Trump, NATO ülkelerinin savunmaya gayri safi yurtiçi hasılalarının (GSYİH) en az yüzde 5’ini ayırması gerektiğinde ısrarcı. Ancak bu oran, şimdiye dek benzeri görülmemiş düzeyde bir yatırım anlamına geliyor.
REKLAM
ABD’nin yeni NATO Büyükelçisi Matthew Whitaker, bu hafta yapılacak NATO dışişleri bakanları toplantısı öncesi düzenlenen basın toplantısında, Trump yönetiminin Avrupa’daki müttefikler ile Kanada’nın bu hedefe nasıl ulaşmayı planladığını duymak istediğini açıkladı.
“Yüzde 5 bizim hedefimiz,” diyen Whitaker, “Müttefiklerimizin savunmaya gerçekten inanarak yatırım yapmasını istiyoruz,” ifadelerini kullandı.
“Bu toplantı önceki hiçbirine benzemeyecek,” diyen Whitaker, “Yüzde 5 sadece bir sayı değil, güvenliğimiz için bir zorunluluk. İttifak ciddi tehditlerle karşı karşıya,” dedi ancak bu tehditlerin ne olduğuna dair ayrıntı vermedi.
2023’te, Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik savaşının ikinci yılına girerken, NATO liderleri savunma bütçelerini GSYİH’nin en az yüzde 2’sine çıkarma kararı almıştı. 32 üyeden 22’si bu hedefe ulaştı. Yeni hedefin 25 Haziran’daki Lahey zirvesinde belirlenmesi bekleniyor.
Trump, ABD’nin yeterince savunma harcaması yapmayan ülkeleri koruyup korumayacağı konusunda belirsizlik yaratırken, NATO üyelerinin yüzde 5 harcamayı taahhüt etmesi gerektiğini savunuyor.
Geçtiğimiz günlerde Hollanda Başbakanı Dick Schoof, NATO Genel Sekreteri’nin liderlerden 2032 yılına kadar GSYİH’nin yüzde 3,5’ini doğrudan askeri harcamalara, yüzde 1,5’ini ise altyapı ve siber güvenlik gibi dolaylı savunma harcamalarına ayırmalarını istediğini söyledi. Bu rakamlar yüzde 5’e ulaşsa da, NATO’nun geleneksel hesaplama yönteminde değişikliğe yol açabilir.
Süre de dikkat çekici: Yedi yıllık hedef, NATO standartlarına göre kısa kabul ediliyor.
Yeni Genel Sekreter Mark Rutte, yüzde 5 hedefini doğrulamaktan kaçınarak, “Çok fazla söylenti var” demekle yetindi. Ancak Whitaker, savunma yatırımı planının yalnızca silah sistemlerini değil, hareket kabiliyeti, altyapı ve siber güvenlik gibi alanları da kapsadığını doğruladı.
“Bu sadece tanklar ve füzelerden ibaret değil,” dedi. “Ama aynı zamanda her şeyi kapsayan bir paket de değil — mutlaka savunmayla ilgili olmalı.”
NATO verilerine göre birçok ülkenin yüzde 3,5 hedefine ulaşması şimdilik zor görünüyor. Geçen yıl yüzde 2 hedefini gerçekleştiren ülke sayısı 22 oldu. Belçika, Kanada, İtalya ve İspanya gibi ülkeler hedefin gerisinde kaldı; İspanya 2025’te ulaşmayı planlıyor.
ABD’nin bile savunma harcamaları 10 yıl öncesine göre azaldı: 2014’te yüzde 3,68 olan oran, 2024’te yüzde 3,19’a düştü — bu da ABD’yi savunma harcamasını kısan tek NATO ülkesi haline getiriyor.
Whitaker, Avrupa’nın savunma sanayi yatırımlarında Amerikan şirketlerinin dışlanmaması gerektiğini de belirtti: “ABD’yi ve diğer müttefikleri dışlamak, NATO’nun birlikte çalışabilirliğini zayıflatır, Avrupa’nın yeniden silahlanmasını yavaşlatır, maliyetleri artırır ve yeniliği engeller.”
Geçtiğimiz ay Avrupa Birliği, ABD’ye olan güvenlik bağımlılığını azaltmak amacıyla savunma ekipmanlarını daha çok Avrupa’dan temin etmeye odaklanan yeni bir strateji açıklamıştı.