Memur, memur emeklisi, asgari ücretli: Ev almak için kaç ay çalışmalı, bu süre 10 yılda nasıl değişti?
REKLAMMemur maaşları ve asgari ücret son yıllarda ardı ardına zamlandı. Ancak memurlar ve asgari ücretliler için ev sahibi olmak her geçen gün biraz daha zorlaşıyor.
Bir daire alabilmek için bir memurun çalışması gereken süre son 3,5 senede neredeyse üçe katlandı. Sahibinden.com ilanlarına göre Aralık 2019’da 95 metrekare konut almak için bir memurun 62 ay çalışması gerekirken bu süre Haziran 2023’te 170 aya yükseldi. Kredi ile ev alınması durumunda bu süreler çok daha yüksek olacak.
Asgari ücretli ve memur emeklisi için ise ev sahibi olmak artık hayalden bile öte. 50 yaşında emekli olan bir memurun ev alabilmek için 73 yaşına kadar tüm maaşını ayırması gerekiyor.
Peki, memur, emekli memur ve asgari ücretli bir ev satın alabilmek için kaç ay çalışmalı? Bu süre 10 sene önce ne kadardı?
Konut fiyatları nereden nereye geldi?
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) açıkladığı konut fiyat endeksi ve birim fiyatı konut piyasasındaki en yaygın kaynak. Sahibindex de son yıllarda oluşturulan önemli bir veri. Buradaki fiyatlar Sahibinden.com’da emlak kategorisindeki ilan verenlerin ilanlarda belirttiği bilgilere dayanarak Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi – Betam ile yapılan işbirliği sonucunda hazırlanıyor.
AA’dan derlenen memur maaşı ise üniversite mezunu 9/1 kıdem memurların maaşını gösteriyor. En düşük memur maaşı bundan biraz daha düşük seviyede. Memur emeklisi maaşları ise Sosyal Güvenlik Kurumu’nun açıkladığı 4c en düşük emekli aylığını içeriyor.
95 metrekare konutun fiyatı ne kadar?
TCMB’nin son açıkladığı Mayıs 2023 konut birim fiyatına göre 95 metrekare bir evin fiyatı 2 milyon 240 bin TL. Bu Türkiye geneli fiyatı yansıtıyor. İstanbul’da konut fiyatları bunun 1,5 katı civarında seyrediyor. Sahibindex’e göre aynı dönemde 95 metrekare bir konutun fiyatı 2 milyon 60 bin liraydı.
Memur yemeden içmeden 15 sene çalışmak zorunda
2013 başında bir memur 63 aylık maaşı karşılığında bir ev alabiliyordu. Bu sayı son döneme kadar 65-80 ay arasında değişti. 2020 yılı başında bir memur hala 67 maaş karşılığında bir ev alabiliyordu. Yavaş yavaş bu süre artsa da Türkiye’nin yeni ekonomik modele geçtiği 2021 sonbaharına kadar hala 100 aydan düşüktü.
Yeni ekonomik modelle birlikte Kasım 2021’de bu süre 107 aya yükseldi. Mayıs 2023’te bir memurun 95 metrekare ev satın alabilmesi için 15 seneden daha fazla (184 ay) yemeden içmeden çalışması gerekiyor. En düşük memur maaşı için bu süre biraz daha yüksek.
Konut fiyatlarına dair henüz temmuz ayı verileri açıklanmadı. Memur maaşları ve asgari ücrete gelen önemli zamlardan sonra bu sürenin biraz düşmesi bekleniyor.
TCMB verilerine göre 2013 başında en düşük memur emeklisi aylığı alan bir kişinin 95 metrekare konut için 116 maaşını vermesi gerekiyordu. Bu süre Mayıs 2023’te 295 aya kadar yükseldi. Emeklilik yaşı kademeli olarak artıyor. Bu kişi 50 yaşında emekli olsa bile TCMB verilerine göre konut alabilmek için 25 yıllık maaşını ödemesi gerekiyor. Bu da 75 yaşına ulaşması demek.
Asgari ücretle çalışan bir kişinin 2013 başında konut almak için 161 maaş ödemesi gerekirken Mayıs 2023’te bu süre 263 aya yükseldi. 2022 sonunda bu süre 300 ayın üzerine çıkmıştı.
Önceki yıllarda en düşük emekli maaşı asgari ücretten daha yüksek iken emekliler zamanla çok daha geriye düştü.
10 yılda ne değişti?
TCMB verilerine göre Mayıs 2013 ile Mayıs 2023 arasında son 10 yıldaki değişime bakıldığında ise ev sahibi olmanın artık sadece emekliler ve asgari ücretliler için değil memurlar için bile hayal haline geldiği ortaya çıkıyor.
Bu 10 yılda memurların ev için ödemesi gereken maaş miktarı 67’den 184’e çıkarken en düşük maaşı alan memur emeklileri için bu süre 122 aydan 295 aya çıktı. Asgari ücret için ise aynı süre 170 aydan 263 aya yükseldi.
Yukarıdaki grafikler asıl artışın son 3 senede olduğunu çok net ortaya koyuyor. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek “yeni ekonomik model” dönemi için “Rasyonel zemine dönmek dışında seçenek kalmamıştır.” yorumunda bulunmuştu.
Sahibindex verileri de emekçinin konut satın almak şansının son yıllarda nasıl büyük bir hayal haline geldiğini gösteriyor.
Aralık 2019’da bir memur 95 metrekare konut için 62 aylık maaşını vermesi gerekirken bu süre Haziran 2023’te 170 aya çıktı. En düşük maaşı alan memur emeklisi için bu süre 103 aydan 272 aya; asgari ücretli için ise 123 aydan 243 aya yükseldi. Son 3,5 sene içinde büyük bir kayıp yaşandı.
REKLAMKonutta yıllık artış yüzde 200’e dayandı
TCMB konut fiyat endeksinde yıllık artış oranı 2011 başından 2020 ortasına kadar yüzde 20’yi aşmamıştı.
Haziran 2021’de yüzde 29 olan yıllık konut fiyat artışı Haziran 2022’de yüzde 161’e çıktı. Eylül 2022’de ise yıllık konut fiyat artış oranı yüzde 189’u gördü. Son açıklanan Mayıs 2023’te ise konut fiyatları son bir yılda yüzde 104 yükseldi.
Konut kredisi çekilirse süre uzayacak
Öte yandan tüm bu hesaplamalar peşin ödemeye dayanıyor. Bu da pek mümkün değil. Memurlar ve işçiler konut satın alabilmek için kredi kullanmak zorunda. Bu durumda faiz ödemeleriyle birlikte gerekli maaş miktarı çok daha yüksek olacak.