Earthsight adlı sivil toplum kuruluşuna göre, AB ülkelerinin çoğunluğu, Rusya ve Belarus'tan gelen yasa dışı kereste ithalatını artırabilecek ormansızlaşma yasası değişikliklerini destekliyor. Değişikliği isteyen ülkelerin bu yasa dışı ticaretten faydalandığı öne sürülüyor.
REKLAM
Ormansızlaşma ticaretini araştıran bir sivil toplum kuruluşuna göre, AB ormansızlaşma yasasında önerilen ve üye devletlerin çoğunluğu tarafından desteklenen değişiklikler, Rusya ve Belarus’tan yasa dışı kereste ticaretinin artmasına zemin hazırlayabilir.
18 AB üyesi ülke, Mayıs ayında Avrupa Komisyonu’na bir mektup göndererek, AB’nin küresel ormansızlaşma üzerindeki etkisini azaltmayı amaçlayan AB Ormansızlaşmayla Mücadele Yasası’nın (AB Ormansızlaşma Yönetmeliği) basitleştirilmesini önerdi.
AB’nin yedi temel emtia üzerindeki ormansızlaşma etkisini azaltmayı hedefleyen AB Ormansızlaşma Yönetmeliği, Haziran 2023’te yürürlüğe girdi. Düzenleme; sığır eti, kakao, kahve, palm yağı, kauçuk, soya ve odun ürünlerini kapsıyor ve üretim süreçlerindeki ormansızlaşma riskine göre ülkeleri sınıflandırıyor.
Avrupa Komisyonu, üye ülkelerden gelen yoğun baskı üzerine yasanın uygulanmasını büyük ve orta ölçekli şirketler için 30 Aralık 2025’e, mikro ve küçük işletmeler için ise 30 Haziran 2026’ya erteledi.
Yönetmelik kapsamında, yasa dışı kereste ithalatına karşı kontroller sıkılaştırılırken, zorunlu sınır denetimleri ve kerestenin coğrafi konumunun belirlenmesi gibi uygulamalar devreye alınıyor.
Sivil toplum kuruluşu Earthsight’ın baş kereste uzmanı Tara Ganesh, Euronews’e verdiği demeçte, “Coğrafi konumlandırma oldukça etkili bir araç çünkü sahte hasat ve uydurma menşe iddialarını ortaya çıkarmada kullanılabiliyor,” dedi.
'Sıfır Risk' kategorisi tartışma yaratıyor
AB’nin ormansızlaşmayı önlemeye yönelik yasasında yapılmak istenen değişiklikler, uzmanlara göre yasanın temel unsurlarından biri olan coğrafi konumlandırma (geolocation) zorunluluğunu ortadan kaldırabilir.
Earthsight adlı sivil toplum kuruluşunun baş kereste uzmanı Tara Ganesh, Euronews’e verdiği demeçte, “Mevcut reform taslağı bu haliyle yasadaki kilit bir unsuru, bazı ülkelerde coğrafi konumlandırma zorunluluğunu ortadan kaldırıyor. ‘Sıfır riskli’ olarak tanımlanan ülkeler bu yükümlülükten muaf tutulacak. Ayrıca, bu ülkelere yönelik asgari denetim zorunluluğu da kaldırılacak,” dedi.
AB ormansızlaşma yasası ülkeleri düşükten yükseğe risk seviyelerine göre sınıflandırıyor. Bu sınıflandırmaya göre, örneğin yüksek riskli ülkelerden gelen ürünler için çok daha sıkı kontroller ve belgelendirme süreçleri uygulanıyor.
Ancak reform taslağında bazı üye ülkeler, "sıfır risk" adı verilen yeni bir kategori oluşturulmasını ve bu ülkelere daha hafif kurallar uygulanmasını öneriyor. Tara Ganesh’e göre bu kategori, Rusya ve Belarus gibi yaptırımlı ülkelerden kereste ithalatını dolaylı yollarla gerçekleştirmek isteyenlerin suistimaline açık.
Ganesh, “Sadece Rusya’dan değil, yüksek riskli tropikal ülkelerden ve ormansızlaşma sıcak noktalarından gelen kerestenin düzenli olarak Çin gibi ülkeler üzerinden aklandığını dünya çapında pek çok STK ortaya koydu. Bizim çağrımız, Avrupa Komisyonu’nun ‘sıfır risk’ önerisini baştan kesin olarak reddetmesi ve mevcut yasayı bu yıl sonuna kadar olduğu gibi uygulamaya koyması yönünde,” dedi.
AB ülkeleri yasa dışı ithalattan daha fazla kazanıyor
Earthsight’tan Tara Ganesh, bu değişiklikleri talep eden ülkelerden sekizinin halihazırda yaptırımlara tabi olan AB'deki yasa dışı kereste pazarının yüzde 67'sini oluşturduğunu söyledi.
Ganesh, Euronews’e verdiği demeçte, “Tesadüfe bakın ki, yasaların sadeleştirilmesini talep eden üye devletlerin çoğu, bizim belgelediğimiz en yüksek hacimli ‘çatışma kontrplağı’ ithalatını yapan ülkeler arasında yer alıyor. Güncel verilere göre, AB’de çatışma kontrplağı ithalatı yapan ilk on ülkeden sekizi, yasa reformunu destekleyen ülkeler arasında,” dedi.
Rusya, dünyadaki en büyük kereste üreticilerinden biri ve huş ağacından yapılan kontrplak ürünleri özellikle mobilya başta olmak üzere birçok alanda kullanılıyor.
Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin ardından, AB Rusya ve Belarus menşeli kereste ürünlerine yaptırım uygulamaya başladı.
Ocak ayında Earthsight, gizli yürütülen bir araştırmanın sonuçlarını yayımladı. Bu araştırma, AB’nin yaptırımların yürürlüğe girdiği Temmuz 2022’den bu yana, sistematik biçimde 1,5 milyar Euro’dan (yaklaşık 70,2 milyar TL) fazla değerde yasa dışı Rus ve Belarus kontrplağı ithal ettiğini ortaya koydu.
Temmuz ayında yayımlanan güncel çalışmada ise, yalnızca Kasım 2024 ile Nisan 2025 arasında 273 milyon Euro (yaklaşık 12,8 milyar TL) değerinde yasa dışı kontrplağın AB’ye sokulduğu ve bu yasağın halen çeşitli yollarla delindiği öne sürüldü.
Ganesh, “Yaptırımlar yürürlüğe girer girmez Rusya’dan kereste akışının durduğunu ya da keskin şekilde azaldığını gördük. Aynı anda üçüncü ülkelerden gelen ithalat hacmi hızla arttı,” diyerek bu dönemde Çin, Gürcistan, Kazakistan ve Türkiye gibi ülkelerin öne çıktığını belirtti.
Söz konusu ülkelerdeki şirketlerin, büyük etiketleme firmalarından bile sahte belgeler temin edebildiği iddia edildi.
Ganesh, “Hazırladığımız rapor, bu üçüncü ülkelerdeki şirketlerin, Rusya’da üretilmiş ürünlere sadece yeni etiket ve ambalaj yapıştırıp AB’ye gönderdiklerini belgelemek içindi. Bu ürünler, o ülkelere ait belgelerle birlikte geldiği için, AB’deki ithalatçılar da ürünlerin örneğin Çin’de üretildiğini iddia edebiliyor,” dedi.
Euronews, yürütülen bu soruşturma ve ortaya atılan iddialar hakkında görüş almak üzere Avrupa Komisyonu’na ulaştı.
AB Ormansızlaşma Yönetmeliği’nin sadeleştirilmesini talep eden ülkeler arasında Avusturya, Bulgaristan, Hırvatistan, Çekya, Estonya, Finlandiya, Macaristan, İrlanda, İtalya, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovakya, Slovenya ve İsveç yer alıyor.