Nükleer programı dolayısıyla 2011 yılının başından beri İran’a uygulanan ambargolar ülkenin ekonomisini derinden etkilemeye başladı.
İran’ın para birimi Riyal, Dolar karşısında bir hafta içinde üçte bir değer kaybetti. Hükümet döviz bürolarını ve yatırımcıları spekülasyon yapmakla suçlarken, Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinecad İran’a ambargo uygulayan Batılı devletlere yüklendi.
İran’dan petrol satın almanın yasaklanmasını da içeren yaptırımlar sebebiyle ülkenin petrol gelirlerinin bir yılda yüzde 45 azaldığı, bunun da piyasalarda dolar darlığa neden olduğunu vurguladı.
Riyal’deki bu ani değer kaybının sebep ve sonuçlarını ekonomi uzmanı Dr. Cemşid Assadi değerlendirdi.
Reyhan Mazaheri, euronews:
“Ekonomi profesörü Dr. Cemşid Assadi yayınımıza Paris’ten katılıyor. Son yıllarda İran’ın para birimi Riyal’in değerinde dalgalanmalar yaşandı. Piyasalarda rekor değer kayıpları oldu. Bunun nedeni nedir?”
Cemşid Assadi:
“Bu kriz yaklaşık bir yıl önce başladı. Bununla birlikte Euro ve Dolar’a karşı Riyal’in değer kaybı uzun süredir devam ediyor. Bu, normal vatandaşından yatırımcısına kadar tüm İranlıların hükümete olan güvensizliklerinden kaynaklanıyor. Riyal’de yaşanan istikrarsızlıklardan dolayı insanlar Dolar’a yatırım yapmayı tercih ediyor. Bunun sonucunda da Dolar’a olan talep artıyor. Fakat arz düştüğü için Dolar değer kazanıyor.”
euronews:
“Amerikan Devlet Departmanı’nın sözcüsü bu krizin nedeninde uluslararası kamuoyunun İran’a uyguladığı yaptırımların payının büyük olduğunu düşünüyor.Sizce yaptırımlar gerçekten İran ekonomisini etkileyebildi mi?”
Cemşid Assadi:
“İran Devrimi’nin başından beri maalesef hükümetin ekonomi alanındaki politikaları başarısızlıkla sonuçlandı. Bu, İran ekonomisinin en zayıf noktalarından biri. Öte yandan uluslararası yaptırımlar durumu daha da ağırlaştırdı. Oysa yüksek enflasyon ve işsizlik yaptırımlardan önce de vardı. Fakat şimdi cezalar mali krizin tehlikeli yanlarını göstermeye başladı. Yani, bir yandan tamamıyla hasta bir ekonomi ve diğer yandan ise İslam Cumhuriyeti’nin ekonomi politikası başından beri ekonomik ilerlemeye karşı bir yapıda bulunuyor. Fakat Ahmedinecad’ın göreve gelmesi ile her şey daha da kötüye gitti. Örneğin ülkenin kötü ihracat ve ithalat politikası yüzünden son yıllarda birçok İranlı işadamı iflas etti. Üstelik hükümetteki yolsuzluklar da işleri daha da kötüleştirdi.”
euronews:
“İran muhalefetinin bir kısmı hükümetin özellikle de Mahmud Ahmedinecad’ın piyasalardaki bu dalgalanmanın temel nedeni olduklarını düşünüyor. Hatta bu türbülanstan kar ettiklerini bile ileri sürüyor. Buna katılıyor musunuz?”
Cemşid Assadi:
“Bu krizde Ahmedinecad’ın önemli bir rol oynadığı şüphe götürmez bir gerçek. Ama rejimin diğer yöneticilerinin burada oynadıkları rolü de gözardı etmemek gerekli. Ama o, göreve geldiğinden beri kriz daha da arttı. Oysa Ahmadinecad bu durumu kendi çıkarına kullanıyor. Zira hükümetin elinde hala döviz bulunuyor ve resmi döviz kuru ile korsan piyadaki döviz kuru arasındaki farktan çıkar sağlıyor.”
euronews:
“Sizce bu kriz uzun süre devam edecek mi?”
Cemşid Assadi :
“Maalesef durumun daha da kötüleşeceğini söylemek zorundayım. İranlıların ekonomik, politik vb. alanlarda rejime olan güvensizlikleri bunun en basit nedeni. Ama aynı zamanda İsrail ile yaşanan savaş tehdidi yüzünden insanların çoğunluğu ya göç etmeye ya da mal varlıklarını yurt dışında güven altına almaya çalışıyor.”
euronews:
“Sizce İran ekonomisinin en zayıf noktası nedir?Ne kadar süre daha hükümet bu krizle baş edebilir?”
Cemşid Assadi:
“İran ekonomisinin omurgasını petrol oluşturduğu ve uluslararası arenadaki gerginliklerden dolayı bu petrol satılamadığı sürece, krize çare bulunamayacaktır. Rejim uluslararası kamuoyu ile pazarlık yapmak zorunda. Bu özellikle İran’ın nükleer dosyası için geçerli. Ve ayrıca uluslararası kamuoyunun şartlarını kabul etmek zorunda. Ayrıca İranlıların nükleer enerjiye ihtiyaçları olmadığı da unutulmamalı.”