New Hampshire'da bir kişi sivrisineklerden bulaşan nadir bir hastalık olan doğu at ensefaliti (EEE) nedeniyle hayatını kaybetti.
REKLAMNadir ancak ciddi olması nedeniyle yetkilileri alarma geçiren sivrisinek kaynaklı hastalıklardan bazılarının gelecekte Amerika Birleşik Devletleri'nde (ABD) daha geniş bir alana yayılabileceği belirtiliyor.
Yetkililer geçen hafta New Hampshire eyaletinde, Kuzey Amerika ve Karayiplere özgü sivrisinek kaynaklı bir hastalık olan doğu at ensefaliti virüsü (EEE) testinin pozitif çıkmasının ardından bir kişinin öldüğünü açıkladı.
ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerine (CDC) göre, ABD'de her yıl ortalama sadece 11 enfeksiyon vakası bildiriliyor ve 2024 yılında şu ana kadar ülkede Massachusetts, New Hampshire, Vermont, New Jersey ve Wisconsin eyaletlerinde beş EEE vakası görüldü.
2023 yılında ise yedi vaka bildirilmişti.
ABD'deki Boston Üniversitesi'nde küresel sağlık ve tıp profesörü olan David Hamer, "Bu yıl biraz daha geniş bir alana yayılmış gibi görünüyor" dedi ve vakaların tipik olarak ağustos ve eylül aylarında görüldüğünü sözlerine ekledi. Başka bir deyişle Hamer, "Daha fazla bulaşma olayının meydana gelebileceği oldukça uzun bir süre var," diyerek ekledi.
Tahminen yüzde 30 oranında ölüme neden olan, ensefalit veya beyin iltihabı geliştirenlerde çok ciddi olabilen bu hastalık için herhangi bir aşı veya tedavi bulunmuyor.
Virüs, Massachusetts eyaletindeki bazı kasabaların parkları veya alanları kapatmasına ve virüsü taşıyabilen sivrisineklerin en aktif olduğu akşam saatlerinde insanların içeride kalmasını tavsiye etmesine neden oldu.
Bu arada New Hampshire eyalet epidemiyoloğu, ilk sert don sivrisinekleri öldürene kadar olası bir "yüksek risk" konusunda uyardı.
ABD'deki Johns Hopkins Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde yardımcı doçent olan ve sıtma virüsü konusunda uzman Matthew Ippolito, "Ülkenin bazı bölgelerinde vakalar önceki yıllara kıyasla artmış durumda. Vakalarda gerçek bir artış mı olduğu yoksa sadece vakaları tanıma ve bildirme becerimizde ya da çabamızda bir artış mı olduğu sorusu her zaman sorulabilir," dedi.
"Önceki yıllara kıyasla vakalarda gerçek bir artış olduğu konusunda fikir birliği olduğunu düşünüyorum. Ancak salgınların meydana geldiği biliniyor ve bu aşamada alarm verilmesine gerek yok," diye ekledi.
Avrupa'da sivrisinek kaynaklı hastalıklarda artış
Sivrisinek kaynaklı hastalıklar da Avrupa'da sağlık yetkililerini alarma geçirmiş durumda. Özellikle Batı Nil virüsü ve dang humması yayılıyor.
Batı Nil enfeksiyonlarının büyük bir çoğunluğu asemptomatik seyrederken, enfekte olan kişilerin yüzde birinden daha azında omurilik ve beyin çevresindeki zarların iltihaplanması olan menenjit veya ensefalit gibi nörolojik komplikasyonlar gelişebilir.
Fransız Pasteur Enstitüsü'ne göre, Avrupa ülkelerinde 1960'lardan bu yana Batı Nil vakaları görülmekle birlikte, son 15 yılda enfeksiyonların sayısı arttı.
Yılbaşından bu yana 13 Avrupa ülkesi Batı Nil virüsü kaynaklı vaka bildirdi. Geçen yılın sonlarında AB Gıda Güvenliği Otoritesi (EFSA), kısmen İtalya ve Yunanistan'daki salgınlar nedeniyle Batı Nil vakalarının 2022 yılında yedi kattan fazla arttığını belirtti.
Avrupa Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezleri (ECDC) ağustos ayı ortasında, Yunanistan ve İspanya'da vakaların önceki yıllara göre daha yüksek olmasına rağmen 2024'teki vaka sayısının beklenen aralıkta olduğunu vurguladı.
REKLAMDoğu at ensefaliti gibi sivrisinekler de kuşlarla beslenerek Batı Nil virüsüne yakalanmaktadır. Ancak insanlarda, bir insanı ısırdıklarında bu virüsleri sivrisineklere bulaştıracak kadar yüksek virüs konsantrasyonları bulunmamaktadır.
Bu durum, insanların virüsün etkisini artırabildiği diğer sivrisinek kaynaklı hastalıklardan farklı seyrediyor.
Hamer, "Dang humması ya da chikungunya gibi hastalıklara baktığınızda, insanlar yüksek konsantrasyonlarda virüsle bağlantılı hale geliyor ve sivrisinekleri enfekte edebiliyoruz ve işte o zaman büyük kentsel dang humması salgınları ortaya çıkıyor," dedi.
Ayrıca virüsün yayılması için "doğru vektörün mevcut olması gerektiğini" belirtti.
REKLAMBatı Nil virüsünü yayan Culex sivrisinekleri Avrupa'da mevcut ve dang humması, chikungunya ve zika'yı yayabilen kaplan sivrisineği Aedes giderek yaygınlaşıyor.
ECDC'ye göre, Asya kaplan sivrisineği ya da Aedes albopictus, "13 Avrupa ülkesinde kesin olarak yerleşti" ve bu da Avrupa'da sekiz ülkeyle sınırlı olduğu "10 yıl öncesine göre önemli bir artışa" işaret ediyor.
ECDC tarafından Euronews Health'e yapılan açıklamada, "Son yıllarda, özellikle güney Avrupa ülkelerinde dang humması ve Batı Nil virüsü enfeksiyonu vakalarının sayısında artış görüyoruz. Ayrıca her yıl daha fazla bölgenin daha uzun sürelerle etkilendiğini görüyoruz," denildi.
İklim değişikliğinin etkisi
2024'ün başından bu yana dünya genelinde 12 milyondan fazla dang humması vakası görüldüğü ve çoğunluğu Amerika kıtasında olmak üzere binlerce kişinin hayatını kaybettiği belirtildi. Bu yıl Avrupa'da, hem Fransa hem de İtalya'da dang humması vakaları görüldü.
REKLAMHamer, "Dang humması ve chikungunya salgınlarının Batı Avrupa'nın birçok bölgesinde, Amerika Birleşik Devletleri'nde ve hatta Kanada'da giderek daha sık görüleceğini düşünüyorum," dedi.
Uzmanlar iklim değişikliğinin, örneğin kuşların göçünü etkileyerek ve aynı zamanda kış mevsimini kısaltarak sivrisinek popülasyonlarının daha uzun süre aktif olmasını sağlayarak sivrisinek kaynaklı hastalıkları şiddetlendirebileceğini söylüyor.
ECDC'den Euronews Health'e yapılan açıklamada, "İklim değişikliğinin sivrisineklerin gelişmesi için daha uygun koşullar yaratarak sivrisinek kaynaklı hastalıkların bulaşma sezonunu uzatması bekleniyor," denildi.
"Bu da Avrupa'nın çeşitli bölgelerinde mevsimin daha erken başlayıp daha geç biteceği, dolayısıyla vakaları gözlemleyebileceğimiz sürenin ve potansiyel olarak vaka sayısının artacağı anlamına geliyor," ifadeleri kullanıldı.
REKLAMBununla birlikte ECDC, doğu at ensefalitinin AB'de görülme riskinin düşük olduğunu belirtti.
Johns Hopkins Üniversitesi'nden Ippolito, "farklı sivrisineklerin farklı koşullar altında geliştiğine" dikkat çekti.
"Dolayısıyla, daha yüksek sıcaklıkların genellikle sivrisinekler ve diğer hastalık vektörleri için daha geniş bir coğrafi aralık anlamına geldiği doğru olsa da - örneğin, dünyanın daha önce sıtma görülmeyen bazı bölgelerinde daha yüksek rakımlarda sivrisinek istilaları görüyoruz - devreye giren birçok başka faktör var," dedi.
Doğu at ensefalitinin çok nadir ve ölümcül olması nedeniyle küresel olarak yayılma riskinin daha az olduğunu düşünmekle birlikte, "umudumuz her zaman geçmişten aldığımız dersleri ileriye taşımamız ve güçlü bir izleme ve müdahale sistemini sürdürmemizdir," diyerek ekledi.
REKLAMUzmanlar, insanların koruyucu giysiler giyerek ve sivrisinek kovucu kullanarak kendilerini koruyabileceklerini ve yumurta bıraktıkları durgun suları ortadan kaldırabileceklerini söylüyor.