Darbeden dört yıl sonra Myanmar ordusu üzerindeki uluslararası baskıya rağmen iç savaş devam ederken barış ihtimali de zayıf görünüyor.
REKLAM
Birleşmiş Milletler (BM) Kalkınma Programı, Myanmar'da ordunun 1 Şubat 2021'de yönetime el koymasının ardından geçen dört yılda, nüfusun neredeyse yarısının halen yoksulluk içinde olduğunu açıkladı.
Ülkede siyasi durum gerginliğini koruyor ve askeri hükümet ile ona karşı savaşan başlıca muhalif gruplar arasında görünürde bir müzakere alanı yok.
BM İnsan Hakları Ofisi, ordunun geçen yıl sivillere yönelik şiddeti daha önce görülmemiş seviyelere çıkardığını ve ordunun iktidarı ele geçirmesinden bu yana en ağır sivil ölümlerine yol açtığını belirttii.
İnsan hakları ofisi, cuma günü yaptığı açıklamada, ordunun sivillere ve sivillerin yaşadığı bölgelere dalga dalga misilleme hava saldırıları ve topçu bombardımanları düzenlediğini, binlerce genci zorla askere aldığını, keyfi tutuklamalar ve kovuşturmalar yaptığını, kitlesel yerinden edilmelere neden olduğunu ve doğal afetler karşısında bile insani yardım kuruluşlarına erişimi engellediğini dile getirdi.
BM insan hakları şefi Volker Türk, "Dört yılın ardından, siviller için sahadaki durumun her geçen gün daha da kötüye gittiğini görmek son derece üzücü," dedi. "Ordunun gücü azalsa bile, zulüm ve şiddetin kapsamı ve yoğunluğu arttı," diyen Türk, saldırıların misilleme niteliğinin halkı kontrol etmek, sindirmek ve cezalandırmak için tasarlandığını sözlerine ekledi.
ABD, İngiltere, Avrupa Birliği ve diğer ülkeler de devrik lider Aung San Suu Kyi ve diğer siyasi tutukluların serbest bırakılması çağrısında bulundukları bir açıklamayla ordunun yönetime el koymasını eleştirdi.
Yaklaşık 20 milyon kişinin insani yardıma ihtiyaç duyduğunu ve 3,5 milyon kadar insanın ülke içinde yerinden edildiğini belirten ülkeler, bu sayının geçen yıl yaklaşık 1 milyon arttığını da bildirdi. Ayrıca Myanmar'da artan uyuşturucu ve insan kaçakçılığı gibi sınır ötesi suçlar ve komşu ülkeleri etkileyen ve daha geniş istikrarsızlık riski taşıyan çevrimiçi dolandırıcılık operasyonları konusundaki endişelerini de dile getirdiler.
Avustralya, Kanada, Güney Kore, Yeni Zelanda, Norveç ve İsviçre'nin de yer aldığı ortak açıklamada "Mevcut gidişat Myanmar ya da bölge için sürdürülebilir değildir," denildi.
Çatışmaların durumu
Ordunun 2021'de yönetime el koyması geniş çaplı halk protestolarına yol açtı ve bu protestoların güvenlik güçleri tarafından şiddetle bastırılması silahlı direnişi tetikleyerek iç savaş durumuna neden oldu. Myanmar'ın ana muhalefetini destekleyen etnik azınlık milisleri ve halk savunma güçleri ülkenin büyük bölümünü kontrol ederken, ordu Myanmar'ın merkezini ve başkent Naypyidaw dahil büyük şehirlerin çoğunu elinde tutuyor.
Askeri hükümetin baskısıyla bağlantılı tutuklama ve kayıpların ayrıntılı çetelesini tutan Siyasi Tutuklulara Yardım Derneği, yönetimin ele geçirilmesinden bu yana en az 6.239 kişinin öldürüldüğünü ve 28.444 kişinin tutuklandığını açıkladı. Grup genellikle askeri hükümet tarafındaki ölümleri dahil etmediğinden ve uzak bölgelerdeki vakaları kolayca doğrulayamadığından gerçek ölü sayısının çok daha yüksek olması muhtemel.
Strateji ve Politika Enstitüsü-Myanmar düşünce kuruluşunun iletişim direktörü Aung Thu Nyein, Associated Press'e yaptığı açıklamada Myanmar'ın mevcut durumunun barış ve kalkınmanın geriye itilmesiyle birlikte en kötü hale ulaştığını söyledi.
Aung Thu Nyein gönderdiği kısa mesajda "Daha da kötüsü, ordu tarafından ilan edilen egemenlik kaybediliyor ve ülkenin sınırları bile değişebilir," dedi.
Myanmar ordusu, etnik silahlı gruplardan oluşan bir koalisyonun Çin sınırına yakın kuzeydoğuda ve batıdaki Rakhine eyaletinde zaferler kazandığı 2024 yıl boyunca savaş alanında benzeri görülmemiş yenilgiler yaşadı.
Etnik isyancılar birçok kasabayı, askeri üsleri ve iki önemli bölgesel komutanlığı hızla ele geçirmeyi başardı ve saldırıları ordunun ülkenin diğer bölgelerindeki hakimiyetini zayıflattı.
Etnik azınlıklar, Myanmar'ın merkezi hükümetinden daha fazla özerklik almak için on yıllardır mücadele ediyor ve ordunun 2021'de yönetimi ele geçirmesinden sonra kurulan demokrasi yanlısı silahlı direniş olan Halk Savunma Gücü ile gevşek bir ittifak içinde.
BM İnsan Hakları Ofisi ve aralarında Uluslararası Af Örgütü'nün de bulunduğu hak grupları da son dönemde yaptıkları açıklamalarda, muhalif silahlı grupların da kontrolleri altındaki bölgelerde insan hakları ihlallerinde bulunduklarına dair ender rastlanan iddialarda bulundu.
Seçim planlarının durumu
Siyasi bir çözüm arayışında olan askeri hükümet, bu yıl içinde yapılacağını vaat ettiği bir seçim için bastırıyor. Eleştirmenler, sivil haklar kısıtlandığı ve birçok siyasi muhalif hapse atıldığı için seçimin özgür ya da adil olmayacağını ve askeri kontrolü normalleştirme girişimi görevi göreceğini söylüyor.
Devlet televizyonu MRTV'nin haberine göre cuma günü askeri hükümet olağanüstü hal uygulamasını altı ay daha uzattı çünkü seçimden önce istikrarın yeniden sağlanması için daha fazla zamana ihtiyaç olduğunu bildirdi. Seçimler için kesin bir tarih verilmedi.
BM insan hakları ofisinde çalışan özel raportör Tom Andrews, muhalefet liderleri tutuklanır, gözaltına alınır, işkence görür ve idam edilirken ve gazetecilerin ya da vatandaşların askeri hükümeti eleştirmesi yasadışı iken meşru bir seçim yapmanın mümkün olmadığını söyledi.
Tom Andrews, "Hükümetler bu planları bir sahtekarlık olduğu gerekçesiyle reddetmeli," dedi.