Araştırmacılar, zona virüsüne karşı bağışıklığın artmasının daha geniş bir koruyucu etki sağlayarak bilişsel gerilemeyi yavaşlatabileceğini belirtiyor.
Bu hafta yayımlanan yeni bir araştırma, zona (herpes zoster) aşısının beyni de koruyabileceğini ortaya koydu.
Stanford Üniversitesi öncülüğünde yürütülen çalışmada, Galler’de yaklaşık 10 yıl önce başlatılan ulusal zona aşı programının etkileri incelendi ve aşının demans gelişme riskini azalttığı, ayrıca demans teşhisi alan kişilerde hastalığa bağlı ölüm oranını düşürdüğü gösterildi.
Araştırmacılar, zona virüsüne karşı bağışıklığın artmasının daha geniş bir koruyucu etki sağlayarak bilişsel gerilemeyi yavaşlatabileceğini belirtiyor.
Salı günü hakemli bilimsel dergi Cell'de yayımlanan araştırma makalesinde, “Bu bulgular zona aşısının demans hastalığının tüm sürecinde ilerlemeyi yavaşlatabileceğini veya durdurabileceğini gösteriyor” ifadeleri yer aldı.
'Doğal deney'
2013 yılında Galler, belirli doğum tarihlerine göre sınırlandırılmış bir zona aşı programı başlattı. 2 Eylül 1933 ve sonrasında doğanlar (80 yaş ve altı), en az bir yıl boyunca aşıya hak kazandı. Daha önce doğanlar ise programın dışında kaldı.
Bu keskin tarih ayrımı, araştırmacılara neredeyse aynı özelliklere sahip iki grubu karşılaştırma imkânı sundu. Böylece aşı olabilenler ile olamayanlar arasında demans gelişimi ve ilerleyişi incelendi.
Nisan ayında yayımlanan önceki bir çalışmada, zona aşısı olanların 7 yıl içinde demans teşhisi alma riskinin yüzde 20 daha düşük olduğu gösterilmişti.
Hem koruyucu hem de tedavi edici etki
Yeni analizde araştırma ekibi, aşının demansın farklı evrelerinde etkili olup olmadığını inceledi.
Sonuçlar çarpıcıydı. Aşı olan kişilerde hafif bilişsel bozukluk (MCI) gelişme olasılığı daha düşüktü. MCI, demansın erken bir göstergesi sayılıyor.
Demans teşhisi almış hastalarda da zona aşısı yaptıranların demansa bağlı ölüm oranı daha düşüktü.
Stanford Üniversitesi’nden çalışmanın kıdemli yazarı Dr. Pascal Geldsetzer, bulguları CNN’e değerlendirerek şunları söyledi:
“Bu, aşının sadece önleyici değil, aynı zamanda tedavi edici potansiyele sahip olabileceğini gösteriyor. Demans hastalarında bile olumlu etkiler görmek oldukça heyecan verici ve beklenmedik.”
Kesin kanıt değil ama güçlü bir bağlantı
Araştırmacılar, kullanılan yöntemin gözlemsel araştırmaların pek çok sınırlamasını ortadan kaldırdığını, ancak yine de sonuçların kesin nedensellik göstermediğini vurguluyor. Yine de son yıllarda yapılan birçok çalışma, zona aşısının beklenenden daha fazla sağlık faydası sunduğunu düşündürüyor.
Örneğin ekim ayında yayımlanan bir araştırma, zona aşısı olanların kalp hastalığı ve felç riskinin daha düşük olduğunu ve daha uzun yaşadıklarını göstermişti.
Zona aşısı halihazırda tavsiye ediliyor
Zona, bir insanın yaşayabileceği en şiddetli ağrı deneyimlerinden biri olarak biliniyor. ABD’de 50 yaş üstü herkese rutin olarak iki dozluk zona aşısı öneriliyor.
Yeni bulgular, aşının beyin ve kalp sağlığı açısından da ekstra koruyucu etkiler sağlayabileceğini düşündürüyor.
Zona, suçiçeği virüsünün (Varicella Zoster) yıllar sonra yeniden aktif hale gelmesiyle ortaya çıkan, sinirleri etkileyen ve oldukça ağrılı bir cilt enfeksiyonu. Kişi çocukken suçiçeği geçirdiğinde virüs vücutta sinir köklerine yerleşip uykuya geçiyor; bağışıklık zayıfladığında veya yaş ilerlediğinde yeniden uyanarak zona tablosuna yol açabiliyor.
Genellikle vücudun tek tarafında, sinir hattı boyunca kabarcıklı, yanıcı ve batıcı ağrılarla seyreden döküntüler görülüyor. Ağrı bazen döküntülerden sonra aylarca sürebiliyor. Zona bulaşıcı değil, ancak aktif döküntüleri olan bir kişinin virüsü daha önce suçiçeği geçirmemiş kişilere bulaştırması suçiçeğine yol açabilir. Aşı ile bu durum büyük ölçüde önlenebilir.