ABD'nin Virginia Doğal Tarih Müzesi'nin Kültürel Miras Laboratuvarı'ndaki bilim insanları uydu teknolojisi aracılığıyla Ukrayna'nın yokolan kültürel mirasını takip ediyor, kayıt altına alıyor ve tehlike altındakileri korunmaya çalışıyor.
REKLAMRusya'nın Ukrayna'yı işgal girişiminde anıtlara ve kültürel mirasa yönelik şiddet sivi kayıplarla kıyaslandığında önemsiz gibi görünse de, dini ve kültürel mekanların savaşlarda bilerek hedef alınması 1954 Lahey Konvansiyonu uyarınca yasak. Ayrıca Ukrayna'nın ulusal kimlik ve mirasını reddeden komşusu Rusya'ya karşı mücadelede bu varlıklar daha da büyük anlam kazanıyor.
Uydu teknolojisi Ukrayna'daki savaşta askeri teçhizatın yerini tespit etmekten daha farklı amaçlara da hizmet ediyor. Ülkeden binlerce kilometre uzaktaki bir grup arkeolog, tarihçi ve teknisyen sessizce Ukrayna'nın yokolan kültürel mirasını takip ediyor, kayıt altına alıyor ve hatta mümkünse tehlike altındakileri korunmaya çalışıyor.
Amerika Birleşik Devletleri'nin Virginia eyaletindeki bir müzenin laboratuvarı tarafından bu ay yayımladığı rapor Ukrayna'daki kültürel simgelere yönelik yıkımı gözler önüne serdi. Martinsville'deki Virginia Doğal Tarih Müzesi'nin Kültürel Miras Laboratuvarı'nın raporuna göre, Ukrayna'da toplam 191 mekan zarar gördü. Özellikle anıt ve dini mekanlara yönelik saldırıların büyük çoğunluluğunun işgalci Rus birlikleri tarafından yapıldığı sanılıyor.
Listede 58 kilise, cami, tapınak ve katedral, 111 anıtsal mekan ve dokuz kamu heykeli yer alıyor. Ayrıca Mariupol'deki tiyatro ile bir arkolojik alan da saldırıya uğrayan mekanlar arasında. Her ne kadar uluslararası hukuka göre kültürel mekanlara ve mirasa saldırı yasak olsa da bireyler çok nadier bu suçlardan dolayı ceza alıyor.
Müzedeki laboratuvar 7/24 takipte
Müze laboratuvarındaki ağ, 2010 Haiti depreminin ardından çatışma bölgelerindeki müze küratörlerini eğitmek amacıyla kurulan Smithsonian Enstitüsü'ndeki Kültürel Kurtarma İnisiyatifi ortaklığıyla geçen yıl oluşturuldu. Viriginia'daki operasyon uygu görüntülerinin akışı sayesinde 7/24 durmaksızın sürüyor.
Laboratuvar uzaktan sensörlü, açık kaynaklı araştırma ve uydu teknolojisi karışımından oluşan bir yöntemle Ukrayna'da yaklaşık 26 bin kültürel alanı kontrol ediyor. Bu alanlar arasında örneğin başkent Kiev'deki Azize Sofya Katedrali gibi UNESCO Kültürel Miras Listesi'nde yer alan yedi mekan da bulunuyor.
İnternette "Kültürel suç sitesi" açan Ukrayna Kültür Bakanlığı ise bu tür mekanların zarar gördüğüne şahit olanların siteye fotoğraf göndermelerini istiyor. Bakanlık bu fotoğrafların daha sonra teyit edilerek Uluslararası Ceza Mahkemesi'ne sunulabilmesi için kanıt toplamaya çalışıyor.
"Yakıp yıkma taktiği"
Saldırıya uğradığı ya da uğrama riski olduğu tespit edilen her bir alana ait bilgi derhal Ukrayna'ya iletiliyor. Bu sayede zararın sınırlandırılması ya da en azından alanda zarara ilişkin kayıt tutulması sağlanıyor. Ukrayna'daki müzelerde Bizans ikonaları ve İskit altınlarıyla dolu dolaplar ve değerli sanat eserleri ya bodrumlarda saklanıyor ya da destek veren yabancı müzelere gizlice taşındı. Diğer ulusal koleksiyonlar ise yağmacıları püskürtmek için silahlandırılan korucuların gözetiminde.
Virginia'daki ekipte yer alan arkeolog Brian Daniels İngiliz The Observer gazetesinde verdiği bilgide yayımladıkları raporun sonrasında kültürel, sanatsal ve dini mekanlara yönelik saldırıların arttığını belirtiyor. Şiddetin sivil alt yapıya yoğunlaştığına dikkat çeken Daniels "yakıp yıkma taktiği" sonucu müzelerin ve kültürel mirasın daha fazla hedef haline geleceğini kaydediyor.