Asya Altyapı Yatırım Bankası neden bölgesel olarak önemli?

REKLAM

Asya Altyapı Yatırım Bankası'nın (AIIB) 10. yıllık yönetim kurulu toplantısı bu hafta manşetlere taşındı.

Bunun nedeni, Çin liderliğindeki bankanın bölgedeki projelere yoğun bir şekilde dahil olması. Kazakistan, Özbekistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Türkmenistan'daki uzmanlar, ekonomik gelişmelerin geleceğini tahmin etmeye çalışmak için hükümetleriyle imzalanan yeni anlaşmaları izliyor.

Son zamanlarda AIIB temsilcileriyle yapılan birkaç toplantı da ilgi uyandırdı. Özellikle 29 Nisan'da AIIB, Kazakistan Ulusal Ekonomi Bakanlığı ile Astana Uluslararası Finans Merkezi'nde (AIFC) bir panel düzenledi.

Kalkınma bankaları, yatırım firmaları ve devlet kurumlarından temsilciler, trilyonlarca dolar değerindeki Asya altyapı finansman açığını kapatmak için özel sermayeyi harekete geçirmenin şart olduğu konusunda hemfikirdi.

Oturum, Kazakistan'ın bankanın portföyündeki stratejik önemini bir kez daha teyit etmek üzere fiilen katılan AIIB'nin baş yatırım yetkilisi Konstantin Limitovskiy'nin açıklamalarıyla açıldı.

Limitovskiy, AIIB'nin kurucu üyesi olan Kazakistan'ın yedi büyük kamu ve özel sektör projesi kapsamında 2 milyar dolardan fazla yatırım aldığını belirtti.

"Bunlar toplumları yakınlaştıran yollar, evleri aydınlatan yenilenebilir enerji ve kritik bakım sağlayan hastanelerdir. Kazakistan'ın önemli bir dağıtım ve ticaret merkezi olarak stratejik konumu, uluslararası bağlanabilirliği teşvik etme misyonumuzla uyumludur," dedi.

Limitovskiy, AIIB'nin Kazakistan'ın 2060 yılına kadar karbon nötralitesine ulaşma hedefiyle uyumlu projelerdeki rolünü vurguladı.

"Şu ana kadar 420 megawatt yeşil enerji ekleyerek Kazakistan'ı destekliyoruz," diyen Limitovskiy, devam eden rüzgar çiftliği gelişmelerini ve kamu-özel sektör ortaklığı (PPP) yasası kapsamında ülkenin ilk hastanesinin dönüm noktası niteliğindeki finansmanını vurguladı.

Asya Kalkınma Bankası (ADB), Asya Altyapı Yatırım Bankası (AIIB) ve Özbekistan, Kazakistan ve Azerbaycan enerji bakanlıkları da 5 Nisan'da Hazar Yeşil Enerji Koridoru projesinin fizibilite çalışmasını desteklemek üzere bir mutabakat zaptı imzaladı.

ADB Orta ve Batı Asya Genel Müdürü Evgeny Zhukov konuyla ilgili olarak şunları söyledi: "Hazar Yeşil Enerji Koridoru girişimi üç ülke için olduğu kadar ADB için de stratejik bir önceliktir; zira bu girişim, temiz enerji altyapısı konusunda sınır ötesi iş birliğini kolaylaştırma ve aynı zamanda çok sayıda bölgesel sorunu ele alma şeklindeki temel misyonumuza doğrudan katkıda bulunmaktadır."

AIIB'nin portföyü bölge hakkında neler ortaya koyuyor?

Dünya genelinde ve ağırlıklı olarak Asya'da, banka 100 milyar doların üzerinde taahhütte bulundu veya onayladı. Kalkınma projelerinin yaklaşık yarısı enerji, ulaşım ve kırsal dönüşümle ilgili.

Banka'nın projeleri listesinde, Orta Asya'daki beş ülkenin yaklaşık 7,5 milyar dolar değerinde kredi çektiği görülüyor.

Nitekim küresel finans kuruluşlarına göre, bölgenin son 20 yıldaki ortalama büyümesi yüzde 6,1'dir ve ekonomisinin bu yıl da yaklaşık aynı oranda yükseleceği tahmin ediliyor. Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) önümüzdeki birkaç yıl boyunca istikrarlı bir büyüme oranı öngörüyor.

Bölge aynı zamanda yıllık ortalama yüzde 1,1'lik bir nüfus artışı yaşamakta ve bu da özellikle bölgesel düzeyde büyük bir kısmı 1950'li ve 1960'lı yıllarda Sovyet döneminde inşa edilmiş olan altyapıya daha fazla yük getirmekte.

Banka tarafından finanse edilen en yüksek proje sayısı Özbekistan'da ve projelerin niteliği hükümetin büyüme ve kırsal kalkınma çabalarına işaret ediyor.

2020'de Kazakistan'a da verilen COVID-19 salgınının ekonomik etkilerini hafifletmeyi amaçlayan ilk kredilerden sonra, Özbekistan'da AIIB'nin listesinde bulunan projelerin çoğu enerji ve kırsal kalkınma ile ilgili.

Bu projeler, genel ekonomik dayanıklılığı güçlendirmeyi, altyapıyı iyileştirmeyi ve yeşil ekonomiye geçişi desteklemeyi amaçlayan 500 milyon doları aşan büyük ölçekli girişimleri içeriyor. Ayrıca, Buhara bölgesindeki kasabalar için su tedarik sistemlerinin (yeniden) inşası gibi, sırasıyla 248 milyon dolar ve 165 milyon dolar değerinde iki proje ile daha hedefe yönelik çabalar da var.

Diğer örnekler arasında hızla büyüyen turizm şehirleri Buhara ve Hiva arasındaki demiryolunun 108 milyon dolarlık elektrifikasyonunun yanı sıra küçük şehirlere odaklanan 100 milyon dolarlık bir kentsel gelişim projesi de yer alıyor.

Ayrıca tamamı yenilenebilir, hidroelektrik, güneş ve rüzgar olmak üzere bir dizi enerji projesi de bulunuyor. Biri hariç hepsi rüzgar çiftlikleri ve güneş parklarının inşasını finanse eden devlet dışı projelerdir(devlet değil, özel veya kamu teşebbüsü borcu).

Bunların hepsi Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev'in yeşil geçişe ve karbon emisyonlarının azaltılmasına öncelik veren "Yeni Özbekistan 2030" planıyla uyumlu.

Kazakistan'da ise projeler daha az, ancak daha büyük, stratejik ve değeri daha yüksek projeler için kullanılıyor.

Bunun bir örneği, Aktobe'den Ulgaysin'e giden otoyolun veya Zhezkazgan ile Karagandy arasındaki otoyolun yeniden inşası için önerilen 650 milyon dolar değerindeki proje. Bu proje, Kazakistan'ın Doğu ile Batı arasındaki taşımacılıkta kilit transit güzergahı olarak kalmaya yönelik stratejik girişimi olan Orta Koridor projesinin bir parçası.

Nisan ayında Astana'da AIIB ile yapılan toplantıda Ulaştırma Bakan Yardımcısı Talgat Lastayev, Kazakistan'ın 2030 yılına kadar uzanan devlet kalkınma programlarıyla desteklenen modern ve son derece gelişmiş bir ulaştırma ağı oluşturma taahhüdünü vurguladı.

Lastayev, "4 bin kilometreden fazla yol, 15 milyar dolardan fazla bir maliyetle yeniden inşa ve yapım sürecine tabi tutuluyor," dedi. "Sürdürülebilir altyapı gelişimi ve temiz enerjiye geçiş Kazakistan'ın ulusal stratejisinin kilit alanlarıdır."

Kırgızistan'da bir yol projesi ve yeşil ve sürdürülebilir geçiş için nispeten küçük, 50 milyon dolarlık bir kredi var. Bu, giderek daha fazla insanın yaşadığı ve suyun azaldığı bir bölge için çok önemli bir girişim. Bu ve bahsi geçen diğer projelerin Dünya Bankası ile birlikte finanse ediliyor olması AIIB'nin konumunun bir göstergesi.

Portföyün Tacikistan'la ilgili bölümüne bakıldığında, enerji sürdürülebilirliğinin ülke için bir zorluk teşkil ettiği ve bunu çözmek için çaba sarf edildiği görülebilir.

İki ana proje hidro barajlar, ülkedeki büyük bir proje olan Rogun HES'in yeniden inşası, 270 milyon dolarlık AIIB kredisi ile finanse ediliyor ve 60 milyon dolar değerinde Nurek HES'in yeniden canlandırılması.

Türkmenistan'da hiçbir projenin listelenmediği görülüyor.

Sonuç olarak, Banka'nın yatırım portföyü, 2020'lerin başındaki ilk kredileri COVID-19'un toparlanmasını hedefleyen ve ardından likidite ve piyasa reformlarını desteklemek için acil durum finansmanı sağlayan bir bölgeyi yansıtıyor. Ancak son yıllarda odak noktasının, hedeflenen büyüme odaklı ve kalkınma projelerine doğru kaydığı görülüyor.