HIV tedavisi, virüsü tespit edilemeyecek düzeye indirecek kadar etkili olmasına rağmen virüsle ilgili damgalama devam ediyor
REKLAMİlk kez 1981 yılında keşfedilen ve dünya çapında on milyonlarca insanın ölümüne yol açan HIV virüsü artık tedavi ile tamamen kontrol altına alınabilen bir hastalık. Araştırmacılar, virüsü tedavi etmek için kök hücre tedavisinin kullanımını da araştırıyor.
Yine de virüsle yaşayanlar, bu konudaki efsaneler devam ettiği için toplum içinde damgalanmayla karşı karşıya kalmaya devam ediyor.
Birleşik Krallık'ta Terrence Higgins Vakfı HIV ve Yaşlanma bölümü yöneticisi olan Alex Sparrowhawk 2009 yılında ilk teşhis konulduğunda bu durumu "kafamda kasırga kopmuş gibiydi," şeklinde tanımlıyor.
Euronews'e konuşan Sparrowhawk "Size bu testlerin yapılacağı söyleniyor ve bu çok ağır. Ölecek miyim? Bir daha ilişkim olacak mı? gibi sorular kafamda dönüp durmaya başladı," ifadelerini kullanıyor.
Sparrowhawk "Bu durum işimi nasıl etkileyecek? Sağlığımı ve hayatımdaki diğer şeyleri nasıl etkileyecek? Ve neyse ki, sanırım zaman alıyor ama bu desteği ve bilgiyi almak için kuruluşlara başvurabildim," dedi.
Peki, bu damgalama neden devam ediyor? İşte HIV ve AIDS hakkındaki bazı yaygın yanlış inanışlar
Şehir efsanesi 1: 'HIV bir ölüm cezasıdır'
İngiltere'deki Edinburgh Üniversitesi'nde araştırma görevlisi olan Jaime Garcia Iglesias, yaygın bir yanlış anlamanın HIV'in bir ölüm cezası olduğu yönünde olduğunu söylüyor.
Garcia Iglesias "Bu [bir ölüm cezası] değil. Tedavi ile çoğu insan, eğer varsa, çok az yan etkiyle uzun ve tatmin edici bir hayat yaşayabilir; bu da HIV ile diyabet teşhisi ya da yönetilebilir başka herhangi bir kronik durum arasında çok az fark olduğu anlamına gelir," diyor.
HIV tedavisi antiretroviral tedavi (ART) olarak adlandırılıyor ve hap ya da enjeksiyon şeklinde alınabiliyor.
Tedavi kişinin viral yükünü tespit edilemez bir seviyeye düşürmeyi ve böylece kişinin HIV bulaştırma riskini ortadan kaldırmayı hedefliyor.
Sparrowhawk "Her gün aynı saatte günde bir hap alıyorum, ihtiyacım olan tek şey bu. İnsanların çoğu tek hap kullanıyor. Bazı insanlar hala iki ya da üç tane alıyor ve çok az bir kısmı da daha uzun süren eski bir ilaç kullanıyorlarsa günde iki kez alabiliyor," dedi
2012 yılından bu yana, HIV kapma riski daha yüksek olan kişiler, virüsün vücuda girmesini ve çoğalmasını engelleyen önleyici bir HIV ilacı olan Pre-Exposure Prophylaxis (PrEP) de alabiliyor.
Terrence Higgins Vakfı kısa bir süre önce İskoçya'da damgalanmanın "HIV'den daha zararlı" olduğuna dair bir TV reklamına sponsor oldu.
Şehir efsanesi 2: HIV'e yakalanma yolları
Uzmanlar, HIV'in nasıl bulaştığına dair çeşitli efsaneler olduğunu, 1980'ler ve 1990'larda salgının doruğa ulaştığı dönemden kalma modası geçmiş korkuların devam ettiğini söylüyor.
"İnsanlar hala öpüşerek, birine dokunarak, biriyle aynı banyoyu kullanarak, onlarla yemek pişirerek ve yiyerek bulaşabileceğini düşünüyor" diyen Sparrowhawk "Tüm bunlar hiçbir zaman doğru olmadı ve şimdi de doğru değil. Dolayısıyla, bu yanlış mitleri değiştirmek için hala çok fazla çalışma yapmak zorundayız," ifadelerini kullanıyor.
ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerine (CDC) göre, çoğu insan HIV'i korunmasız anal veya vajinal seks yoluyla ya da iğne, şırınga veya diğer uyuşturucu enjeksiyon ekipmanlarını paylaşarak kapıyor.
CDC, HIV'in öpüşme yoluyla bulaşmasının tek yolunun "her iki partnerde de yara veya diş eti kanaması olması" olduğunu, bunun da çok nadir görüldüğünü, ancak HIV'in tükürük yoluyla bulaşmadığını belirtiyor.
Şehir efsanesi 3: 'HIV endişe edilecek bir şey değildir'
Brüksel merkezli Avrupa AIDS Tedavi Grubu'ndan Apostolos Kalogiannis'e göre UNAIDS'in 2030 yılına kadar AIDS salgınını sona erdirme hedeflerine ulaşma konusunda iyimser olmak zor.
REKLAMAvrupa Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi'ne (ECDC) göre Avrupa ve Orta Asya'da yeni HIV enfeksiyonlarının sayısı ve AIDS'e bağlı ölüm oranları düşmeye devam ederken, birçok ülke hedeflere ulaşma yolunda ilerlemiyor.
Test ve tedavi hizmetlerinin yaygınlaştırılması gerektiğini söyleyen ECDC'ye göre HIV ile yaşayan insanların sadece yüzde 83'ü durumlarını biliyor.
Kalogiannis "İlerleme kaydediyoruz, ancak bu hedeflere ulaşmak için gereken hızda değil. Ayrıca Avrupa genelinde durum büyük farklılıklar gösteriyor. Dolayısıyla, hedeflerin çoğuna halihazırda ulaşmış olan ülkeler ve şehirler var," ifadelerini kullandı .
Ancak doğu ya da güney ülkelerinde "hedeflerin çoğuna ya da herhangi birine ulaşmak neredeyse imkansız".
Garcia Iglesias, HIV'in "Sahra altı Afrika ülkelerinde ve hatta bizim toplumlarımızda bile çok önemli bir durum ve ölüm nedeni olmaya devam ettiğini" söylerek "Avrupa'da, testlere ve iletişime erişimleri olmadığı için kriz durumunda olan topluluklar var" diye ekledi.
REKLAMŞehir efsanesi 4: 'Sadece eşcinsel erkekler HIV kapar'
HIV herkesi etkileyebilir ancak belirli popülasyonlar daha yüksek risk altında bulunuyor.
Erkeklerle seks yapan erkeklerin virüse yakalanma riski nüfuslarına oranla daha yüksektir, ancak risk grubunda olanlar sadece onlar değil. Seks işçileri ve uyuşturucu enjekte eden kişiler de virüse yakalanma açısından yüksek risk altında bulunuyor.
Yaygınlık, 2022'de AB/AEA ülkelerindeki vakaların neredeyse yarısını oluşturan göçmenler gibi hassas popülasyonlarda daha yüksek olabiliyor. Bunun nedeni sağlık hizmetlerine sınırlı erişim, iletişim sorunları, istismara açıklık ve damgalanma olabilir.
Avrupa'da 2023 HIV/AIDS gözetim raporuna göre, "heteroseksüel temas 2022'de HIV'in ana bulaşma şekli olarak ortaya çıktı" ve tanılardaki artış özellikle Ukrayna'daki bölgesel çatışmalardan kaçan hasta akınıyla bağlantılı olduğu tespit edildi.
Ukrayna, Rusya'dan sonra Avrupa'da 100 bin nüfus başına düşen en yüksek HIV oranına sahip ikinci ülke konumunda.
REKLAMECDC ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO), 2014'ten bu yana AB/AEA ülkelerinde erkeklerle seks yapan erkeklerde HIV teşhislerinde bir düşüş olduğunu, 2022'de özellikle Latin Amerika, Orta ve Doğu Avrupa'dan gelen göçmenler arasında hafif bir artış olduğunu ekledi.
Hastalığın sadece gençleri etkilediğine dair yanlış inanışlar da mevcut. AB/AEA ülkelerinde 2022 yılında HIV ve AIDS vakalarının sadece yüzde 8,9'u 15-24 yaş arası kişilerde görülürken, yüzde 19,9'u 50 yaş ve üzeri kişilerde görüldü.
Şehir efsanesi 5: 'Cinsel sağlık sadece test yaptırmaktan ibarettir'
Uzmanlar, cinsel sağlığa bütüncül bir yaklaşımın sadece testleri artırmakla ilgili olmadığını, insanların eğitilmesi ve desteklenmesi gerektiğini savunuyor.
Garcia Iglesias, "Birçoğu için bu duygusal, sosyal ve bazen de finansal açıdan çok zorlayıcı olacak ve bunu yapmak için desteğe ihtiyacınız var" dedi.
"Heteroseksüel erkekler ve kadınlar, 60 yaş üstü insanlar veya Birleşik Krallık'taki Siyahlar gibi diğer topluluklar arasında hala endişe verici düzeyde geç teşhis görüyoruz" diyen Garcia Iglesias "Dolayısıyla, bundan en çok fayda sağlayacak grupları hedef alan çok daha kapsamlı bir çabaya ihtiyacımız var," ifadelerini kullandı.
REKLAMKampanyalar aynı zamanda insanların bakımı ertelemesine neden olabilen damgalama ve ayrımcılıkla mücadeleye de odaklanıyor.
Kalogiannis "Bir şey diğerini besliyor. Yani yeterli kaynak ve yeterli bilgi olmadığında, bu bir kısır döngü gibi oluyor ve insanlar hiç de yardımcı olmayan bu ayrımcı tutumlara sahip olma eğiliminde oluyorlar" dedi.