ABD başkanlık yarışı başlıyor; süreç nasıl işliyor ve Iowa toplantıları neden önemli?

REKLAM

Amerika Birleşik Devletleri'nde 9 ay sürecek olan 2020 başkanlık yarışı Iowa eyaletinde başlıyor. Burada gerçekleşecek olan ön seçim süreci partilerin başkan adayları için hayati bir dönüm noktası niteliğinde.

Iowa eyalet toplantıları nedir ve neden önemlidir?

Iowa toplantıları küçük yerel buluşma mitingleridir. Eyalette yaşayanlar burada destekledikleri aday için gövde gösterisi yapıp, insanları o kişiye oy vermeye ikna etmeye çalışıyor veya farklı adaylar ile tanışıp onların vaatleri ile saf değiştirebiliyor.

Iowa eyaletinin temsilciler meclisine göndermek üzere 41 ulusal delegesi bulunuyor. Bu delegeleri yanlarına çekmeyi başaran parti adayları kendi siyasi ivmelerini oluşturuyor. Burada en çok delegeyi arkasına alan aday medya ilgisini de en çok üzerine çeken kişi. Medya ilgisi ile birlikte kampanyalarına daha fazla bağış geliri ve seçim kampanyası büyüyerek devam ediyor.

İşte 3 Şubat Pazartesi günü burada başlayıp 3 Kasım'da sona erecek ve ABD'nin 46. başkanını belirleyecek olan bu 9 aylık maraton, Amerikan halkının, mevcut Cumhuriyetçi Başkan Donald Trump'a bir dönem daha şans vermekle Demokrat bir ismi göreve getirmek arasındaki tercihini ortaya koyacak.

2000 yılından bu yana bu toplantılarda en başarılı olan isim Demokratların nihai başkan adayı oldu. Iowa toplantılarında daima en favori isimler en başarılı kişiler oluyor diye bir kural da yok. Birçok kez beklenmedik isimler de bu toplantılardaki başarıları ile adaylığa ve oradan başkanlığa kadar yürüyebildi. Bunlardan biri 2008 seçimlerinde Barack Obama diğeri 1976 yılında Jmmy Carter idi.

Toplantılar nerede ve ne zaman gerçekleşiyor? Kimler katılıyor?

3 Kasım 2020'de yapılacak 59. başkanlık seçimlerinin ilk belirleyicisi olan bu toplantılar eyaletteki çeşitli okullarda ve topluluk merkezlerinde gerçekleşiyor. Iowa eyaletinde bu şekilde toplantı yapılabilecek bin 678 mekan mevcut. Örneğin pazartesi günü ilk küçük miting akşam 7'de bir okulun spor salonunda gerçekleşecek.

Bazı toplantılara yüzlerce Iowalı katılıyor bazılarında ise 10 kişi bile gelmiyor. Demokratların 2008 yılındaki toplantıları rekor kırmış ve toplamda yaklaşık 240 bin Iowalı bu toplantılara gelmişti. Bu yıl da çok sayıda kişinin katılımı bekleniyor ancak Obama dönemindeki rekorun kırılacağı düşünülmüyor.

Seçim günü 18 yaşını doldurmuş olacak herkes bu toplantılara katılabiliyor ve toplantılar sırasında katılımcılar partilere üyeliklerini yaptırabiliyor ya da varolan üyeliklerini değiştirebiliyorlar.

Toplantılarda ne oluyor?

Temel olarak bu toplantılarda iki tur oylama yapılıyor. Tüm katılımcılar girdikleri toplantıda imza veriyor ve aralarından biri toplantının başkanı seçilerek oturumu yönetiyor. Adayların temsilcileri oturuma geçilmeden önce kendi adayları hakkında kısa bir konuşma yapıyor ve ardından 'İlk dizilim' denilen kısma geçiliyor.

Bu kısımda toplantıya katılanlar destekledikleri adaya göre oturum dizilimine geçiyor ve öbekler oluşturuluyor. Katılımcıların en az yüzde 15'inin desteğini almış olan adaylar 'olabilir' kategorisine alınıyor ve bir sonraki aşamaya geçiliyor.

İkinci oylama sırasında yüzde 15 almış olan adayın destekçileri artık yer değiştiremiyor ancak yüzde 15'in altında kalan adayın destekçilerine seçim yapmaları için bir hak daha tanınıyor. 2020 seçimlerine kadar bu kural farklıydı ve toplantıdaki herkes yerini değiştirebiliyordu ancak bu kez ilk defa uygulanacak olan 'sabit' kalma kuralı getirildi.

Adayının desteği yüzde 15'in altında kalmış olanlara 4 farklı tercih sunuluyor:

1. 'Olabilir' kategorisindeki bir adayı desteklemek
2. 'Olabilir' kategorisine girememiş bir adayı destekleyip o adayı yüzde 15'e çıkarmak
3. Kendi 'Olabilir' kategorisine girememiş adayı için seçme hakkı devam eden diğer destekçileri ve yüzde 15 altı adayları ikna edip kendi adayını yüzde 15'e çıkarmak
4. Kimseyi desteklemeyerek toplantıdan ayrılmak

'Yeniden dizilim' olarak bilinen bu ikinci kısım toplantıların en kritik safhası olarak nitelendiriliyor. İyi organize olmuş kampanyaların bu kısım için özel çalışmaları ve stratejileri oluyor. Kampanya çalışanları ve gönüllüler toplantı yerinde karşı kamplardan insanları kazanmaya gayret ediyor. Bu nedenle bölgeyi ve orada yaşayan insanları tanıyan kampanya çalışanlarına sahip olmak hayati önem teşkil ediyor.

Yeniden dizilim tamamlandığında oturum başkanı toplantıdaki katılımcıların son kez sayımını yapıyor ve ortaya çıkan rakamları Iowa Demokrat Parti Merkezi'ne iletiyor.

Sonuçlar nasıl hesaplanıyor?

Demokrat Parti merkezine ulaşan rakamlar eyaletin delege sayısına orantılanıyor ve her adaya 41 delegeden kaç adet düştüğü belirleniyor.

Her eyalette ön seçim yöntemi aynı şekilde olmuyor. Bu anlamda iki tip seçim yöntemi var. Biri bahsi geçen 'parti toplantıları' (caucus) ve diğeri sandık başına gidilerek yapılan seçimler (primary). ABD'de hangi eyalette 'primary' hangi eyalette 'caucus' yapılacak buna iki partinin yönetimleri birlikte karar veriyor.

Bu süreçte çok sayıda ve önemli eyalette aynı gün ön seçimlerin yapıldığı tarihe 'Süper Salı' deniyor. Bu yıl 3 Mart'a denk gelen 'Süper Salı'da Kaliforniya, Teksas, Minnesota, Colorado, Kuzey Carolina ve Virginia'nın da aralarında bulunduğu 14 eyalette aynı gün bu ön seçimler yapılacak.

Kritik eyaletlerden Michigan'da ön seçim 10 Mart, Florida ve Ohio'da 17 Mart, New York ve Pennsylvania'da ise 28 Nisan'da gerçekleştirilecek. Ön seçim sürecinin ardından Demokrat Parti 13-16 Temmuz'da Milwaukee'de kendi başkan adayını resmen açıklayacak.

REKLAM

Cumhuriyetçiler ne yapacak?

Cumhuriyetçilerde başkan adayı mevcut Başkan Trump olduğu için birçok eyalette Cumhuriyetçi Parti ön seçim düzenlemeyecek. Cumhuriyetçilerin 3 Kasım seçimleri için resmi başkan adayı ise 24-27 Ağustos tarihleri arasında Charlotte'de açıklanacak. Ancak büyük bir sürpriz olmadığı sürece partiler daima var olan başkan ile ikinci dönem seçimlerine giriyor. Bununla birlikte resmi anlamda yarışa katıldığını açıklayan iki aday adayı daha bulunuyor. Bunlar eski Illinois vekili Joe Walsh ve eski Massachusetts Valisi William Weld.

Cumhuriyetçi Parti, 2. dönemi için zaten yarışa tek başına giren Trump'a verdiği desteği göstermek için şimdiden 7 eyalette ön seçimleri iptal etti. Ancak diğer eyaletlerde ön seçimlerin yine de yapılması planlanıyor.

Başkanlık seçimi nasıl olacak?

İki partinin de başkan ve başkan yardımcıları adayları resmileştiğinde genel seçime kadar olan süreçte taraflar kozlarını canlı yayın tartışmalarında paylaşacak. Nihai seçimlerde ise halk doğrudan başkan ve yardımcısına değil bu ikiliyi seçecek olan eyalet delegelerine oy veriyor. Buna 'Delegeler Kurulu' (Electoral Collage) deniyor. Bu nedenle toplamda en çok oyu alan değil, 538 delegeden 270'ini alan başkan olacak.

Örneğin 2016 yılındaki son seçimleri kazanan Trump, 304 delegeye ulaşmış ancak rakibi Hillary Clinton, Trump'tan yaklaşık 3 milyon adet daha fazla oy almıştı.

Seçimin bu şekilde yapılmasının nedeni eyaletler arasındaki dengenin gözetilmesi. Temsilciler Meclisi'ne nüfusları oranında delege gönderen eyaletler Senato'ya ise tüm diğer eyaletler ile eşit sayıda senatör verebiliyor. Bu durum Amerikan tarihinde ve anayasasında 'Büyük Uzlaşı' (Great Comprimise) olarak geçiyor.

REKLAM

3 Kasım'daki seçimleri kazanan aday, 20 Ocak 2021'de Beyaz Saray'da başkanlık koltuğuna oturacak.

Demokrat Parti'nin öne çıkan adayları kimler?

Demokrat Partide hala 11 aday adayı başkanlık koltuğuna ulaşabilmek için yarışıyor. Bugüne kadar 17 isim yarıştan çekildiğini açıkladı.

Mevcut tabloda eski Başkan Yardımcısı Joe Biden, Vermont Senatörü Bernie Sanders ve Massachusetts Senatörü Elizabeth Warren anketlere göre yarışı önde götüren isimler.

Bu isimlere ilaveten milyarder iş adamı ve eski New York Belediye Başkanı Michael Bloomberg, eski South Bend Belediye Başkanı Pete Buttigieg, Hawaii Vekili Tulsi Gabbard, Minnesota Senatörü Amy Klobuchar, milyarder yatırımcı Tom Steyer, bilişimci ve girişimci Andrew Yang, Colorado Senatörü Michael Bennett ve eski Massachusetts Valisi Deval Patrick de listede bulunan kişiler.