Avrupa Komisyonu tarafından öngörülen Karadeniz'deki güvenlik merkezi, Rusya ve Ukrayna arasında nihai bir barış anlaşmasının denetlenmesine yardımcı olabilir.
REKLAM
Avrupa Birliği, yeniden jeostratejik önem kazanan Karadeniz bölgesindeki varlığını güçlendirmeyi hedefliyor. Bu kapsamda, kritik altyapıları koruyacak, deniz mayınlarını temizleyecek, hibrit tehditlerle mücadele edecek, çevresel riskleri azaltacak ve ticari seyrüsefer özgürlüğünü güvence altına alacak bir güvenlik merkezi kurmayı planlıyor.
Bu merkezin temel amacı, Rusya'nın Doğu Avrupa'daki yayılmacılığına karşı koymak. Uzun vadede Ukrayna’da sağlanacak olası bir barış anlaşmasının denetlenmesi ve sürdürülmesi görevini de üstlenebilir.
AB Dış İlişkiler Yüksek Temsilcisi Kaja Kallas, Çarşamba günü Karadeniz’le ilişkileri güçlendirmeye yönelik yeni stratejiyi tanıtırken "Karadeniz bölgesi, Orta Asya ile Avrupa arasında bağlantı kurması açısından Avrupa Birliği için stratejik öneme sahip. Güvenlik, ticaret ve enerji açısından da önemli," dedi.
Ancak Kallas, bölgenin potansiyelinin, Rusya’nın savaşı nedeniyle baltalandığını vurguladı: "Hava sahası ihlalleri, limanlara ve deniz yollarına yönelik saldırılar bu gerçeği gözler önüne seriyor."
Strateji, ulaşım, enerji, dijital ağlar, ticaret, iklim değişikliği ve mavi ekonomi gibi alanlara da temas ediyor. Ancak bu hedefleri gerçekleştirmek için belirlenmiş özel bir bütçesi bulunmuyor. Bunun yerine, AB bütçesi kapsamındaki SAFE gibi mevcut programlar üzerinden ilerlemesi planlanıyor. SAFE, savunma harcamalarını artırmayı amaçlayan 150 milyar euroluk düşük faizli kredi girişimi.
Güvenlik merkezinin finansmanı, yeri ve nasıl işleyeceği, AB’nin gelecek yedi yıllık bütçesine ilişkin müzakerelere bağlı olacak. Kallas, Avrupa Komisyonu’nun 2028–2032 bütçesine ilişkin teklifi yıl sonuna kadar sunmasının beklendiğini ve bunun uzun, karmaşık ve muhtemelen tartışmalı bir süreci başlatacağını söyledi.
Brüksel, Karadeniz’in artan önemiyle –ki bölgede 174 milyon insan yaşıyor, iki AB üyesi (Romanya ve Bulgaristan) ile dört aday ülke (Türkiye, Ukrayna, Moldova, Gürcistan) bulunuyor– AB başkentlerini bu stratejiye yatırım yapmaya ve gerekli fonları sağlamaya ikna etmeyi umuyor. Plan, aynı zamanda NATO’nun gündeminde olan yüzde 5 GSYH hedefi için yapılacak bütçe artışlarından da yararlanabilir.
‘Gölge filo’nun peşinde
Stratejiyi tetikleyen en önemli tehditlerden biri, Rusya’nın G7 ülkelerinin deniz yoluyla taşınan petrole koyduğu fiyat sınırlamasını delmek için devreye soktuğu 'gölge filo'.
Bu yaşlı tanker filosu, Karadeniz ve Baltık’ta faaliyet gösteriyor; şüpheli sigorta ve mülkiyet yapılarıyla Batılı ülkelerin gözetiminden kaçıyor. Sahte veri yaymak, uydulara görünmez olmak gibi yasadışı yöntemlerle çalışıyor ve bu nedenle büyük bir çevre felaketine yol açabileceği korkusu doğmuş durumda.
Son aylarda bu gemilerin AB’nin kritik altyapılarına sabotaj ve vandalizm eylemlerinde bulunduğu iddia edildi ve bu durum sert yaptırım taleplerini artırdı. Estonya, Moskova’nın bu köhne tankerleri denetim ve el koymalara karşı askeri olarak korumaya hazır olduğunu açıkladı.
Kallas, Çarşamba günü yaptığı açıklamada 'gölge filo'nun AB için giderek daha büyük bir sorun haline geldiğini kabul etti: “Düşmanlarımızın bunu kullanmak için yeni yollar bulduğunu görüyoruz.”
Brüksel’in bu 'gölge filo'yu daha yakından izlemek için AB çapında askeri bir misyon kurup kurmaması gerektiği sorulduğunda Kallas, fikre açık olduğunu ancak uluslararası hukukun getirdiği sınırlamaları da kabul etti. 'Zararsız geçiş hakkı' gibi ilkeler, yabancı bir gemiye müdahale etmek için ağır kanıt yükümlülüğü getiriyor.
“Bu konuda görüşmeler devam ediyor,” diyen Kallas, “Gemilerin ne zaman durdurulabileceği gibi konular için uluslararası ortaklarla da birlikte çalışmamız gerekiyor. Bu yalnızca AB’nin değil, daha geniş bir ilgi alanı,” diye ekledi.