Eastern Flank Watch, Avrupa Komisyonu’nun ekim ortasında savunmayı güçlendirmek amacıyla Acil Savunma Hazırlığı 2030 Yol Haritası kapsamında önerdiği 4 önemli projeden biri. Ancak AB liderleri, ayrıntıları eksik olan öneriyi henüz onaylamadı.
AB’nin doğu kanadını güçlendirmeyi hedefleyen Eastern Flank Watch (Doğu Kanadı Gözetimi) savunma projesine AB fonlarında öncelik verilmesi gerektiğini belirten doğu sınırındaki üye ülkelerin liderleri, Rusya kaynaklı tehdidin “en ön saflarında” yer aldıklarını ve bu nedenle birliğin ilk savunma hattını oluşturduklarını vurguladı.
Salı günü Helsinki’de düzenlenen zirvenin ardından yayımlanan ortak bildiride İsveç, Finlandiya, Polonya, Estonya, Letonya, Litvanya, Romanya ve Bulgaristan liderleri, Rusya’nın Avrupa güvenliği açısından “en ciddi, doğrudan ve uzun vadeli tehdit” olmaya devam ettiğini belirterek, AB’nin doğu kanadına yönelik fonların “koordine ve çok alanlı bir operasyonel yaklaşımla derhal önceliklendirilmesi” çağrısında bulundu.
Eastern Flank Watch, Avrupa Komisyonu’nun ekim ortasında savunmayı güçlendirmek amacıyla Acil Savunma Hazırlığı 2030 Yol Haritası kapsamında önerdiği dört önemli projeden biri. Bu paket kapsamında ayrıca Avrupa İHA Girişimi ve Avrupa Uzay Kalkanı da yer alıyor.
Komisyon, önerisinde bu projenin, hibrit operasyonlar, İHA ihlalleri, Rusya’nın “gölge filosu” ve silahlı saldırı riski dahil olmak üzere çok çeşitli tehditlere karşı doğu üye ülkelerin kapasitesini artırmayı hedeflediğini belirtiyor.
Eastern Flank Watch’ın Avrupa Ortak Çıkar Savunma Projesi olarak etiketlenmesi öngörülüyor. Bu statü, projeye daha fazla AB fonuna erişim ile hızlandırılmış planlama ve izin süreçleri sağlayacak. Ancak öneri, projenin içeriği ve maliyeti konusunda henüz somut ayrıntılar içermiyor. AB27 liderleri de yol haritasını henüz resmen onaylamış değil; buna karşın Perşembe günü Brüksel’de yapılacak zirvede onay verilmesi bekleniyor.
Söz konusu yol haritası, Moskova’nın önümüzdeki dört ila beş yıl içinde NATO’nun 5. maddesini test edebileceği yönündeki uyarıların ardından, 10 yıl bitmeden Avrupa savunma üretimi ve tedarikini hızlandırmak için Komisyon tarafından sunulan bir dizi paketin parçası. Bu kapsamda üye ülkelere savunma harcamaları için daha fazla mali esneklik tanınması, bir savunma kredi mekanizmasının oluşturulması ve savunma şirketlerine yönelik kuralların sadeleştirilmesi gibi adımlar da gündeme geldi.
Finlandiya Başbakanı Petteri Orpo, toplantının ardından gazetecilere yaptığı açıklamada, “Avrupa savunmasının inşası, AB’nin doğu sınırındaki ülkeler olarak sesimizi duyurmadığımız ve kendi gerçeklerimizi anlatmadığımız sürece gerçekleşmez ya da sürdürülemez,” dedi.
Orpo, Finlandiya’nın Polonya ile birlikte Eastern Flank Watch için lider ülke rolünü üstlenmeye hazır olduğunu da açıkladı. “Her AB üyesi bu girişime katılabilir,” diye ekledi.
Sekiz ülke, projenin somut içeriğini ve kapsamını netleştirmek üzere teknik düzeyde çalışmaları sürdürme konusunda mutabık kaldı. Şu aşamada ortak bildiride, Eastern Flank Watch’ın kara muharebe kabiliyetleri, İHA savunması, hava ve füze savunması, sınır ve kritik altyapı koruması, askerî hareketlilik ve karşı-hareketlilik ile stratejik destek unsurlarını içermesi gerektiği belirtiliyor.
Bildiride ayrıca, kısa süre önce kabul edilen 1,5 milyar euroluk Avrupa Savunma Sanayi Programı da dahil olmak üzere farklı AB araçlarının kullanılmasını gerektirecek “geniş çaplı AB desteği ve katılımı” çağrısı yapılıyor.
Doğu kanadındaki liderler, 2028’de başlayacak bir sonraki çok yıllı AB bütçesinden de pay talep ediyor. Bu bütçede savunmaya ayrılacak kaynağın 131 milyar euroya kadar çıkabileceği, bunun da önceki döneme kıyasla 5 kat artış anlamına geldiği belirtiliyor.
Polonya Başbakanı Donald Tusk, bu yeni formatın hedeflerinden birinin “AB fonlarını ve parasını etkili şekilde kullanmak” olduğunu söyledi. Sekiz ülkenin, AB içindeki müzakerelerde “siyasi baskı ve kararlı, birleşik bir argümantasyon” kullanmaya da hazır olduğunu vurguladı.
Tusk, “Dünyanın bu kısmındaki ihtiyacın anlaşılması oldukça yaygın. Biz çok pragmatiğiz. Sadece kendi ülkem için değil, hepimizin güvenliği için bu ortak çalışma hayati önemde ve başka ülkelere de örnek olabilir,” dedi.