Nauru'nun ilk 'altın pasaport' programı, ülkenin el Kaide üyelerine vatandaşlık vermesinin ardından çöktü.
REKLAM
Küçük Güney Pasifik ülkesi Nauru'nun yükselen deniz seviyesine karşı kendini korumak için yeni bir planı var: Vatandaşlık satmak.
İklim değişikliği fırtınaların şiddetlenmesine, kuraklıkların sürmesine ve denizlerin kabarmasına neden olurken, dünyanın en küçük üçüncü ülkesi - ve iklimden en çok etkilenenlerinden biri - varoluşsal bir krizle karşı karşıya.
Yetkililer, 21 kilometrekarelik adanın 12.000 sakininin neredeyse tamamının eninde sonunda daha yüksek bir yere taşınması gerekeceğini tahmin ediyor. Sorun ne mi? Nauru'da yaşanabilir arazi yok ve bu iddialı yeniden yerleştirme projesinin ilk aşaması yaklaşık 60 milyon euro'ya mal olabilir.
Hükümet bunu finanse etmek için, hızla milyonlar toplamayı amaçlayan yeni bir yatırım yoluyla vatandaşlık programına umut bağladı.
İklim adaptasyonu için 'altın pasaport'
Program kapsamında, varlıklı bireyler başvurularından sonraki dört ay içinde 105.000 dolarlık yatırım karşılığında Nauru vatandaşlığı alabilmektedir. Bunun karşılığında da aralarında İngiltere, İrlanda, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Singapur'un da bulunduğu 89 ülkeye vizesiz giriş hakkı kazanıyorlar.
Nauru'nun Ekonomik ve İklim Dayanıklılığı Vatandaşlık Programını yöneten Edward Clark, geçen yıl COP29'da başlatılan girişimle şimdiden başvuru almaya başlandığını söyledi.
Nauru hükümeti bu yıl 66 başvurunun başarılı olmasını hedefliyor. Uzun vadeli hedef ise çok daha yüksek. Clark AFP'ye verdiği demeçte, "Program aracılığıyla yaklaşık 50 milyon euro tutarında 500 başvuru elde etmek istiyoruz," dedi.
Bu toplam, Nauru için tüm hükümet gelirlerinin yaklaşık yüzde 20'sini oluşturacak ve ülkenin iddialı yeniden yerleştirme hedeflerinin maliyetini neredeyse karşılayacaktır.
Vatandaşlık yatırımı nedir?
Genellikle 'altın pasaport' olarak adlandırılan yatırım yoluyla ikamet veya vatandaşlık programları, insanlara mülk satın alarak veya büyük bir yatırım ya da bağış yaparak bir ülkede ikamet izni alma şansı sunuyor.
Pek çok gelişmekte olan ya da iklim açısından hassas ülke, kamu çalışmaları için fon sağlamak amacıyla bu tür programlar sunuyor. Ancak büyük, zengin ülkelerin bile benzer programları var. ABD Başkanı Donald Trump kısa bir süre önce zengin yatırımcılar için 5 milyon dolarlık bir 'altın kart' uygulamasını duyurdu.
Ancak son yıllarda, hükümetlerin güvenlik risklerinin yanı sıra kara para aklama, vergi kaçakçılığı ve şeffaflık ve bilgi eksikliğine ilişkin endişelerini dile getirmeleri nedeniyle bu programların popülaritesi azaldı.
Avrupa genelinde bu programlar büyük ölçüde kaldırılıyor. İspanya altın pasaport programını geri çeken en son ülkeler arasında yer alıyor. Bugün Yunanistan, yatırım yoluyla oturum izni sunan son ülkelerden biri.
Ayakta kalmak için mücadele eden bir ulus
Bir zamanlar dünyanın kişi başına en zengin ülkelerinden biri olan Nauru, adanın yüzde 80'ini yaşanmaz hale getiren bir endüstri olan fosfat madenciliği üzerine kurulmuştur.
Sakinlerin çoğu kıyıda yaşıyor. Dünya Bankası'nın Nauru'nun iklim riski profiline göre, 2050 yılına kadar denizlerin 15 ila 30 santimetre arasında yükselmesi beklendiğinden, fırtına dalgalarına ve kıyı erozyonuna karşı ada ülkesi oldukça savunmasız durumda.
Nauru aynı zamanda kalabalık. Avustralya'nın Commonwealth Bilimsel ve Endüstriyel Araştırma Örgütü (CSIRO), küçük adaların kilometre kare başına yaklaşık 100 kişiyi sürdürülebilir bir şekilde destekleyebileceği konusunda uyardı. Nauru'da şu anda kilometrekare başına 563 kişi düşüyor.
Benzer tehditlerle karşı karşıya olan diğer Pasifik ada ülkeleri aşırı kalabalığı azaltmak ve iklim değişikliğine uyum sağlamak için adımlar attılar. Yükselen denizler, tuzlu su baskını ve yıkıcı sellerle boğuşan Tuvalu, kısa süre önce Avustralya ile anlaşma yaparak her yıl yüzlerce vatandaşının yer değiştirmesine izin verdi.
Sınırlı arazi ve kaynaklara sahip Nauru'nun uzun vadede yaşanabilirliği söz konusu.
Nauru Başkanı David Adeang AFP'ye yaptığı açıklamada, "Bu sadece iklim değişikliğine uyum sağlamakla ilgili değil, gelecek nesiller için sürdürülebilir ve müreffeh bir geleceği güvence altına almakla ilgili," dedi.
"Bu hayatta kalmaktan daha fazlası. Gelecek nesillerin güvenli, dirençli ve sürdürülebilir bir yuvaya sahip olmalarını sağlamakla ilgili."
Vatandaşlık satışları Nauru'yu kurtarabilir mi?
Bu gibi girişimler tartışmalı. Nauru daha önce de vatandaşlık satmayı denedi ve talihsiz sonuçlar elde etti.
Avustralya yayın kuruluşu ABC'ye göre, 2003'teki bir plan, ülkenin daha sonra Asya'da başka bir yerde tutuklanan el Kaide üyelerine vatandaşlık verdiğinin ortaya çıkmasının ardından kaldırıldı.
Nauru bu kez sıkı inceleme standartları uygulayacağını söylüyor. Eleştirmenler şüpheci yaklaşmaya devam ederken Clark farklı düşünüyor.
AFP'ye verdiği demeçte, "Gelişmekte olan iklim hassasiyeti olan ülkeler iklim değişikliğinden orantısız bir şekilde etkileniyor ve bu nedenle iklim inovasyonundan orantısız bir şekilde faydalanmalarını sağlamak için acil bir ihtiyaç var," dedi.