Los Angeles'ta yıkıcı orman yangınları ile mücadele devam ederken, dikkatler bu yangınların neden çıktığı ve iklim değişikliğinin sonuçta ne kadar rol oynadığına çevriliyor.
REKLAM
ABD'nin Kaliforniya eyaletindeki Los Angeles'ta tehlike henüz atlatılmış değil, zira şehrin kuzeybatısındaki tehlikeli rüzgârlar için yapılan yeni bir hava durumu uyarısına göre, yangınlar, farklı bir yöne de olsa daha da fazla yayılabilir.
Kent sakinleri, harap olan hayatlarının parçalarını toplamak için ellerinden geleni yaparken, yetkililerin kenti korumak için yeterince çaba gösterip göstermediği ve her şeyin nasıl başladığı konusunda sorular soruluyor.
Los Angeles'taki ABD Ulusal Hava Servisi (NWS), yıkıcı yangınları neyin başlattığının hiçbir zaman kesin olarak bilinemeyeceği görüşünde. Kaliforniya'daki orman yangınlarının yüzde 95'inin 'insan kaynaklı' olduğunu ancak bunun çok nadiren kundaklama anlamına geldiğini de sözlerine ekliyor.
Bir kamyonun arkasında sürüklenen bir zincirin kıvılcım çıkarması ya da atılmış bir sigara ucu gibi basit, zararsız eylemler yıkımın izini sürmek için yeterli olabilir.
Ancak iklim değişikliği ve Los Angeles'ın son birkaç yılda yaşadığı aşırı hava koşulları olmasaydı, yangın hiç başlar mıydı?
İklim değişikliği, Los Angeles'ı nasıl barut fıçısına çevirdi?
Los Angeles'ta orman yangınlarının mevsimi değil ancak faktörlerin bir araya gelmesi bu yangını ilçe tarihindeki en kötü ve en pahalı yangın haline getirdi.
Yaz yangınları daha büyük olma eğiliminde ancak daha yavaş seyrediyor. ABD Jeoloji Araştırmaları yangın bilimcisi Jon Keeley'e göre, kış yangınları "çok daha yıkıcı çünkü çok daha hızlı gerçekleşiyor."
İngiliz Channel 4 kanalına konuşan Dış İlişkiler Konseyi'nde enerji ve iklim konularında kıdemli araştırmacı olan Dr. Varun Sivaram, "Bunun olacağını tahmin edebilirdik," dedi.
Sivaram, "Kaliforniya'da iki yıl boyunca rekor yağış gördük ve önceki iki yağışlı yılın çok fazla bitki örtüsü yarattığı bu kemik kuruluğu koşullarını yaratan rekor kuraklık yaşadık," dedi.
Bilim insanları bu aşırı yağışlı ve kurak dönemler arasında gidip gelmeyi 'hidro-iklim kırbaçlaması' olarak adlandırıyor. Bu terim, ölçeğin her iki ucunda da daha yıkıcı sonuçlara yol açan aşırı ama farklı hava koşullarının yoğun dönemlerini tanımlıyor.
Yağışlı dönemler uzun süreli kuru havayı takip ettiğinde, toprak yağışı daha az emerek ani sellere ve toprak kaymalarına yol açabiliyor. Daha önce yağışlı olan bir bölgede kuraklık olması da kuruması gereken daha fazla bitki örtüsü ve yangın için daha fazla yakıt olduğu anlamına geliyor.
Los Angeles bölgesi yangın çıkmadan önce bir süredir kuraklık koşulları altındaydı. Yağışlı sezon genellikle ekim ayında başlıyor ancak bu sezon kayda değer yağış olmadı ve önümüzdeki birkaç gün içinde de çok az yağmur yağacağı tahmin ediliyor.
Bu yılki yağmur sezonu bölgeye normal yağışın sadece yüzde 2'sini getirdi. Normalde ocak ve şubat ayları, kentin yıllık 33 cm'lik yağış miktarının 18 cm'den fazlasını sağlıyor. Hava durumu modelleri ocak ayının geri kalanında hiç yağmur yağmayacağını ve şubat ayının ilk günlerinde de ya çok az ya da hiç yağmur yağmayacağını gösteriyor.
Santa Ana rüzgarları nedir?
Kaliforniya orman yangınlarına yabancı olmasa da, rüzgarların gücü ve zamanlaması yangının yayılmasını daha da kötüleştirdi. Yerdeki kuru bitki örtüsü ve rüzgârlar ortalığı daha da kuruttuğundan, yıkıcı bir yangın fırtınası başlatmak için sadece küçük bir kıvılcıma ihtiyaç vardı.
Dr Sivaram, "Bu yangınlara katkıda bulunan kasırga hızındaki Santa Ana rüzgarları vardı," dedi. "Saatte 100 mil (160 km/sa) hızla esen rüzgarlar közleri savuruyor ve yangını kimsenin hazır olamayacağı kadar hızlı yayıyor."
Peki, yangınların hızla yayılmasından sorumlu tutulan şiddetli Santa Ana rüzgarları da değişen iklimin bir ürünü mü?
Los Angeles bölgesinde düzenli olarak görülen bu rüzgarlar, her yıl sonbahardan kış başlarına kadar Nevada ve Utah'tan Güney Kaliforniya'ya doğru güçlü bir şekilde esiyor.
Rüzgarların kendisi inanılmaz derecede kuru ve bu nem eksikliği, bitki örtüsünün kurumasına ve daha yanıcı hale gelmesine neden oluyor.
Colorado Üniversitesi, "Bu noktada Santa Ana rüzgar modelinin iklim değişikliği altında daha sık ya da daha seyrek hale gelip gelmediğini söylemek zor," diyor ancak iklim değiştikçe orman yangınlarının sıklığının ve yoğunluğunun arttığını belirtiyor.
Önümüzdeki günlerde hava durumuna ilişkin tahminlere göre, Los Angeles için yağmur öngörülmüyor. Neyse ki rüzgârların şiddetini kaybetmesi bekleniyor.
Dünya için bir uyanış çağrısı
Hidroklima kırbacı, önümüzdeki yıllarda hepimizin aşina olacağı bir terim.
Bu yılın başlarında Nature Reviews Earth & Environment dergisinde yayınlanan bir araştırmaya göre, kırbaçlanma koşulları 20. yüzyılın ortalarından bu yana yüzde 31'e kadar arttı.
Makalede, iklimin sanayi öncesi seviyelerin 3 santigrat derece üzerine çıkması halinde, hidro-iklim kırbaçlanmasının yüzde 113 oranında artacağı öngörülüyor.
Ünlü iklim bilimci ve yazar Dr. Peter Kalmus, "Şu anda sadece bir buçuk derecedeyiz, sanayi öncesi seviyelerin 2 derece veya 2.5 derece üzerinde olduğunda nasıl olacak?" diye sordu. "Şu anda hayal bile edemeyeceğimiz bir kabus olacak."
Los Angeles yanarken, siyasi tartışmalar ve eleştiriler dikkatleri pratik eylemlerden uzaklaştırdı. Ortalık yatıştığında bile umabileceğimiz en iyi şey daha sıkı yangın kontrolleri ve daha iyi su yönetimi olabilir. Ancak Dr. Kalmus bunun yeterli olmadığını söylüyor.
"Bu tür küçük uyarlamaları yapmamız gerekiyor ancak bu biraz da böyle büyük bir orman yangınını bahçe hortumuyla durdurmaya çalışmak gibi olacak," diyen Kalmus, şunu da sözlerine ekledi: "Hayatta kalabilmemiz için fosil yakıtlar olan temel nedeni olabildiğince çabuk ele almalıyız."
Dr. Kalmus, gelecekte insanların aynı anda birden fazla etkiyle karşı karşıya kalacağını ve eğer hazırlıklı olmazsak bunun yıkıcı olacağını düşünüyor. Özellikle gıda kıtlığı, sıcak hava dalgaları ve kuraklığa dikkat çeken Kalmus, en kötü sonuçları önlemek için büyük bir müdahaleye ihtiyaç olduğunu da sözlerine ekledi.
Peter Kalmus, "70'li yıllarda fosil yakıt endüstrisi bunun geleceğini esrarengiz bir doğrulukla gördü," dedi. "Dünya liderlerini uyarmayı ve geçiş için bizimle birlikte çalışmayı seçebilecekken dezenformasyon yaymayı ve eylemi engellemeyi seçtiler. Ben olsam diğer seçeneği tercih ederdim. Bu bence insanlık tarihinin en büyük ahlaki başarısızlığıdır."