'Boyutları nedeniyle balinalar başka hiçbir hayvanın yapamadığı şeyleri yapabiliyor.'
REKLAM
Balinalar yalnızca büyük değil, aynı zamanda sağlıklı okyanuslar için de hayati önem taşıyor. Balina dışkısı, derin sulardaki tonlarca besini yüzeye taşıyarak deniz ekosistemlerini besliyor.
Yeni bir araştırma ise balinaların yalnızca dışkılarıyla değil, idrarlarıyla da okyanusa büyük miktarda nitrojen taşıdığını ortaya koydu. Bilim insanlarının 'büyük balina idrar hunisi' adını verdikleri bu süreç, nitrojeni binlerce kilometre öteye taşıyor.
Bu devasa nitrojen aktarımı, özellikle nitrojenin sınırlı olduğu bölgelerde tropikal ekosistemlerin ve balık popülasyonlarının sağlığını destekliyor. Hatta Hawaii gibi bazı bölgelerde balinaların sağladığı besin girdisi, yerel kaynaklardan gelenleri geride bırakıyor.
Balinalar her yıl besin değeri düşük kıyı bölgelerine 4.000 ton nitrojen taşıyor
2010 yılında bilim insanları, balinaların derin sularda beslenip yüzeyde dışkılayarak plankton büyümesi ve okyanus verimliliği için kritik bir besin kaynağı sağladığını ortaya koydu.
Vermont Üniversitesi tarafından yürütülen yeni bir araştırma ise balinaların yalnızca dikey değil, yatay besin taşınmasında da önemli bir rol oynadığını gösteriyor. Çalışmaya göre, balinalar beslendikleri soğuk ve besin açısından zengin sulardan, çiftleşip doğum yaptıkları ekvatora yakın sıcak kıyılara kadar tüm okyanus havzaları boyunca büyük miktarda besin taşıyor.
Bu besin aktarımının büyük bir kısmı idrar yoluyla gerçekleşse de, dökülen deri parçaları, ölü balina karkasları, buzağı dışkısı ve plasentalar da ekosisteme katkı sağlıyor.
Araştırmayı yöneten Vermont Üniversitesi'nden biyolog Joe Roman, “Bu kıyı bölgeleri genellikle düşük nitrojen seviyelerinin bir göstergesi olan berrak sulara sahiptir ve çoğu mercan resifleriyle çevrilidir” diyor. “Azot ve diğer besin maddelerinin taşınması, fitoplanktonların – mikroskobik alglerin – büyümesi için kritik olabilir ve köpekbalıkları, diğer balıklar ve birçok omurgasız için besin kaynağı sağlar.”
Mart ayında Nature Communications dergisinde yayımlanan çalışmaya göre, sağ balinalar, gri balinalar ve kambur balinalar da dahil olmak üzere büyük balinalar her yıl yaklaşık 4.000 ton azotu tropik ve subtropik bölgelerdeki besince fakir kıyı sularına taşıyor. Ayrıca, 45.000 tondan fazla biyokütle de okyanus ekosistemine dahil ediliyor.
Bilim insanları, insanların balina avcılığı nedeniyle popülasyonları yok etmeden önce, bu uzun mesafeli besin girdilerinin günümüzden üç kat veya daha fazla olabileceğine inanıyor.
Büyük balina idrar hunisi nedir?
Bu sürecin en önemli örneklerinden biri, her yıl Alaska Körfezi'ndeki geniş bir beslenme alanından üremek için Hawaii'deki daha kısıtlı bir alana seyahat eden binlerce kambur balinada görülebilir.
Bilim insanlarından oluşan ekip, Hawaii Adaları Kambur Balina Ulusal Deniz Koruma Alanı'nda, balinalardan gelen besin girdisinin (tonlarca idrar, deri, ceset ve dışkı) yerel kaynaklar tarafından taşınanın yaklaşık iki katı olduğunu tahmin ediyor.
"Biz buna 'büyük balina taşıma bandı' diyoruz" diyor Roman, "ya da bir huni olarak da düşünülebilir çünkü balinalar geniş alanlarda beslenirler, ancak bir eş bulmak, üremek ve doğum yapmak için nispeten sınırlı bir alanda olmaları gerekir."
Roman'a göre bu, uçsuz bucaksız okyanuslara yayılan besin maddelerinin çok daha küçük kıyı ve mercan ekosistemlerinde yoğunlaşması anlamına geliyor; "tıpkı bahçeniz için kompost yapmak üzere yaprak toplamak gibi."
'Gezegen ölçeğinde bir etki'
Yaz aylarında yetişkin balinalar yüksek enlemlerde (Alaska, İzlanda ve Antarktika gibi) beslenerek tonlarca yağ alırlar. Son araştırmalara göre, Kuzey Pasifik kambur balinaları ilkbahar, yaz ve sonbaharda günde yaklaşık 14 kilo alıyor.
Destansı okyanus yolculukları için bu enerjiye ihtiyaçları vardır. Gri balinalar Rusya açıklarındaki beslenme alanları ile Baja California'daki üreme alanları arasında 11.000 kilometreden fazla yol kat ederler. Güney Yarımküre'deki kambur balinalar Antarktika yakınlarındaki beslenme alanlarından Kosta Rika açıklarındaki çiftleşme alanlarına 8.000 kilometreden fazla göç eder.
Üreme noktalarına vardıklarında balinalar büyük miktarlarda azot bakımından zengin üre idrarı yaparlar. İzlanda'da yapılan bir araştırma, yüzgeç balinalarının beslenirken günde yaklaşık 1.000 litre idrar ürettiklerini gösteriyor. Karşılaştırma yapmak gerekirse, insanlar günde iki litreden daha az idrar üretir.
"Boyutları nedeniyle balinalar başka hiçbir hayvanın yapamadığı şeyleri yapabiliyor. Hayatı farklı bir ölçekte yaşıyorlar," diyor yeni çalışmanın on ortak yazarından biri ve kar amacı gütmeyen Climate Central kuruluşunda okyanus bilimci olan Andrew Pershing.
"Besinler dışarıdan geliyor - ve bir nehirden değil, bu göç eden hayvanlar tarafından" diye ekliyor. "İnsanlar dışındaki hayvanların gezegen ölçeğinde bir etkisi olduğunu düşünmeyiz, ama balinaların gerçekten var."
Bilim insanları balinaları koruma çabalarının artırılması için bastırıyor
Pershing, 19. yüzyılda endüstriyel balina avcılığı başlamadan önce, besin girdilerinin “çok daha büyük olacağını ve bu etkinin çok daha güçlü hissedileceğini” belirtiyor.
Güney Okyanusu’nda mavi balina popülasyonları, 20. yüzyıldaki yoğun avlanmanın ardından hâlâ büyük ölçüde azalmış durumda. Çalışma, dünya genelindeki balina popülasyonlarını yeniden artırmak için koruma çabalarının önemine dikkat çekiyor.
Roman, “Hayvanlar gezegenin dolaşım sistemini oluşturur” diyerek balinaların bu sistemdeki en uç örneklerden biri olduğunu vurguluyor.