Netanyahu'nun koalisyon hükümeti ateşkes haberleri sonrası sarsılıyor

REKLAM

İsrail'de 29 Aralık 2022'de, Başbakan Binyamin Netanyahu liderliğinde kurulan 37. koalisyon hükümeti, ABD'de üst düzey iki ismin Gazze Şeridi'yle ilgili peş peşe 'ateşkes' açıklamalarında bulunmalarının ardından sarsılıyor.

Dini Siyonizm Partisi Genel Başkanı ve İsrail Maliye Bakanı Bezalel Smotrich, çarşamba günü akşam saatlerinde yaptığı bir açıklamada, Gazze'de ateşkesi ve rehinelerin serbest bırakılmasını içeren anlaşmaya karşı çıktı.

Smotrich'in bu tepkisi, ABD'nin seçilmiş başkanı Donald Trump'ın sahibi olduğu sosyal medya platformu Truth Social üzerinden yayınladığı bir gönderi ve ABD Başkanı Joe Biden'ın, Başkan Yardımcısı Kamala Harris ve ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken eşliğinde düzenlediği ve her ikisi de "ateşkes" temalı açıklamalardan saatler sonra geldi.

Anlaşmanın, "İsrail'in ulusal güvenliğini tehdit ettiğini" söyleyen Smotrich, "Savaşta, İsraillilerin kanı pahasına kazanılmış birçok başarı karşı tarafa itiliyor," dedi.

İsrail Başbakanı Netanyahu'ya seslenen Maliye Bakanı, "tam zafer" elde edilene kadar, işgalin "sürmesi" gerektiğini, aksi takdirde koalisyondan çekileceklerini aktardı.

"Son iki gündür Başbakan Netanyahu ile sık sık görüşüyoruz. Partimin (Tzionut Datit) ne istediğini biliyor. Top onda," ifadelerini kullandı.

Ben Gvir'den Smotrich'e çağrı

Koalisyon hükümetini oluşturan Otzma Yehudit Genel Başkanı ve İsrail Ulusal Güvenlik Bakanı Itamar Ben Gvir, Katar'ın başkenti Doha'da, ateşkes görüşmelerinde sıcak gelişmelerin yaşandığı 14 Ocak Salı günü, Maliye Bakanı Bezalel Smotrich'e çağrıda bulunmuş, olası bir ateşkes anlaşmasına karşı gelmede kendisine katılmasını istemişti.

Ben Gvir, X'te yayınladığı bir gönderide, üç aşamalı olduğu belirtilen ateşkes anlaşmasının onaylanması durumunda Otzma Yehudit'i koalisyon hükümetinden çekeceğini duyurdu.

"Geçtiğimiz yıl görüşülen ateşkes anlaşmalarına defalarca kez engel olduk," derken, Eylül 2024'te, Yeni Umut (Tikva Hadasha) partisinin koalisyona eklemlendiğini, partinin genel başkanı Gideon Saar'ın Dışişleri Bakanı olarak atandığını ve bu sebeple, olası bir ateşkese engel olmada "güçlerini yitirdiklerini" söyledi.

"Son dönemde ateşkese arka çıkan başka aktörler hükümete katıldı ve güç dengesi artık elimizde değil."

Ben Gvir, Smotrich'e hitaben, "Otzma Yehudit tek başına bu anlaşmaya engel olamaz. Eğer Başbakan (Binyamin Netanyahu) bu anlaşmayı onaylarsa, buna karşı gelmeyi ve hükümetten ayrılmayı öneriyorum," ifadeleriyle seslendi.

Otzma Yehudit ve Tzionut Datit'in koalisyondan ayrılması durumunda, İsrail'deki 37. hükümetin "devrilme" tehlikesi yaşamayacağı, parlamentodaki çoğunluktan ötürü iktidarını bir sonraki genel seçimlere (27 Ekim 2026) kadar sürdüreceği belirtiliyor.

Smotrich, 14 Ocak Salı günü Hamas ile İsrail arasındaki ateşkes anlaşmasından "felaket" diye bahsetmişti.

Knesset'te gerilim

Öte yandan, Başbakan Netanyahu'nun Likud Partisi'nin milletvekillerinden Eliyahu Revivo, 13 Ocak Pazartesi günü düzenlenen komite toplantısında, Gazze Şeridi'nde rehin tutulan Nimrod Cohen'in babasına bağırmış, "Oğlun Gazze'de kalacak," demişti.

Anayasa, Hukuk ve Adalet Komitesi'nin oturumu sırasında baba Yehuda Cohen, Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin Başbakan Netanyahu ve eski Savunma Bakanı Yoav Gallant hakkında çıkardığı tutuklama kararına atıf yapmış, Gazze'de "savaş suçu" işlediklerini öne sürmüştü.

Bunun üzerine Revivo, İsrail parlamentosu Knesset'te Cohen'e bağırıp, baskı yoluyla imzalanacak bir ateşkes anlaşması sonrası oğlu Yehuda Cohen'in Gazze'de onlarca yıl esaret altında kalabileceğini söylemişti.

Gallant, Biden ve Trump'a teşekkür etti

İsrail'in eski Savunma Bakanı Yoav Gallant, 15 Ocak Çarşamba günü yaptığı bir açıklamada, Hamas - İsrail ateşkesini ilan eden ABD Başkanı Joe Biden ve ABD'nin seçilmiş başkanı Donald Trump'a teşekkürlerini sundu.

Gallant, "ABD'de gidecek olan yönetim ve yeni dönemde kurulacak hükümet, tüm taraflara baskı yaparak anlaşmanın onaylanmasında kilit rol üstlendi. Hamas'ın Gazze Şeridi'nde tuttuğu rehinelerin evlerine geri dönecek olmaları nedeniyle teşekkür ediyorum," dedi.

Ayrıca, hükümetin "ahlaki ve siyasi açıdan doğru karar almasına destek vereceğini" vurgulayan Gallant, "Acımasız bir düşmana karşı amansızca savaşan tüm askerlerimizi selamlıyorum," ifadelerini kullandı.

Ne oldu?

Üç ABD'li yetkili ve Katarlı arabulucular Çarşamba günü İsrail ile Hamas arasında bazı rehinelerin serbest bırakılmasını ve çatışmalara ara verilmesini öngören bir ateşkes anlaşmasına varıldığını doğruladı.

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'nun kabinesi tarafından onaylanması ve önümüzdeki günlerde yürürlüğe girmesi beklenen olası anlaşma hakkında şu ana kadar ne Hamas ne de İsrail'den bir açıklama geldi.

Anlaşma, eğer kabul edilirse, Gazze Şeridi'nde 15 aydır süren yıkıcı savaşa en azından geçici bir duraklama getirecek.

Öte yandan ABD menşeli haber ajansı Associated Press'in (AP) son aktarımına göre, Hamas ve Katar'dan yetkililer, ateşkes anlaşmasına varıldığını doğruladı. Fakat İsrail tarafından henüz bir açıklama yapılmadı.

Görüşmelerin kapalı kapılar ardında yürütülüyor olması nedeniyle ismini saklı tutan yetkili, İsrail'in koridorları içeren harita bir değişiklik yapılmasına 'şiddetle karşı çıktığını' kaydetti.

Son olarak, Doha'da anlaşmaya varılsa bile bunun uygulanması için İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'nun ve kabinesinin onayına ihtiyacı var.

Anlaşma neleri içeriyor?

ABD Başkanı Joe Biden'ın hazırladığı ve Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nde (BMGK) onaylanan üç aşamalı anlaşmanın ilk ayağında rehine-mahkum takası bulunuyor.

Altı hafta sürecek bu ilk aşamada Hamas, Gazze Şeridi'ndeki 33 rehineyi teslim edecek, İsrail tarafı da müebbet hapis cezasına çarptırılmış yüzlerce Filistinliyi gönderecek.

42 gün devam edecek bu aşama sırasında İsrail, Gazze Şeridi'nde insanların yoğun olarak yaşadığı bölgelerdeki birliklerini geri çekecek.

Evlerinden edilmiş Filistinliler, mahallelerine dönecek ve Gazze Şeridi'ne her gün 600 kamyon yardım malzemesi ulaştırılacak.

İkinci aşamadaki görüşmeler, henüz birinci aşamanın vaatleri yerine getirildiği sıra gerçekleştirilecek.

Taslağa göre Hamas, İsrail'in Gazze Şeridi'nden tam anlamıyla geri çekilmesine karşılık olarak kalan rehineleri teslim edecek. Bu yerler arasında Philadelphi ve Netzarim koridorları da bulunuyor.

Hamas, İsrail Gazze'den çekilmediği sürece rehineleri bırakmamayı, Başbakan Netanyahu da Hamas sona erene kadar savaşın devam edeceğini söylüyordu.

AP'nin haberinde, Gazze'de alternatif bir yönetim şekli benimsenmediği sürece Hamas'ın kontrolü elinde tutmaya devam edeceği öngörüsünde bulunuluyor.

Son olarak üçüncü aşamada, Hamas hayatını kaybeden rehinelerin cesetlerini İsrail'e iade edecek ve Gazze'nin yeniden inşasına başlanacak.

200 askerden savaş karşıtı mektuba imza

İsrail'in Gazze'yi tam ölçekli işgali ve 15 aydır devam eden savaş sırasında 200 kadar asker, hükümetin ateşkesi onaylamadığı takdirde 'savaşmaktan vazgeçeceklerine' dair bir mektubu imzaladı.

Bunun bir "başlangıç" olduğunu, zamanla diğer askerlerin de kendilerine katılacağını düşünüyorlar. Bu, İsrail ile Hamas üzerindeki "ateşkes" baskılarının artışa geçtiği bir dönemde görüldü.

ABD menşeli haber ajansı Associated Press, Gazze'de savaşmayı reddeden yedi askerle konuştu.

Askerler, ayrım gözetmeksizin tüm Filistinlilerin öldürüldüğünü, tehdit oluşturmayan evlerin yıkıldığını ve bazı askerlerin bu evleri yağmaladığını söyledi.

İsrail'de askerlerin siyasetten uzak durması şart koşuluyor ve ordu hakkında olumsuz görüş bildirmeleri "imkansıza yakın".

Fakat, 7 Ekim 2023'teki "birlik" ortamının zamanla "parçalara ayrıldığı", artan asker kayıpları ve rehinelerin hâlâ evlerine dönememiş olmalarının sıkça eleştirildiği belirtiliyor.

Hizmet etmeyi reddedenlerin hapse atılmasını öngören ceza yasalarına karşın, ateşkesin sağlanamadığı takdirde savaşmayı reddeden 200 kadar askerin hiçbiri gözaltına alınmadı.

Savaş sırasında yüzlerce askerle görüşen travma terapisti Tuly Flint, Gazze Şeridi'nde 15 aydır devam eden işgalden ötürü ordunun "ahlaki açıdan ağır hasar aldığını" düşünüyor.

"Zamanı geri alabilse savaş kararına karşı çıkacağını" belirten bir asker, 2023'ün sonlarında, iki haftalık görevi sırasında en az 15 binanın "gereksiz yere" yakıldığını söylüyor: "Evleri yakan ben değildim ama dışarıda nöbet tutuyordum. Suça ortak oldum, çok pişmanım."

IDF, Ekim 2023'teki işgalden bu yana 830'dan fazla İsrail askerinin öldüğünü aktardı.

Arka plan

İsrail ile Gazze Şeridi'ni yöneten Hamas arasındaki çatışmalar, 7 Ekim 2023 tarihinde tekrar alevlendi.

İsrail sınırını aşıp baskın yapan Hamas militanları, düzenledikleri saldırıda çoğu sivil olmak üzere yaklaşık 1.200 kişiyi öldürdü ve 250 kadar kişiyi de rehin aldı. Bu rehinelerin yaklaşık yarısı, Kasım ayında bir hafta süren ateşkes sırasında İsrail tarafından tutulan Filistinli mahkumlarla takas edilerek serbest bırakıldı.

İsrail, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nun (BMGK) derhal ateşkes ilan edilmesini öngören kararına rağmen Hamas'ın 7 Ekim'deki saldırısından bu yana Gazze'ye yönelik saldırılarını ve sivil katliamlarını sürdürürken, uluslararası kınamalarla karşı karşıya kaldı.

Gazze'deki sağlık yetkililerine göre, 7 Ekim'den beri İsrail'in Gazze'de düzenlediği saldırılarda çoğu kadın ve çocuk olmak üzere 46.000'den fazla Filistinli öldürüldü ve yaklaşık 109.700 kişi de yaralandı.