EBRD, yavaşlayan yatırımlar, ticari belirsizlik ve zayıflayan dış talebin görünümü etkilemesi nedeniyle 2025 büyüme tahminini Eylül 2024'e göre 0,3 puan düşürerek yüzde 3,2'ye indirdi. Banka, ABD genelindeki gümrük vergilerinin büyüme üzerinde daha fazla baskı yaratabileceği konusunda uyarıyor.
REKLAM
Küresel ekonomik rüzgarlar, ticari belirsizlikler, jeopolitik gerilimler ve süregelen enflasyon, Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) bölgelerindeki ekonomilerin görünümünü yeniden şekillendiriyor.
Perşembe günü yayınlanan bir raporda Banka, Orta Avrupa, Baltık ülkeleri ve Güneydoğu Avrupa ülkelerindeki zayıf dış talebin yanı sıra devam eden çatışmalar ve Güney ve Doğu Akdeniz bölgesindeki yavaş reformları gerekçe göstererek 2025 büyüme tahminini 0,3 puan düşürerek yüzde 3,2'ye indirdi.
Kuruma göre enflasyon 2022'deki zirvesinden gevşemiş olsa da mali dengesizlikler ve ticaretteki aksaklıklar yeni belirsizlikleri körüklüyor.
Ekonomik büyüme nerede yavaşlıyor?
EBRD, zayıflayan dış talep, yavaşlayan yatırım ve ticaret belirsizliğini yansıtarak 2025 büyüme tahminini çoğu bölgede aşağı yönlü revize etti.
Eylül 2024'te yüzde 3,5 olarak tahmin edilen EBRD ekonomileri için toplam büyümenin 2025'te yüzde 3,2'ye ulaşması bekleniyor.
Orta Avrupa ve Baltık ülkelerinde, gelişmiş Avrupa'da beklenenden daha yavaş toparlanmanın imalat, ihracat ve yatırımı azaltması nedeniyle gayrisafi yurt içi hasılanın (GSYH) bir önceki tahminin 0,5 puan altında yüzde 2,7 oranında büyümesi bekleniyor.
2024'te zayıf dış talep ve düşük yatırımla mücadele eden Güneydoğu AB ekonomilerinin şimdi 0,6 puanlık keskin bir düşüşle yüzde 2,1 büyüyeceği tahmin ediliyor. Batı Balkanlar daha ılımlı bir revizyonla karşı karşıyadır: büyüme şimdi yüzde 3,6 ile öncekinden 0,1 puan daha düşük görülüyor.
Orta Asya en hızlı büyüyen EBRD bölgesi olmaya devam etse de, Kazakistan ve Özbekistan'daki yavaşlama nedeniyle 2025 tahmini 0,2 puan düşürülerek yüzde 5,7'ye çekildi. Bölge içinde Kırgız Cumhuriyeti ve Tacikistan yüzde 7 oranında büyüyerek EBRD ekonomileri arasında büyümeye öncülük edecek.
Doğu Avrupa ve Kafkasya'da salgın ve savaş sonrası ticaret patlaması azalıyor ve bu da 2025 tahmininde 0,5 puanlık bir düşüşe yol açarak yüzde 3,6'ya gerilemesine neden oluyor. Jeopolitik istikrarsızlık ve reformlardaki yavaş ilerleme nedeniyle zayıflayan Güney ve Doğu Akdeniz'in 0,2 puanlık düşüşle yüzde 3,7 oranında büyümesi bekleniyor.
Türkiye'nin 2025 büyüme tahmini değişmeyerek yüzde 3,0'da kalırken, enflasyonun ılımlı seyretmesi ve reel ücretlerin artmasıyla 2026'da yüzde 3,5'e yükselmesi bekleniyor.
Gümrük vergileri küresel yatırım akışlarını yeniden şekillendirecek
Ticaret belirsizliği EBRD'nin raporunda merkezi bir risk olarak yer alıyor. Banka, Washington'un tüm ithalat tarifelerini yüzde 10 puan artırdığı bir senaryonun kısa vadede EBRD bölgelerinde GSYH'yi yüzde 0,1 ila 0,2 oranında azaltabileceğini tahmin ediyor.
Ürdün, Slovakya, Macaristan ve Litvanya gibi ABD ile güçlü ticari bağları olan ekonomiler anında ekonomik baskıyla karşı karşıya kalabilirken Gürcistan, Arnavutluk, Mısır ve Bulgaristan, ABD'nin çelik ve alüminyum üzerindeki yüksek tarifelerine karşı özellikle savunmasız.
Raporda ayrıca, ABD pazarına tercihli erişimi olan bazı ekonomilerin, tarifelerin seçici olarak uygulanması halinde fayda sağlayabileceği belirtiliyor. Ticaret sapması, yatırımları bu ülkelere yönlendirebilir ve işletmeler daha yüksek maliyetlerden kaçınmaya çalıştıkça doğrudan yabancı yatırımı artırabilir.
Jeopolitik gerilimler aynı zamanda, ABD liderliğindeki Batı ile Çin/Rusya liderliğindeki Doğu arasındaki ticaret ve yatırımı keskin bir şekilde azaltarak küresel ekonomik bağların parçalanmasını hızlandırdı. Hem ABD hem de Çin, sermayeyi "bağlayıcı" ekonomiler olarak adlandırılan ve her iki blokla da ticaret ve yatırım bağlantılarını sürdüren ülkelere yönlendiriyor.
Özbekistan, Vietnam, Meksika, Birleşik Arap Emirlikleri ve Suudi Arabistan, küresel tedarik zincirleri yeniden düzenlenirken artan yabancı yatırım seviyelerini çekerek bu değişen manzarada önemli kazananlar olarak ortaya çıkıyor.
Enflasyon düştü ama düşmedi
2022'nin sonlarında yüzde 17,5'e yükseldikten sonra, EBRD bölgelerindeki enflasyon Aralık 2024 itibariyle yüzde 5,9'a gerilemiştir. Yine de, COVID-19 salgını öncesi seviyelerin bir puan üzerinde seyretmeye devam ediyor.
EBRD'nin Baş Ekonomisti Beata Javorcik, "Enflasyon önemli ölçüde düşerken, enflasyonist baskıların kaynakları değişti," diyor.
Özellikle Amerika Birleşik Devletleri'nde (ABD) faiz oranlarının beklenenden daha yavaş düşmesi, gelişmekte olan piyasaların ekonomik görünümünü daha da karmaşık hale getirdi.
EBRD bölgelerindeki birçok ekonomi, borç vadelerini uzatmak ve yerel para cinsinden borçlanmayı artırmak için daha önceki düşük faiz oranlarından yararlandı. Yine de bazıları, özellikle kısa vadeli ve ABD doları cinsinden önemli miktarda borcu olan Lübnan, Moğolistan, Tacikistan ve Özbekistan dış şoklara karşı oldukça kırılgan olmaya devam ediyor.
Mali zorluklar ve artan savunma harcamaları
Mali dengesizlikler de bir başka endişe kaynağı. EBRD ekonomilerindeki toplam mali denge, salgın öncesi dönemden bu yana yüzde 2,2 puan kötüleşirken, açıkların 2025 yılında yüksek seviyelerde istikrar kazanması bekleniyor.
Zorlanma birden fazla kaynaktan geliyor: sanayi politikaları için artan hükümet harcamaları, yaşlanan nüfusun mali yükü ve savunma harcamalarındaki keskin artış.
EBRD bölgelerindeki askeri harcamalar son 10 yılda neredeyse iki katına çıkarak, 2014'te GSYH'nin yüzde 1,8'inden 2023'te yüzde 3,5'ine yükseldi ve daha da artması muhtemel.
Javorcik, "Maliye politikası ve ücret dinamikleri artık çok daha büyük bir rol oynuyor ve önümüzdeki yol, istikrarlı bir büyüme yörüngesi sağlamak için dikkatli bir politika kalibrasyonu gerektiriyor," dedi.