Kremlin, Perşembe günü yapılacak görüşmeleri, savaşın başlarında İstanbul’da düzenlenen ancak kısa sürede çöken 2022 barış görüşmelerinin 'yeniden başlatılması' olarak tanımlıyor.
REKLAM
Rusya'nın Ukrayna işgaliyle ilgili olarak Moskova ve Kiev'den Washington ve Suudi Arabistan'ın Riyad kentine oradan Avrupa'nın birçok ülkesine kadar savaşan taraflar arasında pek çok görüşme gerçekleşti. Şimdi ise gözler, Rusya’nın üç yıldır süren Ukrayna işgaline son vermek amacıyla İstanbul’a çevrildi.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 14 Mayıs Perşembe günü Ukrayna ile doğrudan barış görüşmelerini yeniden başlatmak için Türkiye’nin kıtaları birleştiren şehri İstanbul’u önerdi. Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy de Kremlin liderine Türkiye’de yüz yüze görüşme çağrısı yaptı.
Ancak görüşmelerin nasıl ilerleyeceği belirsiz. Kremlin, Türkiye’ye kimin gideceğini ve bu isimler arasında Putin’in olup olmadığını doğrulamayı reddetti. Ukrayna Cumhurbaşkanlığı Danışmanı Mihaylo Podolyak, Zelenskiy'nin yalnızca Putin ile görüşeceğini açıkladı.
Zelenskiy, salı günü yaptığı açıklamada, “Eğer Putin gelmez ve oyun oynarsa, bu savaşın bitmesini istemediğinin kesin kanıtıdır,” dedi.
Türkiye'deki görüşme fikri nasıl ortaya çıktı?
Cumartesi günü Zelenskiy, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, İngiltere Başbakanı Keir Starmer, Almanya Şansölyesi Friedrich Merz ve Polonya Başbakanı Donald Tusk’ı ağırlayarak birlik mesajı verdi. Liderler, pazartesi gününden itibaren başlayacak şekilde Ukrayna'da 30 günlük ateşkes çağrısında bulundu.
Bu plana Avrupa Birliği ve ABD Başkanı Donald Trump da destek verdi. Trump, seçim kampanyası sırasında savaşı hızla sona erdirme sözü vermişti. Liderler, Putin’in bu öneriyi kabul etmemesi durumunda Rusya’ya daha sert yaptırımlar uygulanacağını açıkladı.
Ancak pazar sabahı erken saatlerde Putin, bu öneriyi fiilen reddetti ve 'ön koşulsuz' olarak İstanbul’da doğrudan görüşmelere başlanmasını önerdi. Ancak bu görüşmelerin Zelenskiy ve kendisi arasında mı yoksa daha düşük düzeydeki yetkililer arasında mı olacağını belirtmedi.
Zelenskiy ise bu çağrıya ateşkes şartıyla karşılık verdi ve Türkiye’ye gitmeye hazır olduğunu, Putin’e de aynı çağrıyı yaptığını söyledi: “Perşembe günü Putin’i (Türkiye’de) bekliyor olacağım. Şahsen. Umarım bu kez Ruslar bahane üretmez.”
Kimler katılacak?
Gazetecilerin ısrarlı sorularına rağmen Kremlin Sözcüsü Dmitri Peskov, İstanbul’a kimin gönderileceğini açıklamaktan kaçındı. Putin’in Rusya’nın tutumunu net şekilde ortaya koyduğunu söyledi.
Trump yönetimi Mart ayında Suudi Arabistan’da Rusya ve Ukrayna ile ayrı ayrı görüşmeler başlatmıştı. Ancak Washington, o tarihten bu yana, somut ilerleme kaydedilmezse bu süreçten çekilebileceği sinyalini verdi. Trump, Pazartesi günü yaptığı açıklamada, İstanbul’daki görüşmelerle ilgili olarak 'iyi geçme potansiyeli var' dedi. Katar ve BAE ziyaretinin ardından Türkiye’ye uçmayı düşündüğünü ancak sonrasında ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio ve diğer yetkililerin Türkiye’ye gideceğini açıkladı.
Trump çarşamba günkü açıklamasında ise, "Türkiye'ye gidebilirim, Putin benim de gelmemi de istiyor. Ben gitmezsem Putin de gitmez. O yüzden Ortadoğu ziyaretimin bir parçası olarak Türkiye'ye de gidebilirim," dedi.
Ukraynalı yetkili Podolyak, Salı günü sürgündeki Rus gazetecilerin YouTube yayınına verdiği demeçte, Zelenskiy’nin İstanbul’da Putin dışında herhangi bir Rus yetkiliyle görüşmeyeceğini yineledi.
Yetkili, “Elbette heyette, belirli düzeyde görüşmeleri sürdürebilecek kişiler vardır. Ancak bu tür düşük seviyeli görüşmelerin anlamı nedir? Savaşı devam ettirme ya da bitirme kararını yalnızca Putin verebilir,” dedi.
Zelenskiy ayrıca Ankara’da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile görüşeceğini ve orada bekleyeceğini, Putin İstanbul’u seçerse Erdoğan’la birlikte oraya gideceklerini söyledi.
Putin görüşmeye gelmezse, Avrupa ve ABD liderlerinin Rusya’ya karşı daha fazla yaptırım uygulaması gerektiğini de ekledi.
2022 İstanbul görüşmelerinde ne olmuştu?
Kremlin, Perşembe günü yapılacak görüşmeleri, savaşın başlarında İstanbul’da düzenlenen ancak kısa sürede çöken 2022 barış görüşmelerinin 'yeniden başlatılması' olarak tanımlıyor. Moskova, Kiev’i ve Batı’yı savaşmaya devam etme isteğiyle suçlamıştı. Ukrayna ise Rusya’nın taleplerinin karşılıklı müzakereden ziyade birer ültimatom olduğunu savunmuştu.
Zelenski, o dönem Rus heyetinin taleplerinin arasında Donbas’taki (Donetsk ve Luhansk) Rus kontrolünün tanınması, Ukrayna’nın tarafsızlık ilanı için anayasal değişiklik, ordu mevcudunun büyük ölçüde azaltılması ve uzun menzilli silahların teslim edilmesinin yer aldığını söylemişti. Ukrayna lideri “Gerçek anlamda hiçbir müzakere olmadı; bu bir katilin ültimatomuydu,” demişti.
Putin ise 2023’te yaptığı açıklamada, Ukrayna’nın 'neredeyse' üzerinde anlaşılan bir barış anlaşmasını rafa kaldırdığını iddia etti. Rus lider “Kiev yetkilileri… her şeyi çöpe attı. Reddettiler,” dedi.
Kremlin, sık sık 'İstanbul Anlaşmaları'nın yeni barış görüşmelerine temel oluşturabileceğini söylüyor. Ancak Rusya, Eylül 2022’de Ukrayna’ya ait Donetsk, Luhansk, Herson ve Zaporijya bölgelerini ilhak ettikten sonra, Kiev’in 'sahadaki gerçekliği' tanıması gerektiğini savunuyor.
Tarafların barış koşulları ne?
Putin, geçtiğimiz yıl Ukrayna’nın dört bölgeden vazgeçmesini istedi. Yine de bu bölgelerin tamamı Rus kontrolüne geçmiş değil. Ayrıca 2014’te yasa dışı şekilde ilhak edilen Kırım’ın Rusya’ya ait olduğunu tanımasını, NATO üyelik hedefinden vazgeçmesini ve ordusunu küçültmesini talep ediyor. Batı’nın uyguladığı yaptırımların da kaldırılmasını istiyor.
Kiev ise hiçbir topraktan vazgeçmeye yanaşmıyor ve gelecekteki Rus saldırılarına karşı güçlü güvenlik garantileri talep ediyor.
Trump, göreve geldikten sonra savaşı bitirmek için geniş çaplı bir diplomatik çaba yürütüyor. ABD Başkanı Kırım’ın ''Rusya’da kalacağını'' söylemişti. Ayrıca Ukrayna’nın NATO’ya katılma ihtimalinin düşük olduğunu belirtmişti.
Cephede neler oluyor?
Her iki taraf da cephede yeni hazırlıklar yapıyor. Yaklaşık bin kilometrelik cephe hattında süren yıpratma savaşı, her iki taraftan da on binlerce askerin ölümüne neden oldu.
Washington merkezli Savaş Araştırmaları Enstitüsü’ne göre, Rusya cephe birliklerini hızla yeni askerlerle takviye ederek inisiyatifi korumaya çalışıyor.
2024 yılı boyunca Rus birlikleri cephede küçük ama istikrarlı ilerlemeler kaydetti. Putin Mart ayında yaptığı açıklamada, Rus ordusunun 'ivme kazandığını' ve cephe hattında stratejik inisiyatifi elinde tuttuğunu söyledi. Zelenskiy ise Rusya’nın, daha büyük saldırılar için müzakereleri oyaladığını savundu.
Geçtiğimiz ay, Rus birlikleri Ukrayna’nın Ağustos 2024’te düzenlediği sürpriz bir baskında ele geçirdiği Rusya’nın Kursk bölgesindeki bazı noktaları tamamen geri aldıklarını iddia etti. Kiev bu iddiayı reddetse de bölgedeki kayıplarını durduramadı. Rusya'nın burada Kuzey Kore askerlerinden yardım aldığı bildiriliyor.
Şimdiye kadar kısmi ateşkes çabaları başarısız oldu. Kremlin, 30 günlük koşulsuz ateşkesi reddetti. Bunun yerine son iki ayda biri Paskalya’da 30 saatlik, diğeri İkinci Dünya Savaşı Zafer Günü kutlamaları sırasında 72 saatlik kısa süreli tek taraflı ateşkesler ilan etti. Her iki durumda da taraflar birbirini ateşkesi ihlal etmekle suçladı.
Ayrıca Mart ayında, Trump yönetimi aracılığıyla enerji altyapılarına yönelik saldırılara 30 gün boyunca ara verilmesi konusunda uzlaşılmıştı. Ancak bu süreçte de iki taraf birbirini defalarca ihlal etmekle suçladı ve anlaşma süresi doldu.