Nazi toplama kampı Dachau’da 80 yılı aşkın süre saklı kalan bir mesaj keşfedildi. Bu mesaj, hayatta kalmanın dokunaklı bir öyküsünü anlatırken, kampta yapıldığı bilinen tek müzik aletini de gün yüzüne çıkarıyor.
REKLAM
Dachau toplama kampının kurtuluşunun 80. yıl dönümü yaklaşırken, uzun yıllar saklı kalan gizli bir not, umudun en karanlık ve korkunç yerlerde bile var olabileceğini hatırlatıyor.
Bu not, Nazi toplama kampında Yahudi bir esir olan Franciszek "Franz" Kempa tarafından yazılmış ve zorluklarla dolu günlerinde, kemanına saklanmıştı.
İkinci Dünya Savaşı sırasında Orta ve Doğu Avrupa’daki toplama kamplarında müzik aletleri üretildi ve bulundu.
Naziler, kamplardaki yaşam koşullarını dış dünyaya yanlış yansıtmak amacıyla, mahkumların müzik yapmasına sık sık izin veriyor, hatta bunu teşvik ediyorlardı. Aslında müzik, propaganda ve aldatma amacıyla kullanılan bir araçtı.
Kempa'nın 1941 yılında yapılan kemanı onlarca yıl fark edilmeden kaldı.
Macaristan'daki sanat tüccarları, satın aldıkları bir dizi mobilya arasında yıllarca sakladıktan sonra enstrümanı onarım için gönderene kadar geçmişi gün ışığına çıkmadı.
Enstrümanın işçiliği açıkça usta bir yapımcıya işaret etse de, tamirini üstlenen profesyonel, kalitesiz ahşap ve kullanılan kaba aletlerin beceriyle bağdaşmaması karşısında şaşkına döndü.
Kemanın kökenini araştıran Macar sanat tüccarı Szandra Katona, “Oranlarına ve yapısına bakıldığında, bunun yetkin bir zanaatkâr tarafından yapılmış usta işi bir keman olduğu hemen anlaşılıyor,” dedi. “Ancak kullanılan ahşap seçimi tamamen anlaşılmaz bir tercih.”
Bu çelişki üzerine çalışan profesyoneller, kemanı dikkatle parçalarına ayırarak Franciszek Kempa’nın gizli notunu ortaya çıkardılar.
Notta şu ifadeler yer alıyordu: “Deneme enstrümanı, zor koşullar altında hiçbir alet ve malzeme kullanılmadan yapıldı. Dachau. Yıl 1941, Franciszek Kempa.”
Bu satırlar, esaretin acımasız sınırları içinde, kendi yüksek standartlarının çok altında bir enstrüman yapmak zorunda kalan usta bir keman yapımcısının samimi bir açıklaması, hatta bir özrüydü.
Dachau’dan kurtulan bilinen tüm enstrümanların mahkumlar tarafından kamp dışına çıkarıldığı düşünülürken, Kempa’nın kemanı, kamp içinde yapılmış bilinen tek enstrüman olma özelliği taşıyor.
Kemanın Dachau’dan nasıl çıktığı ve sonunda Macaristan’a nasıl ulaştığı ise bilinmiyor. Ancak, Dachau anıt alanındaki müze tarafından Macar sanat tacirlerine sağlanan belgeler, Kempa’nın savaştan sağ kurtulduğunu ve 1953’te ölümüne dek memleketi Polonya’ya dönerek enstrüman yapmaya devam ettiğini gösteriyor.
Belgeler ayrıca Kempa’nın Naziler tarafından “enstrüman yapımcısı” olarak tanındığını ortaya koyuyor. Sanat tüccarlarından Tamas Talosi, Kempa’nın kamplarda hayatını kaybeden milyonlarca insandan farklı bir kader çizmiş olabileceğine inanıyor.
Talosi, “Bu enstrümana ‘umut kemanı’ adını verdik, çünkü zor durumdaki birinin bir görevi ya da meydan okumayı sahiplenmesi, pek çok zorluğun üstesinden gelmesine yardımcı olur,” dedi. “İnsan soruna değil, görevin kendisine odaklanır. Bence bu da, bu enstrümanın yapımcısının toplama kampında hayatta kalmasını sağlamış.”
Münih yakınlarındaki Dachau, Mart 1933’te Naziler tarafından kurulan ilk toplama kampıydı.
Başlangıçta siyasi mahkumları barındıran kamp, zamanla Yahudiler, Romanlar, din adamları, eşcinseller ve Nazi rejiminin hedef aldığı diğer grupları da hapsederek diğer kamplar için bir model haline geldi.
Dachau, zorla çalıştırma, tıbbi deneyler ve acımasız cezaların uygulandığı bir cehennem yeri haline gelirken, 29 Nisan 1945’te Amerikan kuvvetleri tarafından kurtarılana dek faaliyet gösterdi.
Burada en az 40 bin kişinin açlık, hastalık, infaz veya kötü muamele nedeniyle yaşamını yitirdiğine inanılıyor.