Euronews Next'e konuşan uzmanlar, ABD Kongresi'nin NASA bütçesinde öngörülen kesintileri kabul etmesi halinde AB-ABD ilişkilerinin asla eskisi gibi olamayacağını belirtiyor.
REKLAM
Avrupa Uzay Ajansı (ESA), ABD'nin ortak programlarından 19'unda kesintiye gidip gitmeyeceğini görmeyi beklerken, uzmanlar Washington ve Brüksel arasındaki ilişkinin muhtemelen eskisi gibi olmayacağını söylüyor.
NASA'nın bu ayın başlarında açıklanan 2026 teknik bütçe talebi, yerçekimi dalgalarını ölçen bir uzay sondası olan Lazer İnterferometre Uzay Anteni (LISA), ESA'nın Venüs'ün farklı atmosferlerini ölçmek için ilk görevi olan Envision ve dünyanın en büyük X-ışını gözlemevi NewAthena gibi programlarda olası kesintileri detaylandırıyor.
Bütçe ayrıca, 2027 yılında insanları Ay yüzeyine geri götürecek olan Artemis III'ten sonraki Ay görevlerinin bazı bileşenlerinin finansmanını da kesiyor.
İptaller, daha "sürdürülebilir ve uygun maliyetli" bir Ay keşif stratejisi bulmak adına yapılıyor. Tasarının Kongre tarafından onaylanması gerekiyor ki bu da muhtemelen sonbaharda olabilir.
Avrupa Uzay Politikası Enstitüsü (ESPI) adlı düşünce kuruluşunda araştırma görevlisi olan Alberto Rueda Carazo, daha önce böyle bir NASA bütçesi görmediğini söyledi.
Euronews Next'e verdiği demeçte, "Kongre parayı geri verse de vermese de mesaj açık: Washington'un bilim taahhütleri bir gecede yok olabilir," dedi.
Görevler '2030'lara kayabilir'
ESA geçen hafta düzenlediği bir basın toplantısında, 19 araştırma projesinin önerilen NASA bütçe kesintilerinden etkilenebileceğini söyledi.
Bu projeler arasında LISA, Envision ve NewAthena da yer alıyor.
Carazo, NASA'nın bu projelere katkısı olmadan, görevlerin "yıllarca kayabileceğini", muhtemelen "2030'lara kadar" geri itilebileceğini ve iptal edilme riski taşıdığını söyledi.
Bu üç görevin ele aldığı kara deliklerin birleşmesi, sıcak plazma fiziği ve Dünya boyutundaki gezegenlerin tarihi gibi soruların "en az on yıl boyunca cevapsız kalacağını" söyledi.
ESPI'nin direktörü Ludwig Moeller, LISA programının NASA olsun ya da olmasın gelecekte de devam edeceğine inanıyor.
"LISA'nın ne yapmak istediğinin çok iyi anlaşıldığını düşünüyorum," dedi. "Orta vadede keşfi kaybedeceğimizi sanmıyorum."
Carazo bu durumun Avrupa'nın yıldızların ve diğer gök cisimlerinin fiziksel yapısını inceleyen astronomi dalı olan temel astrofizikteki liderliğini de etkileyebileceğini söyledi.
Carazo'ya göre araştırma programları arasında en ağır darbeyi alacak olan Rosalind Franklin keşif aracını taşıyan ExoMars görevidir. NASA, aracın uçması için fırlatma ve iniş donanımını sağlıyor. u nedenle Avrupa ağır yük kaldırma alternatifi bulup inşa edemediği sürece program devam edemez.
ESA Genel Müdürü Josef Aschbacher, kısa bir süre önce düzenlediği basın toplantısında, ABD pozisyonunu "kesinleştirene" kadar herhangi bir kesinti ya da iptalin söz konusu olmadığını, ancak Kongre'nin kararı ne olursa olsun ESA'nın buna tepki vermeye "hazır" ve "iyi hazırlanmış" olacağını söyledi.
Avrupa Ay'daki "garantili" konumunu kaybedebilir
Carazo, NASA kesintilerinin onaylanması halinde Avrupa'nın "Artemis mimarisindeki iki ana yolunun ortadan kalkacağını" söyledi.
ESA, NASA tarafından Ay yüzeyine yapılacak Artemis görevleri için seçilen uzay aracı Orion'a elektrik ve oksijen sağlayan Avrupa Uzay Modüllerini (ESM'ler) inşa ediyor. NASA'nın kesintileri, Almanya'nın Bremen kentindeki montaj hattının uçuşlar için donanımı tamamlayacağı ancak 2028'den sonra planlanan hiçbir şeyin olmayacağı anlamına geliyor.
Carazo, bunun üretim hattının ve ilgili tedarik zincirinin "erken kapanması" anlamına gelebileceğini de sözlerine ekledi.
ESA ayrıca Ay'ın etrafında inşa edilecek ilk uluslararası uzay istasyonu Gateway için üç temel unsura katkıda bulunuyor. ESM parçaları gibi, inşa edilmiş olan Gateway donanımının da "gidecek hiçbir yeri olmayacak" ve Avrupa "cislunar uzayda garantili, sürekli bir varlığı" kaybedecek.
Avrupa'nın Ay'ı inceleme arzusuyla ilgili olarak dikkate alınması gereken başka zincirleme etkiler de var.
"Artemis III'ten sonra Avrupalı astronot koltukları ortadan kalkacak ve ESA'nın daha sonraki bir Ay yüzeyi mimarisi için güvendiği temel teknolojiler -kapalı döngü yaşam desteği, yüksek güçlü güneş-elektrikli tahrik- gecikecek ve Avrupa'nın 2030'larda kapatmayı umduğu kapasite açığını genişletecektir."
NASA'nın çekilmesi 'tamamen yasal'
Carazo, bir sözleşme imzalanmış olsa bile NASA'nın ESA veya diğer ortaklarla yaptığı anlaşmalardan çıkmasının oldukça kolay olduğunu söyledi.
NASA sözleşmeleri ABD Federal Satın Alma Yönetmeliği kapsamına giriyor ve burada hükümetin, halihazırda yapılmış olan masrafları ödedikleri sürece istedikleri sözleşmeyi iptal etmelerine izin veren bir "kolaylık için fesih" maddesi var.
Carazo, "Kongre bu kalemi silerse, NASA yasal olarak harcamaları durdurmak, ESA'ya resmi bildirimde bulunmak ve bir çözüm için müzakere etmekle yükümlüdür. ABD'yi geri adım atmaya zorlayabilecek bağlayıcı bir anlaşmazlık çözümü maddesi yoktur," dedi.
"Çekilme diplomatik ve siyasi açıdan karmaşık ama tamamen yasal olacaktır."
Carazo, ABD'nin bunu daha önce Obama yönetimi altında 2012 yılında ExoMars programı yükümlülüklerinden çıkarak yaptığını da sözlerine ekledi. Bu projeden özellikle de ikinci kez çekilmek, "ABD'nin taahhütlerinin bir başkanlık döneminden daha uzun sürmediği algısını pekiştirecektir."
Carazo, Amerika'nın tutumunun netleşmesini beklerken Avrupa'nın yapabileceği en iyi şeyin, görev ve yer maliyetlerinin daha büyük bir kısmını üstlenmeyi teklif etmek ve aynı zamanda ESA'nın gelecekteki görevlerini tedarik etmek için yerli donanıma yatırım yapmak olduğunu sözlerine ekledi.
Egemenliğe doğru
Carazo, NASA kesintilerinin en yakın sonucunun "Washington'un itibar sermayesinde kalıcı bir göçük" olacağını söyledi. ESA misyonlarına yardımcı olacak ortakların "çeşitlendirilmesi" bunu takip edecektir, böylece "tek bir yabancı veto ESA'nın amiral gemisini [programını] tekrar durduramaz."
Carazo, ESA'nın Kanada, Japonya ve Hindistan ile ilişkilerini genişletmek istediğini ve Çin ile aktif olarak herhangi bir anlaşma yapılmamasına rağmen, bunun araştırılabilecek bir seçenek olmaya devam ettiğini sözlerine ekledi.
"Tüm bunlar uzay biliminin diplomatik haritasını yeniden şekillendiriyor ve ABD'nin yumuşak gücünü azaltıyor," diyen Carazo, Çin'in Uluslararası Ay Araştırma İstasyonu gibi projelerin "Avrupa'nın katılımını sağlamaya" başlayabileceğini de sözlerine ekledi.
ESPI direktörü Ludwig Moeller'e göre bu, Avrupa'nın uzaydaki egemenliğini ilk kez tartışması değil. Raporla ilgili bir basın açıklamasına göre, 2023 yılında bir uzman grubu, Avrupa'nın "bağımsız insan fırlatma kapasitesine sahip olmadığını" ve "uzaya insan göndermek için Avrupalı olmayan ortaklara güvendiğini" belirten bir rapor yayınladı.
Moeller, NASA bütçesindeki kesintilerin, Avrupa'nın güvenlik ve savunmaya ne kadar yatırım yapması gerektiğine ilişkin sorularla birlikte bu tartışmayı yeniden gündeme getirdiğini sözlerine ekledi.
"Bu iki nokta, güvenlik, savunma ve keşif, Avrupa tarihinde hiç olmadığı kadar gündemde," dedi. "Bu ... kesinti benzersizdir."
ESA'nın insan ve robotik keşif direktörü Daniel Neuenschwander'in geçen haftaki basın açıklamasında belirttiğine göre, egemenlik tartışmasının bir parçası da Avrupa'nın ExoMars gibi NASA'nın hassas olduğu görevler için gerekli donanımı inşa etmek üzere yerel tedarik zincirlerini nasıl geliştirdiği.
Örneğin Neuenschwander, ExoMars gezgini için amerikyum radyoizotop ısıtıcı ünitesi (RHU) gibi kritik parçaların gelecekteki Ay görevlerini sürdürmek için Avrupa'da üretilebileceğini söyledi.
Yine de Moeller, Avrupa'nın ortak değerler üzerine inşa edilmiş transatlantik bir ilişkiden vazgeçmeye hazır olmadığını belirtti.