Uzaya gönderilen sporların yüzde 80’inden fazlası hala hayattaydı.
Görünüşte narin küçük bir bitki, uzayın ölümcül koşullarına karşı beklenenden çok daha güçlü çıktı.
Japonya’daki Hokkaido Üniversitesi’nden araştırmacılar, yosun sporlarını 9 ay boyunca uzayın sert ortamına maruz bıraktı ve sonuçlar bilim dünyasını şaşırttı.
Araştırma ekibinin lideri Tomomichi Fujita, Space'e yaptığı açıklamada, “İnsanlar da dahil çoğu canlı, uzayın vakumunda çok kısa süre bile hayatta kalamaz. Ancak yosun sporları 9 aylık doğrudan uzay maruziyetinden sonra canlı kaldı,” diyerek bulgunun çarpıcılığına dikkat çekti.
“Bu, Dünya’da evrimleşen yaşamın hücresel düzeyde uzay koşullarına dayanabilecek mekanizmalara sahip olduğunu gösteriyor.”
Yosunlar Dünya’nın en eski ve en dayanıklı bitkilerinden
400 milyon yıldan daha eski bir geçmişe sahip yosunlar, daha gelişmiş bitkilerde bulunan damar sistemine sahip değil. Buna rağmen Kuzey Kutbu tundralarından Sahra Çölü’ne kadar pek çok ekstrem ortamda yaşamayı başarıyorlar. Araştırmacılar bu dayanıklılığın Dünya dışına da uzanıp uzanmadığını test etmek istedi.
Bu amaçla, yaygın bir tür olan “spreading earthmoss” (dağınık toprak yosunu) sporları, Mart 2022’de Uluslararası Uzay İstasyonu’na gönderildi.
En büyük tehdit: UV ışınımı
Ekip, uzaya göndermeden önce spor üreten yapılar (sporofitler), genç yosunlar ve yosun kök hücrelerini laboratuvarda vakum, mikro yerçekimi, yoğun UV ışını ve büyük sıcaklık değişimleri gibi uzay benzeri koşullara maruz bıraktı.
Sonuçta sporofitlerin bu zorlu koşulların hepsine en iyi dayanabilen yapılar olduğu ortaya çıktı.
Özellikle UV ışınlarının en büyük tehdit olduğu anlaşıldı.
Bunun ardından bilim insanları sporları uzaya gönderdi. Astronotlar örnekleri ISS’nin dış yüzeyine yerleştirdi; sporlar burada 283 gün kaldı ve ardından Ocak 2023’te Dragon kapsülüyle Dünya’ya geri getirildi.
Sporların yüzde 80'i hayatta kaldı
Dünya’ya dönen örnekleri inceleyen ekip şaşkına döndü: Sporların yüzde 80’inden fazlası hâlâ hayattaydı.
Üstelik hayatta kalanların yüzde 89’u laboratuvarda yeniden çimlenmeyi başardı.
Tek olumsuz etki, fotosentez için hayati öneme sahip klorofil a pigmentinde yüzde 20 azalmaydı. Ancak bu düşüşe rağmen sporlar sağlıklı görünüyordu.
Matematiksel modellere göre bu sporların uzayda 5 bin 600 güne (yaklaşık 15 yıl) kadar dayanabileceği tahmin ediliyor.
Fujita, “Bu çalışma, Dünya’da ortaya çıkan yaşamın ne kadar şaşırtıcı bir direnç kapasitesi olduğunu gösteriyor,” dedi.
"Bu minik bitki hücrelerinin olağanüstü dayanıklılığı karşısında gerçekten şaşkınlığa uğradık."
Daha önce bakteriler ve su ayılarıyla benzer dayanıklılık örnekleri görülmüştü.
Mars ve Ay’da geleceğin ekosistemleri için ipucu olabilir
Fujita’ya göre bu bulgular, insanlığın Dünya dışı ortamlarda yaşam inşa etme çabalarına da katkı sağlayabilir:
“Umarım bu çalışma, Ay ve Mars gibi Dünya dışı ortamlarda ekosistemler oluşturmak için bir başlangıç olur.”
Çalışma, 20 Kasım’da iScience dergisinde yayımlandı.