ABD’den Rusya’ya sınır dışı edilenler askerlik tebligatları ile karşılandı

İnsan hakları aktivisti Dmitry Valuev’in aktardığına göre, ABD salı günü yaklaşık 60 Rus vatandaşını Moskova’ya sınır dışı etti. Uçaktaki erkek yolcular, Moskova’ya varır varmaz askerlik şubesine çağrı tebligatlarını teslim aldı.

Sınır dışı edilen Rusları taşıyan uçak, Arizona’dan 7 Aralık’ta havalandı ve Kahire'deki aktarmanın ardından 9 Aralık sabah erken saatlerde Domodedovo Havalimanı’na indi. Valuev, sınır dışı edilenlerin göğüs hizasında zincirlere bağlı kelepçelerle seyahat ettiğini belirtti.

Rusya Başsavcılığı, dolandırıcılıktan aranan 70 yaşındaki Zair Syamiullin’in gözaltına alındığını doğruladı. Diğer yolcuların ise reddedilen sığınmacılar ve vize sürelerini aşan kişiler olduğu ifade edildi.

Havalimanında Rusya Federal Güvenlik Servisi'nin (FSB) tüm sınır dışı edilenleri saatlerce sorguladıktan sonra serbest bıraktığı, Rusya’ya daha önce geri gönderilen asker kaçakları ve aktivistlerin ise hapse atıldığı biliniyor.

‘Ailelerin de gözaltına alınabileceğini bilmiyorduk’

Eşi Egor’un* Euronews’e isminin gizli tutulması koşuluyla anlattığına göre, sınır dışı edilen kişilerden biri olan Daria, Ukrayna savaşına karşı çıktıkları için 2023’te ailesiyle Rusya’dan kaçtı. Çift, ABD-Meksika sınırında CBP One uygulaması üzerinden iltica başvurusu yaptı.

Egor, “Güçlü muhalifler değiliz ama apolitik de değiliz, her zaman Putin’e karşıydık,” dedi.

Aile, savaş sonrası işlerini kaybetmiş, oğulları ise anaokulunda savaş karşıtı görüşlerini dile getirdiği için sorun yaşamaya başlamıştı.

Sınırda kendilerine “Washington’dan yanıt beklenirken” bir göçmen gözaltı merkezinde kalabileceklerinin söylendiğini belirten Egor, “Ailelerin de gözaltına alınabileceğini bilmiyorduk, tüm belgeleri imzaladık,” diye konuştu.

Daria, sınır dışı edilmeden önce yaklaşık 2 yıl ICE gözetim merkezlerinde tutuldu. Egor ve 8 yaşındaki oğulları ise ocak ayında serbest bırakıldı, aile halen ABD’de sığınma kararını bekliyor.

Rus aktivistlere göre, 2024 ortasından itibaren ICE, sığınma duruşması bekleyen Rusları serbest bırakmamaya başladı. Daria’nın Ukrayna vatandaşlığı da süreci daha da karmaşıklaştırdı.

Daria’nın sınır dışı kararı hem Rusya hem de Ukrayna için onaylandı. Egor’un yaptığı itirazlar ise süreci durdurmak için yeterli olmadı.

3 Aralık’ta Egor, büyük bir sınır dışı hazırlığının yapıldığını, Daria’nın cezaevi mesajlaşma sisteminden kaybolduğunda anladı. Uçağın rotasını Phoenix–New York–Kahire–Moskova şeklinde Flightradar’dan takip ettiğini belirtti.

Kahire’de yaklaşık 50 güvenlik görevlisinin deport edilenlere refakat ettiğini, Daria’nın üçüncü ülkeye geçiş imkânı olmadığını aktardı.

Daria, Domodedovo’ya iner inmez FSB tarafından sorguya alındı. Kendisine “Savaşa nasıl bakıyorsun? Neden gittin? Kocan nerede?” gibi sorular yöneltildi. Egor, “Onurunu törpülemesini, kendini korumasını söyledim,” dedi.

Daria’ya göre, 68 yaşındaki bir adam dahil tüm erkek yolcular askerlik şubesine ‘bilgi güncelleme’ gerekçesiyle çağrıldı. FSB ayrıca, SIM kart kaydı sonrası telefonunun izleneceği tehdidinde de bulundu.

Artan sınır dışılar ve yeni rota

Bu, son altı ayda ABD’nin Ruslara yönelik dördüncü toplu sınır dışı işlemi. Daha önce haziran, ağustos ve eylülde uçuşlar yapılmıştı. ABD son dönemde Mısır üzerinden tek bir sınır dışı hattı oluşturdu; Kahire’de üçüncü ülkelere geçiş engelleniyor.

Ağustosta deport edilen, askerlikten kaçan 26 yaşındaki Artyom Vovchenko’nun Rusya’ya varır varmaz gözaltına alındığı biliniyor.

Valuev, deportasyonun Rus makamlarının “yeşil ışığı” ile yapılabildiğini, listelerin önceden konsolosluğa iletildiğini söylüyor. Ancak ABD ile Rusya arasında, varışta gözaltıları engellemeye yönelik özel bir anlaşma olduğunu düşünmüyor.

Sınır dışı eğilimleri

Bu, son altı ay içinde ABD’den Rus vatandaşlarına yönelik dördüncü kitlesel sınır dışı işlemi oldu. Daha önceki uçuşlar haziran, ağustos ve eylül aylarında gerçekleşmişti.

İnsan hakları aktivistlerine göre, ABD son aylarda Mısır üzerinden tek bir sınır dışı hattı oluşturdu ve Mısır makamlarıyla koordinasyona başladı. Ancak sınır dışı edilenler Kahire aktarması sırasında üçüncü ülkelere geçiş yapamıyor.

Daha önce sınır dışı edilenlerden 26 yaşındaki Artyom Vovchenko —Rusya’da askerî görevinden kaçmıştı— Ağustos ayında sınır dışı edildikten sonra Rusya’daki bir havaalanında güvenlik güçleri tarafından gözaltına alındı.

Valuev, “Oradaki Ruslar aslında göçmenler okyanusunun içinde bir damla,” dedi ve bu yıl Venezuela’nın 75 sınır dışı uçağı düzenleyerek şubat ayından bu yana yaklaşık 14 bin vatandaşını geri gönderdiğini hatırlattı.

Valuev, sınır dışı işlemlerinin Rus makamlarından “yeşil ışık” gerektirdiğini ve sınır dışı listelerinin önceden Rus konsolosluğuna iletildiğini söyledi. Ancak iki tarafın, dönüşte kitlesel gözaltıları önlemek için özel bir pazarlık yaptığını düşünmediğini belirtti.

“Bence bu Amerikan makamlarının yetki alanında değil. Amerikan makamlarının gerçekten yapabileceği şey, sınır dışı edilecek mültecilere aktarmalı uçuşlarla üçüncü ülkelere bilet alma imkânı tanımak olurdu. Üstelik bunu isteyen kişiler de var,” dedi.

Valuev, “Amerikan makamları ile Rus konsolosluğu arasında özel bir iletişim trafiği görmüyoruz. Yalnızca, gözaltı merkezlerindeki mültecilerden, Rus konsolosluğu çalışanlarının bazı göçmenlik hapishanelerini bizzat ziyaret ettiğini duyduk,” diye ekledi.

New York Times’ın haberinde Moskova’nın Meksika’daki gizli operasyonlarını artırdığına atıf yapan Valuev, “Umarım Rus ajanları yalnızca sınır dışı edilmez, takas edilirler. Bu arada Rusya’da hâlâ yaklaşık bir düzine Amerikalı hapiste,” ifadelerini kullandı.

Gelecek planları

Egor, eşinin yakın zamanda Rusya’dan üçüncü bir ülkeye gitmeyi planladığını söyledi. “ABD’ye dönmesi mümkün olmayacak — 10 yıllık bir giriş yasağı var,” dedi.

“Karara itiraz edebilirsiniz ama avukatlara o kadar çok para harcadım ki elimde hiçbir şey kalmadı.”

19 Kasım’da yapılması planlanan duruşması 2027’ye ertelendi. Egor, ICE’den serbest bırakılmayı talep ederek kendi biletini alıp ülkeyi terk etmeyi, yani “kendi kendini sınır dışı etmeyi” deneyecek.

“Bundan sonrası için gidecek bir yerimiz yok. Bir sonraki adımın ne olacağını ben de bilmiyorum,” dedi.

ABD Başkanı Donald Trump yönetimi, genişletilmiş göçmenlik uygulamalarının parçası olarak kitlesel sınır dışı kampanyaları yürütüyor. Ağustos ayı sonunda, Trump’ın ikinci döneminde yaklaşık 200 bin kişi ABD’den sınır dışı edildi.

Biden yönetimi ise Ukrayna’daki insani kriz nedeniyle 2022’de durdurduğu Rusya’ya sınır dışı işlemlerini, Mart 2023'te sessizce yeniden başlattı.

ABD Gümrük ve Sınır Koruma Birimi’ne göre Ekim 2022’den bu yana yaklaşık 26.580 Rus, güney sınırını geçmeye çalıştı. Bu sayı 2020 mali yılında 467 idi.

İade karmaşası

Fransa’dan ABD’ye, Rusya’ya ABD havacılık ekipmanı kaçakçılığı yapmakla suçlandığı için iade edilen 33 yaşındaki Belarus vatandaşı Yana Leonova’nın yargılanmadan sınır dışı edilme riski ortaya çıktı.

Federal savcılar Leonova’nın iadesini sağlamak için bir yıldan uzun süre uğraştı ancak Kasım ayında ABD’ye varmasının hemen ardından Göçmenlik ve Gümrük Muhafaza (ICE) birimi, onu sınır dışı etmek üzere gözaltı kararı çıkardı.

ABD Sulh Yargıcı Zia M. Faruqui, pazartesi günkü duruşmada durumu “Kafkaesk” olarak nitelendirerek, yazılı kararında şu ifadeleri kullandı: “Bir kişiyi isteği dışında ABD’ye getiren hükümetin, ardından o kişinin burada ‘yasadışı’ bulunduğunu öne sürerek ICE gözaltına alınmasını istemesi hem gülünç hem de rahatsız edici.”

Faruqui şöyle devam etti: “Hükümet önceliklerine karar vermeli: Sınır dışı rakamlarını şişirmek mi, yoksa suçlandığı iddia edilen kişileri yargılamak mı?”

Ne Belarus’un ne de Rusya’nın ABD ile iade anlaşması bulunmadığı için Leonova’nın sınır dışı edilmesi hâlinde geri getirilmesi neredeyse imkânsız.

Savcılar, Leonova’nın yargı süreci devam ederken ABD’de yasal olarak kalabilmesi için İç Güvenlik Bakanlığı’ndan geçici oturum izni talep etti.

Washington Post’un aktardığına göre bir savcı duruşmada, “Daha önce böyle bir durumla karşılaşmadım, sayın yargıç,” dedi.

Faruqui ise “Ben de,” diye yanıt verdi.