Çalışma, kirli havanın beynimiz için kötü olabileceğine dair giderek artan kanıtlara bir yenisini daha ekliyor.
REKLAM
Yeni bir araştırma, düzenli olarak kirli hava solumanın zaman içinde bunama riskini artırabileceğini ortaya koydu.
The Lancet Planetary Health dergisinde yayınlanan analiz, hava kirliliği ile beyin sağlığı arasındaki bağlantıyı doğrulayan bugüne kadarki en büyük çalışma olmakla birlikte, asıl mekanizma ve insanların en çok risk altında olduğu zaman dilimi hakkında sorular devam ediyor.
Dünya genelinde yaklaşık 57 milyon kişide, beyindeki sinir hücrelerinin bağlantılarının kaybolması ya da hasar görmesiyle ortaya çıkan demans hastalığı görüldü. Bilim insanları hava kirliliği de dahil olmak üzere bir dizi risk faktörü tespit ettiler, ancak şimdiye kadar hangi kirleticilerin en riskli olduğunu bilmiyorlardı.
Yeni analiz için İngiltere'deki Cambridge Üniversitesi'nden araştırmacılar, çoğu yüksek gelirli ülkelerde olmak üzere yaklaşık 30 milyon kişiyi kapsayan 51 rapordan elde edilen verileri inceledi.
Demans riskleri ile araba emisyonları, enerji santralleri ve toz gibi kaynaklardan gelen ince partikül maddeye maruz kalmanın yanı sıra yakıtın yanmasından kaynaklanan nitrojen dioksit ve araba egzozu ve odun yakma gibi şeylerden kaynaklanan kurum arasında güçlü bağlantılar buldular.
Bu kirleticilerin, beyne giden kan akışının azalmasından kaynaklanan vasküler demansla, demansın en yaygın şekli olan Alzheimer hastalığından daha güçlü bağları var gibi görünüyor. Ancak bu farklılıklar önemli olmayabilir.
Alzheimer's Research UK kıdemli politika yöneticisi Dr. Isolde Radford yaptığı açıklamada, "Hava kirliliği sadece çevresel bir sorun değil, aynı zamanda beyin sağlığımız için ciddi ve büyüyen bir tehdittir," dedi.
Bilim insanları hava kirliliğinin gerçekten bunamaya neden olup olmadığını ya da biyolojik yolların neler olabileceğini bilmemekte. Ancak kirliliğin beyinde iltihaplanmaya ve oksidatif strese (hücrelere ve DNA'ya zarar verebilen) neden olabileceğini ve bunların her ikisinin de demansın başlangıcı ve ilerlemesiyle bağlantılı olduğunu düşünüyorlar.
İngiltere'deki Lancaster Üniversitesi'nde çevresel manyetizma profesörü olan ve araştırmada yer almayan Barbara Maher yaptığı açıklamada, "Vücudun, özellikle trafikten ve iç mekanlarda, örneğin evlerimizi soba kullanarak ısıtırken ürettiğimiz ultra ince parçacık kokteyllerine karşı etkili bir savunması yoktur," dedi.
Analizin bazı sınırlamaları var. Belirli bir kişinin zaman içinde tam olarak hangi kirleticilere maruz kaldığını, bu kirleticilerin birbirleriyle nasıl etkileşime girdiğini ve bunun insan sağlığını nasıl etkilediğini takip etmek oldukça zor.
Araştırmacılar bunun yıllar hatta on yıllar sürebileceğine inansa da, bu maruziyetin yaşamda ne zaman en önemli olduğu da net değil.
Edinburgh Üniversitesi'nde yaşlılık psikiyatrisi üzerine araştırmalar yapan demans uzmanı Dr. Tom Russ yaptığı açıklamada, "[Araştırmaya] daha iyi bir yaklaşıma şiddetle ihtiyaç var," dedi.
Çalışmada yer almayan Russ, "Bu makale, hava kirliliğine maruz kalmanın demansla ilişkili olup olmadığı sorusuna önceki çalışmalardan daha iyi yanıt veriyor, ancak hava kirliliğinin beyin için nasıl ve neden kötü olabileceğini açıklığa kavuşturmak için daha iyi araştırmalara ihtiyacımız var," diye ekledi.
Yine de bilim insanları ve demans grupları, hükümetlere daha sıkı hava kalitesi kuralları koymaları ve insanların hava kirliliğine maruz kalmalarını azaltmak için başka adımlar atmaları çağrısında bulundu.
Radford, "Bu görünmez tehditle mücadele etmek için çok daha fazlasının yapılması gerekiyor," dedi.