Gine Bissau'da yapılan darbe girişimi şimdilik bastırılmış görünüyor, ancak dört Batı ve Orta Afrika ülkesinde benzer girişimler sonucu yönetim değişti ve henüz demokratik sürece geri dönüş gerçekleşmedi
Batı Afrika ülkesi Gine Bissau'nun başkenti Bissau'da duyulan silah sesleri ve ardından şehir merkezinin ve resmi kurumların askerlerce kordon altına alınması ülkede darbe olduğuna dair endişe yarattı.
Olay "darbe girişimi" olarak niteledirildi, askerler tarafından alıkonulduğu iddia edilen Gine Bissau Cumhurbaşkanı Umaro Sissoco Embalo ise iyi olduğunu ve hükümetin durumu kontrol altına aldığını duyurdu.
Gine Bissau'daki darbe girişimi şimdilik bastırılmış görünüyor, ancak dört Batı ve Orta Afrika ülkesinde benzer girişimler sonucu yönetim değişti ve henüz demokratik sürece geri dönüş gerçekleşmedi.
Gelişmelerden endişelenen Afrika Birliği bugün başlayan zirve toplantısında kıtada peş peşe gelen darbeleri gündeminin üst sıralarına aldı.
Son bir yılda hangi Afrika ülkelerinde darbe oldu, nasıl sonuçlandı, geçiş süreci ne noktada?
- Mali
Mali'de silahlı kuvvetlere mensup bir grup subay ilk kez 2020 ağustosunda iktidarı ele geçirerek Cumhurbaşkanı İbrahim Boubacar Keita'yı istifaya zorladı, parlamento ve hükümeti feshetti. Darbeyi gerçekleştiren Halkın Kurtuluşu Ulusal Konseyi'nin (CNSP) lideri Assimi Goita cumhurbaşkanı ilan edildi.
Darbeyi, kötüleşen güvenlik sorunları, seçimlerin tartışmalı hale gelmesi ve yolsuzluk iddiaları üzerine düzenlenen hükümet karşıtı protestolar izledi. Batı Afrikalı komşularının baskısı altında kalan cunta yönetimi çekilerek ülke idaresini sivillerin liderliğinde Geçiş Konseyi adındaki geçici bir yönetime bırakmayı ve bu yönetimin demokratik sürece geçiş için Şubat 2022'deki seçimlere kadar yönetimde kalmasını kabul etti.
Ancak kısa zamanda geçiş hükümetiyle anlaşmazlığa düşen cunta, Geçiş Konseyi Başkanı Bah Ndaw ve Başbakan Moctar Ouane'nin de aralarında bulunduğu çok sayıda üst düzey yetkiliyi gözaltına alarak Mayıs 2021'de ikinci bir darbe yaptı. Albay Assimi Goita yeniden cumhurbaşkanı oldu.
Goita yönetimi, demokratik sürecin ilerlemesi için vaadedilen seçimleri düzenlemeyi ağırdan aldı ve seçimleri beş yıla kadar ertelediğini duyurdu.
Bunun üzerine Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu (ECOWAS) Mali’ye karşı ekonomik yaptırım kararı aldı, bu ülkeyle diplomatik ilişkileri askıya alacaklarını ve ortak sınırları kapatacaklarını açıkladı.
2. Çad
30 yıl süreyle cumhurbaşkanlığı koltuğunda oturan İdris Debi Nisan 2021'de ülkenin kuzeyinde isyancılarla savaşan askeri birlikleri ziyaret ettiği sırada çıkan çatışmada hayatını kaybetti. Ölümünün ardından Çad ordusu yönetimi ele geçirdi.
Çad yasalarına göre meclis başkanının öldürülen cumhurbaşkanının yerine geçmesi gerekiyordu ancak askeri konsey buna izin vermedi, istikrarı sağlamak adına parlamentoyu feshetti.
Debi'nin oğlu General Muhammed İdris Debi geçici konsey kurarak cumhurbaşkanı oldu ve 18 aylık geçiş süreci sonundaki seçimlere kadar ülkeyi yönetmekle görevlendirildi.
3. Gine
Gine'de özel kuvvetler komutanı Albay Mamady Doumbouya fakirlik ve yolsuzluğu gerekçe göstererek eylül 2021'de Cumhurbaşkanı Alpa Cone'ye karşı darbe yaptı.
Doumbouya geçici yönetimin başına geçerek demokratik seçim sözü verdi ancak seçimlerin ne zaman yapılacağına dair tarih vermedi.
Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu (ECOWAS) cunta üyelerinin ve yakınlarının banka hesaplarını dondurarak yaptırım uygulamaya başladı.
4. Burkina Faso
Burkina Faso'da geçen hafta İslamcı militanlara karşı mücadelede başarısız olduğu gerekçesiyle Cumhurbaşkanı Roch Christian Kabore'nin askeri tesislerde bir grup asker tarafından alıkonulduğu bildirildi.
Bu gelişmeyle başlayan askeri hareketlilik sonucu kendilerine "Kurtuluş ve Restorasyon için Yurtsever Hareket" (MPSR) adını veren grub anayasanın askıya alındığını, hükümetin ve meclisin feshedildiğini ve sokağa çıkma yasağı ilan edildiğini duyurdu.
Grubun lideri olduğu belirtilen Yarbay Paul-Henri Sandaogo Damiba geçiş dönemi süresince devlet başkanı ilan edildi ve koşullar düzelince anayasal düzene geri dönme sözü verdi.
Darbe üzerine ECOWAS ve Afrika Birliği Burkina Faso'nun üyeliğini askıya aldı, ancak şimdilik ek yaptırım için adım atmadı. ECOWAS'tan bir heyet hafta başından bu yana Damiba ile siyasi geçiş süreci ve devrik cumhurbaşkanı Kabore'nin durumuyla ilgili görüşmeler yürütüyor.
Afrika Birliği Zirvesi'nde darbeler görüşülecek
Afrika Birliği'nin 35'inci zirvesi Etiyopya'nın başkenti Addis Ababa'daki genel merkez binasında üye ülke dışişleri bakanlarının katılımıyla başladı. 6 Şubat'a kadar sürecek olan zirvede Batı Afrika ülkelerinde yaşanan darbeler ve bölgedeki durum yakından değerlendirilecek.
Zirvede ayrıca Kamerun'daki 'Anglofon krizi', Mozambik'te terörle mücadele, Etiyopya'daki iç çatışma, Somali'de Afrika Birliği misyonunun güvenliği yerel güçlere devretmesi, iklim değişikliği ve kıtaya etkileri, Sudan ve Çad'daki geçiş dönemi ve kıtadaki gıda sorunu öne çıkan başlıklar arasında olacak.
Zirvede, her yıl bir ülkenin üstlendiği dönem başkanlığı görevi bu yıl Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nden Senegal'e geçecek.
