Covid-19 aşısı çalışmalarında kullanılan atnalı yengecinin nesli tükenme tehlikesiyle karşı karşıya

Atnalı yengeci kanı Covid-19 aşısının güvenliği için yapılan testlerde kullanılıyor
Atnalı yengeci kanı Covid-19 aşısının güvenliği için yapılan testlerde kullanılıyor © Canva
By Marthe de FerrerBerrak Kanbir
Haberi paylaşınYorumlar
Haberi paylaşınClose Button

Hayvan hakları savunucuları, dünyanın nomalleşme umuduyla aşı çalışmalarına odaklandığı bu dönemde varlığı dinozorların da öncesine dayanan atnalı yengeçlerinin tıbbi testlerde kullanılmaması için mücadele veriyor

REKLAM

Oxford Üniversitesince yürütülen koronavirüs aşısı için ilk deneyler umut verici sonuçlara işaret ederken, dünya çapında birçok ülke aşı için yatırım yapıyor, milyonlarca doz potansiyel aşı satın alıyor. Bu arada bir canlı, aşı çalışmalarının dolaylı kurbanı olarak karşımıza çıkıyor: Atnalı yengeci.

Atnalı yengeci kanı uzun süredir aşı ve diğer tıbbi ürünlerin güvenliğini araştıran testlerde kullanılıyor. Ancak şimdi hayvan hakları aktivistleri sayıları büyük ölçüde azalan bu yengeçlerin yerine alternatiflerin kullanılması için çağrıda bulunuyor.

Atnalı yengeci kanı aşı çalışmaları için neden önemli?

Bakteriler öldükten sonra endotoksin adı verilen bir sıvı salgılıyor. Bu sıvı insanlarda kana karıştığında ölümcül olabiliyor. Bu nedenle örneğin aşı gibi kana karışacak maddelerin endotoksin taşıyıp taşımadığının test edilmesi büyük önem taşıyor.

Atnalı yengecinin aşıların güvenli olup olmadığını belirlenmesindeki önemi bu noktada ortaya çıkıyor. Çünkü atnalı yengecinin mavi kanı, endotoksinlerin tespitine yardımcı oluyor.

Atnalı yengeci endotoksin molekülüne karşı ölçülebilir değerde tepki veriyor. Bu da, tıbbi ürünlerin güvenliği açısından etkin bir tarama yöntemi anlamına geliyor.

Atnalı yengeci kanının alternatifi sentetik muadiller

Atnalı yengeçleri 450 milyon yıldır varlığını sürdürüyor. Dinozorlar ve çiçek açan bitkilerden daha öncesine dayanan uzun yaşamında beş defa kitlesel yok oluş tehlikesinin üstesinden gelmiş. Ancak bu türün tıp alanındaki potansiyelinin keşfi ve 1970'lerden bu yana bakteriyel atıkların tespiti için ilaç sanayinde kullanılmasıyla birlikte yılda 500 bin yengeç, yalnızca bu amaçla yok edilmeye başlandı. Şimdi ise nesli neredeyse tükenme tehlikesi altında.

Mike Derer/ AP Photo
Atnalı yengeci 450 milyon yıldır varlığını sürdürüyorMike Derer/ AP Photo

Birçok koruma ve hayvan hakları grupları tarafından kurulan ve Amerikan atnalı yengeçlerinin korunmasını amaçlayan Atnalı Yengeci İyileşme Koalisyonu (Horshow Crab recovery Coalition) adlı çatı kuruluşunun internet sitesinde bu türün yıllardır yem ve biyomedikal çalışmalarda kullanılmak için aşırı avlandığına dikkat çekiliyor.

Alternatifi varken...

Atnalı yengeci kanı yerine test amaçlı olarak kullanılabilecek madde Faktör C rekombinantı (rFC) olarak bilinen sentetik bir muadili bulunuyor. 1980'lerde geliştirilen bu sentetik muadil, o tarihten bu yana ilaç sanayinde yoğun şekilde kullanılır hale gelse de, atnalı yengeci kanı hala önemini koruyor.

Aktivistler uzun süredir yengeç kanı yerine bu sentetik muadilin kullanılmasını talep ediyor.

Atnalı yengecinin tıbbi testlerde kullanılmaması için yürütülen kampanyalar, sentetik alternatifin kalıcı şekilde yengeç kanının yerine geçmesini umut ederken, Amerikan ilaç sanayindeki kilit öneme sahip unsurlardan biri atnalı yengeci kanının kullanılması için desteğini yineledi.

İlaç sanayinde dünya çapında nüfuza sahip olan Amerikan Farmakopesi, yani tıbbi ilaçların dozları, kullanım içerikleri ve kullanımların içeren listelerin bulunduğu kitap, bir süredir sentetik alternatiflerin desteklenmesi konusunda çalışmalar yürütüyordu. Ancak Amerikan Farmakopesi, bu hafta aldığı bir kararla sentetiğe geçiş planından vazgeçti.

Tıbbi testlerde acı çekerek ölen yengeçlerin nesli tükenme tehlikesi altında

Bazı hayvan hakkı savunucuları ise konunun en can alıcı noktasının bu yengeçlerin öldürülmesinden öte acı çektirilmesinden kaynaklandığını belirtiyor. Kan testlerinde kullanılacak yengeçlerin kanı öldürülmeden diri diri çekiliyor. Çünkü bir yengeç ne kadar uzun süre yaşarsa o kadar çok kan elde ediliyor.

Mıke Derer/AP Photo
Atnalı yengeci kanı biyomedikal araştırmalarda kullanılıyorMıke Derer/AP Photo

Hayvanlara Etik Davranışlar İçin Micadele Edenler (PETA) adlı sivil toplum kuruluşunda bilim politikaları yöneticisi olan Dr Julia Baines "Her yengeç bir rafa yerleştiriliyor, kalplerine yakın bir dokuya sokulan iğne ile kanı çekiliyor" sözleriyle yengeçlerin gördüğü eziyeti anlatıyor.

Şimdi bütün gözler Covid-19'a karşı bir aşı geliştirilmesine odaklanmışken aktivistler bu fırsatı hayvan hakları açısından sentetik maddelerin kullanımının önemine dikkat çekmek için değerlendiriyor.

Haberi paylaşınYorumlar

Bu haberler de ilginizi çekebilir

Avusturalyalı bilim insanları: Ornitorenkler ‘hassas türler’ listesine alınmalı

Ballon D'Or ödülü 64 sene sonra ilk kez Covid-19 sebebiyle verilemeyecek

Çin, salgını dünyaya duyurmadan iki hafta önce Covid-19 virüsünün haritasını çıkarmış