Araştırmacılar, yeni bilgisayar simülasyonlarının sonuçlarının 'güven verici' olduğunu ancak yine de rehavete kapılmamak gerektiğini belirtiyor.
REKLAM
Yeni bir araştırmaya göre, Atlantik Okyanusu akıntılarının çökmesi, hava koşullarının altüst olması ve Avrupa'yı derin dondurucuya sürüklemesi gibi kabus senaryoları bu yüzyılda pek olası görünmüyor.
Son yıllarda yapılan çalışmalar, okyanus taşıyıcı bant sisteminin Atlantik ucunun yavaşlaması ve potansiyel olarak aniden kapanması konusunda alarm veriyor.
Kuzeye yükselen sıcak suyu ve güneye batan soğuk suyu taşıyan bu sistem, küresel hava sistemlerinde kilit bir faktör.
Bilim insanları, Atlantik Meridyenel Devrilen Sirkülasyon ya da AMOC olarak adlandırılan sistemin iklim değişikliğiyle tetiklenen olası bir kapanmasının, küresel yağmur düzenini bozabileceğini, Avrupa'yı önemli ölçüde soğuturken dünyanın geri kalanını ısıtabileceğini ve Amerika'nın Doğu Kıyısı'ndaki deniz seviyelerini yükseltebileceğini tahmin ediyor.
İklim değişikliğinin büyük fırtınalara, sellere ve bir buzul çağına yol açtığı bir dünyayı anlatan 2004 yapımı kurgusal felaket filmi 'Yarından Sonra'nın senaryosu bu yönde.
Bilim insanları 'güven verici' diyor
Çarşamba günü Nature dergisinde yayınlanan bir çalışmaya göre, İngiltere Met Office ve Exeter Üniversitesi'nden bilim insanları, AMOC'nin bu yüzyılda çöküp çökmeyeceğini görmek için aşırı iklim değişikliği senaryolarının 34 farklı bilgisayar modelinden simülasyonlar kullandı.
Met Office'te oşinograf olan baş yazar Jonathan Baker, hiçbir simülasyonun 2100'den önce tamamen kapanma göstermediğini belirtti. Ancak bunun daha sonra da gerçekleşebileceği konusunda uyardı. Akıntılar uzak geçmişte de çökmüştü. Baker, yine de bilgisayar simülasyonlarının insanlar için "güven verici" olması gerektiğini söyledi.
Baker, "Ancak bu, rehavete kapılabileceğimiz anlamına gelmiyor," uyarısında bulundu. "AMOC'nin bu yüzyılda zayıflaması çok muhtemel ve bu da kendi büyük iklim etkilerini beraberinde getiriyor."
Küresel ısınma Atlantik akıntısını nasıl değiştiriyor?
Atlantik akıntısı, sıcak su Kuzey Kutbu'na ulaştığında soğuyarak deniz buzu oluşturduğu için akar. Bu da geride tuz bırakarak kalan suyun daha yoğun hale gelmesine, batmasına ve güneye doğru çekilmesine neden olur.
Ancak iklim değişikliği dünyayı ısıttıkça ve eriyen Grönland buz tabakasından Kuzey Kutbu'na daha fazla tatlı su aktıkça, okyanus taşıma bandının arkasındaki Kuzey Kutbu motoru yavaşlıyor. Önceki çalışmalar bunun tamamen duracağını öngörüyordu ve bunlardan biri bunun birkaç yıl içinde gerçekleşebileceği uyarısını veriyordu.
Ancak Baker, bilgisayar modellerinin ve temel fiziğin Antarktika'yı çevreleyen Güney Okyanusu boyunca ikinci bir motorun devreye gireceğini öngördüğünü ifade etti.
Baker, buradaki rüzgârların suyu tekrar yüzeye çektiğini, buna da upwelling denildiğini ve suyun burada ısındığını belirtti. O kadar güçlü olmasa da, mevcut sistemi 2100 yılına kadar zayıflamış da olsa canlı tutacağını söyledi.
Araştırmada yer almayan Oregon Eyalet Üniversitesi iklim bilimcisi Andreas Schmittner, Baker'in sadece batmaya odaklanmak yerine suyun derinlerden yukarı çekilmesine odaklanmasının yeni ve mantıklı olduğunu, çöküşün yakın olduğunu söyleyen çalışmalara karşı bir bakış açısı sağladığını söyledi.
Baker, derin suyu yukarı çeken Güney Okyanusu rüzgârlarının "güçlü bir pompa gibi hareket ederek AMOC'yi en uç iklim değişikliği senaryolarında bile çalışır durumda tuttuğunu" da sözlerine ekledi.
Bilgisayar modellerine göre AMOC zayıfladıkça, bunu biraz telafi etmek için zayıf bir Pasifik versiyonu gelişecek.
AMOC'nin kapanması nasıl tanımlanıyor?
Baker, AMOC zayıflar ancak tamamen çökmezse, mahsul kayıpları ve balık stoklarındaki değişiklikler de dahil olmak üzere aynı etkilerin çoğunun muhtemelen yine de gerçekleşeceğini ancak Avrupa'nın 'buzul çağına' girmesi gibi büyük bir olay olmayacağını belirtti.
Bilim insanları, AMOC gücünü Sverdrups adı verilen bir birimle ölçüyor. AMOC'un şu anda 17 Sverdrups civarında olduğu, 2004'e göre iki düşüş gösterdiği ve her 10 yılda yaklaşık 0,8'lik bir düşüş eğilimi olduğu aktarıldı.
Bilim dünyasındaki tartışmalardan biri de AMOC'un kapanmasının tanımı. Baker sıfır değerini kullanırken, kapanmanın etkileri konusunda uyarıda bulunan diğer bilim insanları yaklaşık 5 Sverdrups değerini kullanıyor. Baker'ın 34 bilgisayar modelinden üçü 5 Sverdrups'un altına inse de sıfıra inmedi.
Bu nedenle Potsdam İklim Araştırmaları Enstitüsü'nde fizikçi olan ve 2018'de potansiyel kapanma konusunda endişe verici bir çalışmanın yazarları Levke Caesar ve Stefan Rahmstorf, bu yeni çalışmanın kendi çalışmalarıyla çelişmediğini söyledi. Dolayısıyla bu daha çok bir tanım meselesi.
Caesar bir e-postada, "Bir AMOC çöküşü 0 (Sverdrups) devrilme anlamına gelmek zorunda değil ve bu tanımı takip etmek isteseniz bile, böylesine güçlü bir AMOC zayıflamasının birçok (etkiyle) birlikte geldiğini söylemek gerekiyor," diye yazdı.
"Modeller, ciddi sonuçları olacak ciddi bir AMOC zayıflaması gösteriyor."