AB'nin Ukrayna'yı desteklemeye yönelik birincil seçeneği olan tazminat kredisine Belçika şiddetle karşı çıkarken, ikinci seçenek olan ortak borçlanma için oy birliği gerekiyor.
Avrupa Birliği'nin 27 lideri, kıtanın güvenlik mimarisini yeniden tanımlayabilecek bir karar vermek üzere perşembe günü Brüksel'de bir araya geliyor. Konu: Ukrayna'nın 2026 ve 2027 yıllarındaki mali ve askerî ihtiyaçlarını karşılamak üzere en az 90 milyar euronun nasıl toplanacağı.
ABD'nin Ukrayna ve Rusya arasında hızlı bir anlaşma için bastırdığı bir dönemde diplomatlar ve yetkililer bu zirveyi, Avrupalıların kolektif güçlerini en üst düzeye çıkarmaları ve oyunda söz sahibi olduklarını kanıtlamaları için bir kırılma anı olarak görüyorlar.
Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen zirve öncesinde yaptığı açıklamada, "Bu sadece rakamlarla ilgili değil," dedi. "Bu aynı zamanda Ukrayna'nın gerçek bir barışı -adil, kalıcı, Ukrayna'yı ve dolayısıyla Avrupa'yı koruyan bir barışı- güvence altına alma kabiliyetini güçlendirmekle de ilgili," dedi.
Masada 90 milyar euro rakamına ulaşmak için iki ana seçenek bulunuyor. Bunlardan ilki, Rusya Merkez Bankası'nın dondurulmuş varlıklarının Ukrayna'ya sıfır faizli bir tazminat kredisine dönüştürülmesini öngören çığır açıcı bir teklif. Bu kredinin geri ödenmesi ancak Moskova'nın işgalinin yol açtığı zararı telafi etmesinden sonra istenecektir ki bunun gerçekleşmesi pek olası değil.
İkinci seçenek ise, Komisyon'un COVID-19 salgını sırasında tüm üye devletler adına yaptığı gibi mali piyasalardan ortak borçlanma.
Her iki seçeneğin de liderlerin zihninde ağır basan artıları ve eksileri var. Ancak arada önemli bir fark bulunuyor: Ortak borç için AB bütçe kurallarının oy birliğiyle değiştirilmesi gerekirken, tazminat kredisi sadece nitelikli çoğunlukla onaylanabilir. Ortak borçlanma, Macaristan'ın uzlaşmaz muhalefeti nedeniyle neredeyse imkânsız bir senaryo.
Bu durum, Belçika'yı ilgi odağı haline getirdi. Rusya'da 185 milyar euroluk varlığı bulunan Belçika, tazminat kredisinin onaylanması halinde Moskova'nın sınır tanımayan misillemesine maruz kalmaktan korkuyor. Belçika Başbakanı Bart De Wever öneriyi "temelden yanlış" ve "çok yönlü tehlikelerle" dolu olarak nitelendirdi.
Bu nedenle perşembe günkü zirvede liderler De Wever'in sayısız endişesini gidermeye ve Belçika'nın bu cesur plana katılımını güvence altına almaya çalışacak. Son günlerde İtalya, Bulgaristan, Malta ve Çek Cumhuriyeti tazminat kredisine ilişkin çekincelerini dile getirirken, 185 milyar euroyu bulunduran Euroclear da eleştirel bir tutum sergiledi.
Beklenen zorluklar
Müzakereler uzun, zorlu geçecek. Belçika, diğer hususların yanı sıra, kendisini herhangi bir tuzağa karşı korumak için açık uçlu garantiler talep etti. Buna karşılık diğer üye devletler sabit bir rakam üzerinde uzlaşmak istiyor.
Adının açıklanmaması kaydıyla konuşan üst düzey bir diplomat, "Tüm risklerin sınırlama olmaksızın, tam olarak ve ilk günden itibaren kapsanmasını ve karşılıklı hale getirilmesini istiyoruz," dedi. "Karşılaştığımız risklerin bir üst sınırı yok, dolayısıyla üst sınırı olan bir garantiyi kabul edemeyiz."
AB Konseyi Başkanı Antonio Costa, Belçika'nın devre dışı bırakılmayacağı sözünü verdi. "Bu, Avrupa ile Belçika arasında bir kavga değil," dedi.
Eğer liderler De Wever'i ikna etmeyi başarırlarsa, tazminat kredisinin gerçeğe dönüşmesi için bir yol açılmış olacak. Liderler başarısız olursa, Macaristan'ın vetosunun gölgesi altında ortak borcu tartışacaklar. Eğer bu iki seçenek de çözümsüz kalırsa, Komisyon'un Ukrayna'ya yardımın kesintisiz devam etmesini sağlamak için hızlı bir şekilde geçici bir çözüm tasarlaması gerekecek.
"Toplantı ihtiyaç duyulduğu kadar sürecek," diyen bir AB yetkilisi, tartışmanın cuma günü ve hatta sonrasında da devam edebileceğini belirtti.
Zaman hızla geçiyor: Kiev'in nisan ayı gibi yeni bir dış yardıma ihtiyacı olacak. Son sonuçsuz kalan zirveden sonra, blok yeni bir fiyaskoyu kaldıramaz. Washington ve Moskova Brüksel'i yakından izlerken, yetkililer başarısızlığın bir seçenek olmadığını kabul ediyor.