AB, Moskova'ya olan tüm enerji bağımlılığını sona erdirmeye ve Ukrayna'ya karşı savaşını finanse etmeyi durdurmaya çalışıyor. Denize kıyısı olmayan ülkeler acil bir durumda askıya alma maddesiyle korunacak. Yine de Macaristan ve Slovakya yasaya itiraz edebilir.
Avrupa Parlamentosu, salı günü Rus doğalgaz boru hatları ve sıvılaştırılmış doğalgazının (LNG) 2026 sonu ve 2027 ortasına kadar AB pazarına girişini yasaklamaya yönelik karar aldı. Ancak Macaristan ve Slovakya'nın arz kesintisi durumunda Moskova'nın gazını kullanmasına izin verileceği açıklandı.
AB milletvekilleri, 17 Haziran 2025'ten önce imzalanan kısa vadeli tedarik sözleşmeleri için, yasağın LNG için 25 Nisan 2026'dan ve boru hattı gazı için 17 Haziran 2026'dan itibaren geçerli olacağını belirledi.
Uzun vadeli LNG ithalat sözleşmelerinin ise 19. yaptırım paketi doğrultusunda 1 Ocak 2027'ye kadar devam etmesine izin verilecek.
Boru hattı gazı ithalatına yönelik uzun vadeli sözleşmeler için yasak 30 Eylül 2027 tarihinde yürürlüğe girecek. Ancak üye ülkelerdeki depoların doluluk seviyesine bağlı olarak yasak 1 Kasım 2027'ye ertelenebilir.
Rusya'dan enerji ithalatından kurtulmak üye ülkeler için uzun zamandır bir öncelikti ve Moskova'nın Şubat 2022'de Ukrayna'yı işgal edip AB27 bloğunda enerji fiyatlarını düşürmesinin ardından daha da ivme kazandı.
O zamandan beri AB, enerji tedarikçilerini çeşitlendirmek ve Rusya'ya olan bağımlılığı azaltmak için çeşitli önlemler açıkladı ve Avrupa Komisyonu'nun Rusya'dan enerji ithalatının tamamen yasaklanmasına yönelik önerisiyle doruğa ulaştı.
AB verileri, bloğun gaz konusunda Moskova'ya olan bağımlılığının Ukrayna'nın geniş çaplı işgalinden önce yüzde 45 iken 2025'in ilk yarısında yüzde 13'e düştüğünü ortaya koyuyor. Ancak bu ciddi kesintiye rağmen Rus gaz ithalatı 10 milyar euroyu buluyor. Belçika, Fransa ve İspanya halen aktarma yoluyla Rus LNG'si alan üye ülkeler arasında.
Parlamento çıkmazı kırıldı
AB ülkelerinin çoğu, Moskova'nın Ukrayna'daki savaşı finanse etme kabiliyetini zayıflatacağını söyleyerek Rus enerjisine yönelik yasağı desteklerken, denize kıyısı olmayan ülkeler arz güvenliği konusundaki endişelerini dile getirdiler. Ayrıca, blok içindeki haksız rekabeti gerekçe göstererek ülkelerinin diğer üye ülkelerden daha yüksek enerji fiyatlarıyla karşı karşıya kalacağını savundular.
Parlamento denize kıyısı olmayan ülkelere muafiyet tanınmasına karşı çıksa da sonuçta AB Konseyi'ne kabul ettirdi.
Danimarka'nın iklim ve enerjiden sorumlu bakanı Lars Aagaard, Danimarka Dönem Başkanlığı adına, "Avrupa Parlamentosu ile bu kadar hızlı bir şekilde anlaşmaya varabildiğimiz için çok memnun ve gururluyum. Bu, güvenliğimizi güçlendirme ve enerji arzımızı koruma konusunda kararlı olduğumuzu gösteriyor," dedi.
Yine de Macaristan ve Slovakya kabul edilmesinin ardından yasaya itiraz etmeyi planlıyor.
Macaristan Dışişleri Bakanı Peter Szijjarto, Brüksel'den gelen "diktayı" uygulamanın imkânsız olduğunu söyleyerek yasayı "sahtekarlık" olarak nitelendirdi ve AB anlaşmalarına aykırı olduğunu iddia etti.
Szijjarto Brüksel'de düzenlediği basın toplantısında, "Macaristan yalnız değil, Slovakya'ya da harekete geçmesi için danışılıyor," dedi.
Macaristan ve Slovakya başbakanları Viktor Orban ve Robert Fico, Kremlin'e karşı diğer AB liderlerinden daha sempatik bir yaklaşım sergilediler.
Acil durum maddesi depolama seviyelerine bağlı
Birkaç tur süren siyasi görüşmelerin ardından Parlamento ve AB hükümetleri, enerji arzında kesinti olması durumunda denize kıyısı olmayan ülkelerin endişelerini gidermek için anlaşmaya bir askıya alma maddesi eklenmesi konusunda anlaştı.
Böyle bir madde ancak bir üye devletin bloğun gaz arz güvenliği yasası kapsamında acil durum ilan etmesi halinde Avrupa Komisyonu tarafından devreye sokulabilir. Bu da bir üye devletin belirli bir takvim yılında 1 Kasım itibarıyla gaz rezervlerinin yüzde 90'ından daha azına sahip olması halinde gerçekleşebilir.
Euronews'e konuşan bir AB diplomatı, "Enerji krizi sırasında bile hiçbir AB ülkesi acil durum ilan etmedi," diyerek uzun vadede Rusya'dan ithalatı kesme planına olan güvenini dile getirdi.
Euronews'e konuşan ikinci bir AB diplomatı, "[Askıya alma maddesindeki] koşullar tam olarak işlevsel bir çözüm olarak göreceğimizden daha katı olsa da, gerekli güvenlik ağını sağlıyor," dedi.
AB ülkelerinin 1 Mart 2026 tarihine kadar Rus doğalgaz ve petrol ithalatını durdurmak için somut eylemler ve zaman çizelgeleri içeren ulusal çeşitlendirme planları geliştirmeleri gerekecek.
Yeni yasa aynı zamanda Türkiye üzerinden güneydoğu Avrupa'ya uzanan bir doğalgaz boru hattı olan Türk Akımı üzerinden ithalatı da yasaklıyor, ancak şirketler ithal edilen gazın sadece Rusya veya Belarus üzerinden transit geçtiğini ve başka bir ülkede üretildiğini kanıtlayabilirse, bloğa girmesine izin verilecek.
Bir dönemin sonu
Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen anlaşmanın "Avrupa'nın Rusya'dan tam enerji bağımsızlığı dönemine" işaret ettiğini söyledi.
"Bu ithalatı kalıcı olarak durduruyoruz. Putin'in savaş sandığını tüketerek Ukrayna ile dayanışma içinde oluyor ve gözümüzü yeni enerji ortaklıklarına ve sektör için fırsatlara dikiyoruz," dedi.
Enerji Komisyon Üyesi Dan Jorgensen ise Rusya'nın enerji yasağından geri adım atmasını reddetti.
"Rusya'ya olan tehlikeli bağımlılığımıza asla geri dönmeyeceğiz. Asla değişken arzlara ve piyasa manipülasyonuna geri dönmeyeceğiz. Enerji şantajına ve ekonomik maruziyete asla geri dönmeyeceğiz," dedi.
Parlamento'daki yasama dosyasına liderlik eden milletvekili Thomas Pellerin-Carlin (S&D/Fransa), yeni yasanın Rusya'nın enerji piyasasını manipüle etmesini ve Avrupa'daki istihdamı tehlikeye atmasını önleyeceğini söyledi.
Pellerin-Carlin, "Avrupalılar 2021 ve 2022'de hepimizin yaşadığı gaz ve elektrik fiyatlarındaki artışı hatırlıyor. Sıklıkla 'enerji krizi' olarak adlandırılan şey aslında bir Rus gaz şokudur," dedi.
Enerji bakanları üzerinde uzlaşılan metni 15 Aralık'ta oylayacak ve aynı hafta Avrupa Parlamentosu'nda genel kurul oylaması yapılması bekleniyor.