Ukrayna, Moskova'nın kitlesel saldırılarda Şahed insansız hava araçlarını daha fazla kullanmasına karşı yeni bir yol buldu: Bu araçları Rusya'ya ya da Kremlin'in dostu Belarus'un hava sahasına geri yönlendirmek.
REKLAM
Moskova Ukrayna'ya saldırmak için daha fazla insansız hava aracı üretiyor olsa da Kiev onları düşürmenin ya da geldikleri yere geri göndermenin bir yolunu buldu.
Pazar gecesi Rus ordusu Ukrayna'ya karşı 110 adet "Şahed" tipi insansız hava aracı (iHA) fırlattı. Bunlardan 52'si Ukrayna hava savunma güçleri tarafından düşürülürken 50'si "kayıp" olarak değerlendirildi ve amaçlanan hedeflerine ulaşamadılar.
Peki dört düzineden fazla insansız hava aracı nereye kayboldu?
Demokrasileri Savunma Vakfı Rusya Programı Direktör Yardımcısı John Hardie, "Temel olarak Ukrayna'nın yaptığı şey sahtekarlık. Yani bu Şahed ya da Rusların deyimiyle Geran-2 insansız hava araçlarına yanlış GPS hedefleri vererek rotalarından sapmalarını sağlıyorlar," diyor.
"İnsansız hava araçlarının karıştırmayı önlemesi gereken bir sistemi var. Ancak bunların yaptığı şey bir tür gizlice içeri girmek ve insansız hava aracının hedeflerin değiştirildiğini bilmesine izin vermemek. Onu yanlış yöne gitmesi için kandırıyor," diye ekledi.
Bu, gelişmiş elektronik savaş müdahale taktikleri sayesinde mümkün olabiliyor. Washington merkezli düşünce kuruluşu Institute for the Study of War (ISW), Ukrayna'nın elektronik harp (EW) müdahalesi nedeniyle "kaybolduğu" bildirilen Şahed veya tuzak insansız hava araçlarının sayısının Ekim ve Kasım ayları arasında önemli ölçüde arttığını söyledi.
Rusya'nın 2 Ekim'deki saldırısı sırasında Ukrayna 78 insansız hava aracını doğrudan düşürürken 23'ü "kayıp" olarak rapor edildi. Bu rakam Rusya'nın bir gecede Ukrayna'ya karşı başlattığı toplam 105 saldırının yüzde 22'sine tekabül ediyor.
İki ay sonra, pazartesi günü, Rus insansız hava araçlarının yüzde 45'i Ukrayna'nın EW müdahalesi nedeniyle kayboldu. Bunun bir kısmı Ukrayna ordusunun Pokrova adını verdiği ve ilk kez eski üst düzey general Valerii Zaluzhny tarafından dile getirilen "koruma örtüsü" anlamına gelen elektronik savunma sisteminden kaynaklanıyor.
Hardie, "Ortodoks geleneğinde Pokrova, Meryem Ana'nın Konstantinopolis (İstanbul) şehri üzerine koruyucu peçesini attığı söylenen 10. yüzyıldaki bir olaya atıfta bulunuyor. Dolayısıyla buradaki sembolizmi görebilirsiniz," dedi.
"Bence sistem muhtemelen o zamandan bu yana geliştirildi, çünkü Ukrayna'nın sahtekarlık yaptığını iddia ettiği bu Rus insansız hava araçlarının yüzdesi zaman içinde arttı."
Ancak Hardie'ye göre Ukrayna'nın kullandığı tek sistem bu değil.
"Kiev ayrıca mobil Şahed karşıtı ekiplere ait tabletleri besleyen dağıtılmış sensör sistemlerine de sahip. Bunlar genellikle Şahed insansız hava araçlarını ucuza yok edebilecek makineli tüfekler monte edilmiş kamyonlar."
Ukrayna EW'si, Rus İHA'larını yere indirmenin ya da "kaybettirmenin" yanı sıra Rusya'ya ya da bazı durumlarda Kremlin dostu Belarus'a geri yönlendirebiliyor.
Belaruslu bağımsız izleme grubu Hajun Project Euronews'e yaptığı açıklamada, "Belarus'a sistematik İHA uçuşlarının" 11 Temmuz'da başladığını ve o tarihten bu yana Belarus hava sahasına yönlendirilen Rus İHA'larının sayısının her ay arttığını söyledi.
Hajun Project, "Belarus'a yapılan İHA uçuşlarının sayısındaki artış kademeli olarak gerçekleşiyor," dedi.
"Örneğin, bu aylık veriler: Temmuz - 9 drone, Ağustos - 12 drone, Eylül - 27 drone, Ekim - 49 drone, Kasım - 151 drone. 148 tanesi Şahed drone'larıydı."
Hajun Project 25 Kasım'da, o gün ve bir önceki gün 38 kadar Rus Şahed insansız hava aracının Belarus hava sahasına girdiğini ve bunun rekor bir sayı olduğunu bildirdi.
ISW'ye göre, Belarus'un hava sahası ihlaline karşılık vermek üzere jetlerini havalandırması, Minsk'in hatalı Rus İHA'larını karşılamaya hazırlıksız olduğunu ve Moskova'nın Ukrayna'nın müdahalesinin etkilerini önceden tahmin etmediğini ya da Belarus'a önceden bildirmediğini düşündürüyor.
Bu iddiayı destekleyen Hajun Project, Belarus Hava Kuvvetleri'nin görev havacılığının, her zaman olmasa da zaman zaman, insansız hava araçlarının Belarus'a kitlesel olarak uçtuğu zamanlarda ülkenin güneydoğusuna uçtuğunu da sözlerine ekledi.
Ancak bu vakalara ilişkin ayrıntılar ve bilgiler kamuya açık değil ve genellikle bildirilmemekte.
Harun Project, "3 Ekim'de dronlardan biri Kalinkavichy'de düştü. Olay bir güvenlik kamerasına yakalandı ve video yerel sohbet odalarında dağıtıldı. Ertesi gün, (Aleksandr) Lukaşenko'nun uygulayıcıları, kameranın drone'un düşüşünü yakaladığı evin sahibini gözaltına aldı," diyor.
"Bu vaka, Belarus'taki 'yetkililerin' Şahed drone'ları konusunu baskı yoluyla nasıl örtbas etmeye çalıştıklarının bir başka örneğidir. Böylece mümkün olduğunca az bilgi elde edilir," diye eklediler.
"Bu nedenle, Belarus'ta daha fazla insansız hava aracı kazası olduğuna inanmak için her türlü neden var, ancak bu konuda hiçbir veri yok."
Peki Rus insansız hava araçları neden fırlatıldıkları yer olan Rusya'ya değil de Belarus'a yönlendiriliyor?
Hardie, "Bu insansız hava araçlarını taklit ettiğinizde, bunu kademeli olarak yaparsınız. Hedefin gittiği yerin tam tersi olduğunu söylemek istemezsiniz. Onları yavaş yavaş rotalarından saptırırsınız," diye açıkladı.
"Bence Rusya'ya dönmek yerine Belarus'a yönelmelerinin bir nedeni de bu olabilir."
Sivillerin akıllı telefonlarını yanıltmak
Geçtiğimiz haftalarda Ukraynalı sosyal medya kullanıcıları, harita uygulamalarındaki konumlarının Rusya veya Belarus topraklarında göründüğüne dair ekran görüntüleri paylaştı.
Bunun üzerine Ukrayna Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanlığı, Rus hava saldırılarını püskürtmek için kullanılan elektronik savaşın akıllı telefon saatlerini ve coğrafi konumu bozabileceği konusunda bir uyarı yayınladı.
Açıklamada, "Telefondaki otomatik zaman güncelleme modunun devre dışı bırakılması ve hava uyarılarının duyurulması sırasında uydu navigasyon sistemlerinin doğruluğunun bozulabileceğinin dikkate alınması tavsiye edilir," denildi.
Rus güçlerinin daha büyük saldırılarının bir parçası olarak 80 ila 100 veya daha fazla Şahed insansız hava aracı fırlatması daha yaygın hale geldi.
Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy, Rusya'nın sadece kasım ayında Ukrayna'ya toplam 347 füzenin yanı sıra 2.500'den fazla Şahed tipi saldırı uçağı fırlattığını söyledi.
ISW, Rusya'nın Şahed tipi insansız hava araçlarının yerli üretimini arttırması nedeniyle saldırıların daha büyük çaplı olduğunu açıkladı.
Hardie, Moskova'nın Ukrayna elektronik harbinin sinyal bozma ve sahteciliğini önlemek amacıyla İHA'larında önemli değişiklikler yaptığını da sözlerine ekledi.
"Rusya içinde kendi üretimlerine başladıklarından beri güdüm ve savaş başlığı üzerinde pek çok farklı değişiklik yaptılar. Kurdukları güdümle ilgili olarak, Kometa M adı verilen sistem, dayanıklı bir GNSS alıcısıdır," dedi.