Geri dönüştürülmüş polyester üzerine yapılan bir inceleme, mikroplastik kirliliğinin 'yeşil' malzemeler yüzünden arttığını ortaya koydu.
Dünyanın en büyük moda devlerinden bazıları, mikroplastik kirliliğine ilişkin bir soruşturmanın ardından 'yeşil aklama' yapmakla eleştirildi.
Son yıllarda geri dönüştürülmüş poliester, moda sektörünü kökten dönüştürdü. Çevreye duyarlı alışveriş yapanlara sıkça 'kutsal kâse' malzemesi olarak sunuluyor.
H&M, Adidas, Puma ve Patagonia gibi tanınmış markalar, sürdürülebilirlik adına poliester kullanımının neredeyse tamamını bakir poliesterden geri dönüştürülmüş poliestere çevirdi. Birçok başka şirket de 2030'a kadar tam geçiş sözü veriyor.
Ancak Changing Markets Foundation'dan, Türkiye'deki Çukurova Üniversitesi Mikroplastik Araştırma Grubu tarafından yürütülen araştırma, büyük yeşil planın fena halde ters teptiğini savunuyor.
Geri dönüştürülmüş poliester mikroplastik kirliliğini nasıl artırıyor
Sektör verileri, geri dönüştürülmüş poliesterin yüzde 98'inin tekstil atığından değil, plastik şişelerden geldiğini gösteriyor.
Birçok marka bunu 'döngüsellik' olarak pazarlıyor. Örneğin Nike, plastik şişelerden üretilen geri dönüştürülmüş poliester kullanmanın, her yıl yaklaşık bir milyar şişeyi çöplüklere ve su yollarına gitmekten alıkoyarak 'atığı azaltmaya' yardımcı olduğunu iddia ediyor.
Adidas da benzer bir görüş dile getiriyor ve ürünlerinde geri dönüştürülmüş plastik kullanmanın 'plastik atığı önlemek ve dünyanın okyanuslarının kirlenmesini durdurmak' yönündeki çabalarının hayati bir parçası olduğunu belirtiyor.
Ancak yeni çalışma, geri dönüştürülmüş poliesterin yıkama sırasında ortalama olarak bakir poliestere göre yüzde 55 daha fazla mikroplastik kirliliği parçacığı oluşturduğunu ortaya koydu.
Ayrıca bu parçacıkların neredeyse yüzde 20 daha küçük olduğu tespit edildi; bu da çevreye daha kolay yayılıp zarar verme olasılıklarını artırıyor.
Hangi moda şirketleri sorumlu?
Çalışma, beş büyük markadan az sayıda giysi üzerinde yoğunlaştı: Adidas, H&M, Nike,Sheinve Zara. Buna tişörtler, üstler, elbiseler ve şortlar dahildi.
Araştırmacılar, Nike'ın poliester kıyafetlerinin hem bakir hem de geri dönüştürülmüş kumaşta en fazla kirliliğe yol açtığını buldu. Markanın geri dönüştürülmüş poliesteri, numune kıyafetlerin gramı başına ortalama 30 binden fazla lif döktü; bu, H&M ortalamasının neredeyse dört katı ve Zara ortalamasının yedi katından fazlaydı.
Shein'in geri dönüştürülmüş polyesterinden yapılan kıyafetlerin, bakir poliester kıyafetleriyle yaklaşık aynı miktarda mikroplastik saçtığı da belirlendi. Araştırmacılar, örneklenen bazı kıyafetlerin yanlış biçimde geri dönüştürülmüş olarak etiketlenmiş olabileceğinden şüphelendi.
Hızlı moda devi, sahte indirimler ve yanıltıcı çevresel iddialar nedeniyle şimdiden 40 milyon euroya varan yüklü para cezalarıyla karşı karşıya kaldı.
Bir 'sürdürülebilirlik incir yaprağı'
"Moda sektörü geri dönüştürülmüş poliestereyi yeşil bir çözüm olarak satıyor, oysa bulgularımız bunun mikroplastik kirliliği sorununu derinleştirdiğini gösteriyor" diyor Changing Markets Foundation'dan Urska Trunk.
"Bu, geri dönüştürülmüş poliestere gerçekte ne olduğunu gösteriyor: modanın sentetik malzemelere artan bağımlılığını örten bir sürdürülebilirlik incir yaprağı."
Trunk, "daha akıllı tasarım rötuşlarının" krizi çözmeye pek katkı sağlamayacağını savunuyor ve sentetik elyaf üretiminin yavaşlatılıp aşamalı olarak sona erdirilmesi ile plastik şişelerin "kullan-at" kıyafetlere dönüştürülmesinin durdurulmasının artık gerekli olduğunu ekliyor.
H&M ve Adidas 'yeşil aklama' suçlamalarına yanıt verdi
Euronews Green, raporun yayımlanmasının ardından**.** H&M bize, moda sektörünü ileriye taşımaya yardımcı olan çalışmaları memnuniyetle karşıladığını ve lif parçacıklarıyla ilgili çevresel kaygıyı paylaştığını söyledi.
Bir şirket sözcüsü, H&M Group'un bu zorluğa, lif dökülmesini azaltan üretim süreçlerine ve dökülmesi minimum düzeyde olan kumaş ve ipliklere yönelik araştırmalara odaklanarak halihazırda yanıt verdiğini söylüyor. Ayrıca yeniden kullanım ve geri dönüşüm teknolojilerini geliştirmeyi ve çamaşır filtresi çözümlerinin geliştirilmesini desteklemeyi hedefliyor.
"Poliester şu anda toplam malzeme portföyümüzün yaklaşık yüzde 22'sini oluşturuyor, pamuk ise en çok kullandığımız malzeme olmaya devam ediyor" diye ekliyor. "Ürünlerimizin işlevselliğini sağlamak için sektörümüzün hala sentetik malzemelere ihtiyacı var."
H&M, her bir elyafın çevre üzerinde etkisi bulunduğunu ve belirli malzemelerin kullanımını tamamen durdurmak yerine "çözümlere ve yeniliklere" yatırım yapılması gerektiğini de ekledi.
Adidas, geri dönüştürülmüş poliester kullanımını savunarak bunun bakir poliestere kıyasla önemli ölçüde daha düşük bir karbon ayak izine sahip olduğunu ileri sürdü.
"Mevcut bilimsel çalışmaların çoğu, mikrolif salımı açısından geri dönüştürülmüş ve yeni lifler arasında fark bulunmadığını gösteriyor" dedi bir sözcü Euronews Green'e.
"Lif parçalanması, iplik özellikleri, boyama teknolojisi, kaplama ve malzeme yapısı gibi çeşitli faktörlerden etkilenir. Lif türü bunlardan yalnızca biridir."
Zara, Shein ve Nike yorum talebine hemen yanıt vermedi.