur ticaret anlaşmasının sonuçlandırılmasında son bir aşamaya giriyor. Ancak var olan engel ve aksiliklerle beraber, bir başka tehlike alanı daha bulunuyor.
Avrupa Parlamentosu'nda (AP) yapılacak üç kritik oylama, Güney Amerika ülkelerinden oluşan ticaret bloğuyla yapılan anlaşmayı engelleyebilir ya da önemli ölçüde değiştirebilir. 20 yılı aşkın bir süredir üzerinde çalışılan anlaşma bir yıl önce imzalandı ancak yürürlüğe girmesi için hem AB ülkelerinin hem de AB milletvekillerinin yeşil ışık yakması gerekiyor.
Parlamentodaki ilk oylama, bu ayki genel kurul toplantısında yapılacak. Konu, anlaşmaya eklenmesi planlanan tarım ürünlerine yönelik iki taraflı bir koruma maddesiyle ilgili.
Ekim ayında Avrupa Komisyonu, Avrupa pazarına giren daha ucuz Güney Amerika ürünlerinden etkilenebilecek olan AB çiftçilerine yönelik korumaları güçlendirmek amacıyla bir dizi tedbir önerisinde bulunmuştu. Önerilen "karşılıklılık maddesi" (reciprocity clause), Mercosur ülkelerinden gelen ürünlere tanınan tarife tercihlerinin, bu etkilerin en kötüsünü dengelemek için geçici olarak geri çekilmesine izin veriyor.
Karşılıklılık maddesinin Parlamento'nun uluslararası ticaret komitesi (INTA) tarafından onaylanan bir versiyonuna göre, koruma önlemi aynı zamanda "ürünler ve üretim standartlarıyla ilgili bir mütekabiliyet yükümlülüğünün getirilmesini" de içermelidir. Bu da AB'ye ihracat yapan Güney Amerikalı çiftçilerin Avrupalı çiftçilerle aynı yükümlülüklere uymak zorunda kalacağı anlamına geliyor.
Bu maddenin savunucularından Belçikalı Parlamenter Benoit Cassart Euronews'e yaptığı açıklamada, ""Mütekabiliyete saygı göstermek, çiftçilerimizin çevre, sağlık ya da hayvan refahı dampingiyle karşı karşıya kalmamasını sağlamaya yardımcı olur. Bir ürün standartlarımızı karşılayamadığı zaman, bir pazar koruma maddesini tetiklemeliyiz," dedi.
"Bu, Mercosur ülkelerinin pazarımıza erişim sağlamak için AB'de yürürlükte olan standartlara uygun tedarik zincirleri kurmaları gerektiği anlamına geliyor," diye ekledi.
Çiftçilerle yaşanan gerginlikler
Bu talep, 16 Aralık Salı günü Strazburg Parlamentosu'nda tüm koruma paketi ile birlikte oylamaya sunulacak.
Onaylanması halinde, koruma önlemlerinin AB üye devletleriyle mutabakata varılması gerekecek. Özel bir prosedür, müzakereleri hızlandırarak Ursula von der Leyen'in yıl sonundan önce anlaşmayı imzalamak üzere Brezilya'ya uçmasını sağlayabilir.
Ancak bu önlem oldukça tartışmalı. Anlaşmanın koşullarında Güney Amerikalı tarafların itiraz edebileceği önemli bir değişiklik gerektirecek ve pratikte uygulanabilirliği de tartışmalı.
Euronews'e konuşan bir Parlamento yetkilisi, "DTÖ yasalarına göre bu mümkün değil, (Komisyon tarafından önerilen) koruma önlemine aykırı ve teknik olarak da uygulanamaz," dedi.
INTA komitesinin mütekabiliyet maddesini dâhil etme kararı sadece bir oy farkla kabul edildiğinden, Parlamento'daki siyasi gruplardan bir ya da daha fazlasının mütekabiliyet maddesinin kaldırılmasını talep etmesi hâlâ mümkün.
Avrupa Halk Partisi (EPP), Sosyalistler ve Demokratlar ile Avrupa'yı Yenile (Renew Europe) grubunun çoğunluğu komitede karşı oy kullandı, yani Parlamento'nun yarısı buna karşı.
Bir başka Parlamento yetkilisine göre, oylama gerçekten de sıkı geçecek - ancak mütekabiliyet maddesi yine de geçebilecek olsa da, milletvekilleri bunun AB Konseyi tarafından temsil edilen AB üye ülkeleri tarafından kabul edilmeyeceğini biliyorlar.
"Kırsal bölgeleri temsil eden milletvekilleri için durum çok karmaşık" diyen yetkili, yasa koyucuların bunu reddetmenin "çiftçiler tarafından bir provokasyon olarak görüleceğini" fark ettiklerini açıkladı.
"Kendi seçim bölgelerinde hedef haline gelebilirler. Bu nedenle bazıları, Konsey ile yapılacak müzakereler sırasında daha sonra geri çekilebileceğini bilerek lehte oy kullanacaklardır."
Oylama Brüksel'de toplanan AB bakanları tarafından büyük bir ilgiyle izlenecek.
İtalya Tarım Bakanı Francesco Lollobrigida cuma günü Brüksel'de yaptığı açıklamada, "Çevre ve işçi haklarını korumak amacıyla üreticilerimize bitki koruma ürünleri ve antibiyotik kullanımına ilişkin kurallar dayatılıyorsa, bu standartlarla tamamen çelişen ürünlerin pazara girmesine izin veremeyiz," dedi.
Henüz hükümet tarafından açıklanmayan anlaşma konusunda İtalya'nın tutumu büyük önem taşıyor. Euronews, Belçika'nın son oylamada çekimser kalmayı planladığını, yani onay için gereken nitelikli çoğunluğa ulaşmak için İtalya'nın desteğine ihtiyaç olduğunu anlıyor.
Yolun sonu değil
Anlaşma von der Leyen ve AB Konseyi Başkanı Antonio Costa'nın Atlantik ötesine yapmayı planladıkları seyahat için zamanında onaylansa bile, AB-Mercosur anlaşması bir süre daha askıda kalacak.
AB ve Mercosur liderlerinin imzalayacağı metin aslında Avrupa Parlamentosu tarafından onaylanması gereken bir "geçici anlaşma". Bu süreç, her ikisi de 2026'nın ilk aylarında yapılacak olan iki parlamento oylamasıyla durdurulabilir.
İlk olarak Parlamento, sol siyasi gruplardan 145 milletvekilinin imzaladığı bir talep üzerine, AB Adalet Divanı'nda anlaşmaya yönelik bir itirazı değerlendirecek. Komisyon'un anlaşmayı iki parçaya bölerek kuralları ihlal ettiğini savunan milletvekilleri, bu hareketin üye devletlerin ulusal parlamentolarının onayını atlamak için taktiksel bir manevra olarak görüldüğünü belirtiyor.
Euronews'e konuşan itiraz sahiplerinden Yeşiller/EFA milletvekili Saskia Bricmont, "Anlaşmanın AB anlaşmalarına uygunluğu konusunda Avrupa Adalet Divanı'ndan hukuki görüş isteyeceğiz" dedi.
Euronews kaynaklarına göre oylama şubat ya da mart ayında yapılacak ancak Parlamento'nun en büyük gruplarının karşı oy kullanması bekleniyor.
Ancak anlaşmanın nihai onayı için yapılacak oylama muhtemelen çok daha çekişmeli geçecek. Geçtiğimiz ekim ayında 269 milletvekili, Mercosur anlaşmasının imzalanmasını öven ve yasal olmayan bir karara eklenen bir paragrafı reddetmiş; 259 milletvekili ise lehte oy kullanmıştı.
Anlaşmanın onaylanması için milletvekillerinin çoğunluğunun onay vermesi gerekiyor. Ancak çeşitli Parlamento kaynaklarına göre, pek çok milletvekili nihayetinde kendi siyasi gruplarından ayrılabilir ve bunun yerine ulusal hükümetlerinin pozisyonlarına göre oy kullanabilir.