Ormanlar dev süngerler gibi davranarak su akışını yavaşlatıyor ve yüzey akışını azaltıyor. Ağaçlar buharlaşma kapasitesi en yüksek bitki türleri olduğundan, doğal sel savunmasının en etkili araçlarından biri.
Asya’nın geniş bir bölümünde tropikal fırtınaların ve 'şiddetlenen' muson sistemlerinin çakışması sonucu büyük bir yıkım yaşanıyor. Kurtarma ekipleri, izole bölgelerdeki hayatta kalanlara ulaşmak için hâlâ zamana karşı yarışıyor.
Geçtiğimiz hafta Sri Lanka, Endonezya, Tayland, Malezya ve Vietnam’da günler süren rekor yağışlar ve fırtına dalgaları, büyük çaplı sel ve heyelanlara yol açtı. Binlerce ev yıkılırken yollar çamurla dolu hızlı debili nehirlere dönüştü. İnsanlar hayatta kalmak için çatılarına veya ağaçlara tutunmak zorunda kaldı.
Can kaybı 1600’ü aşmış durumda ve bölgede hâlâ yüzlerce kişi kayıp. Birleşmiş Milletler’e göre bu olay, Güney ve Güneydoğu Asya’nın son yıllarda gördüğü en ölümcül hava olaylarından biri.
Uzmanlar, üç tropikal hava sisteminin – aralarında Ditwah ve Senyar siklonlarının da bulunduğu – çarpışmasının iklim değişikliği tarafından tetiklendiğini belirtirken, çevre savunucuları felaketin derinleşmesinde “kontrolsüz” ormansızlaşmanın belirleyici rol oynadığını vurguluyor.
Ormansızlaşma Asya’daki ölümlü selleri nasıl şiddetlendirdi?
Yeni yağışların özellikle en çok etkilenen ülkelerden biri olan Endonezya’da devam etmesi bekleniyor; Kuzey Sumatra, Batı Sumatra ve Aceh bölgelerinde durum hâlâ kritik. Halk ciddi gıda kıtlığı ve temiz suya erişim sorunlarıyla mücadele ediyor.
Endonezya’nın en büyük çevre örgütü WALHI, felaketin “ekosistemlerdeki değişim nedeniyle artan ekolojik kırılganlıktan” kaynaklandığını ve iklim krizinin etkileriyle ağırlaştığını söylüyor.
WALHI Aceh’ten Ahmad Soilhin: “Bu, yalnızca doğal bir olay değil; ihmalkâr ve izin verici devlet politikalarının ürettiği bir ekolojik felaket. Tekrarlayan seller, yıllardır süren ormansızlaşma, palm yağı genişlemesi ve yasa dışı altın madenciliğinin birikmiş sonuçlarıdır,” dedi.
Endonezya’da çarpıcı ormansızlaşma verileri
2016–2025 yılları arasında yalnızca Aceh, Kuzey Sumatra ve Batı Sumatra’da 1,4 milyon hektarlık orman alanı, aralarında madencilik, palm yağı, jeotermal ve hidroelektrik faaliyetlerinin de bulunduğu 600’den fazla şirket tarafından yok edildi.
Aceh’te 954 su havzası bulunuyor, bunların yüzde 60’ı ormanlık alanlarda. 20 havza 'kritik' durumda. Örneğin 50.000 hektardan büyük Krueng Trumon havzasının yüzde 43’ü ormansızlaşmış durumda.
Ormanlar selleri nasıl önler?
Ormanlar dev süngerler gibi davranarak su akışını yavaşlatıyor ve yüzey akışını azaltıyor. Ağaçlar buharlaşma kapasitesi en yüksek bitki türleri olduğundan, doğal sel savunmasının en etkili araçlarından biri.
British Columbia Üniversitesi'nin araştırmasına göre, bütün ağaçların kesildiği bölgelerde seller 18 kat daha sık, iki kat daha şiddetli yaşanabiliyor ve bu etkiler 40 yıldan uzun süre devam edebiliyor.
'Devlet şirket izinlerini gözden geçirmek zorunda'
Felaketin ardından Endonezya hükümetine ormansızlaşmayı durdurma çağrıları artıyor.
Batı Sumatra’da evi selde yok olan 31 yaşındaki öğretmen Rangga Adiputra, köyünün üzerindeki tepelerde yıllardır yasa dışı kesimler yapıldığını anlatarak şöyle diyor: “Devletin soruşturma açıp orman yönetimini düzeltmesi gerekiyor. Bu felaketin tekrarlanmasını istemiyoruz.”
WALHI yetkilileri, sel sularının taşıdığı ağaç kütüklerinin dahi devam eden orman tahribatını açıkça gösterdiğini savunuyor.
WALHI’den Uli Arta Siagian şunları dedi: “Bu ekolojik felaketin sorumlusu devlet yetkilileri ve şirketlerdir. Kritik ekosistemlerdeki tüm izinler derhal gözden geçirilmeli; gerekiyorsa iptal edilmelidir.”
Yetkililer ise yasa dışı kesim iddialarını reddediyor.