Afganistan'dan yürüyerek geliyorlar: Türkiye'nin göz ardı edilen Afgan göçmen gerçeği

REKLAM

Suriye savaşıyla birlikte Türkiye'ye giriş yapan yaklaşık üç buçuk milyon Suriyeli sığınmacı beraberinde göçmen tartışmasını da ilk kez gündeme taşıdı. Ancak göçmenlere dair veriler Türkiye'deki göçmen varlığının Suriyelilerle sınırlı olmadığını gösteriyor.

İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Türkiye’de 1 Ocak - 1 Haziran 2018 arasında kayıtsız 46 bin 495 Afgan sığınmacı bulunduğunu açıkladı. Sayıları her geçen gün artan Afgan göçmenlerle ilgili açıklama yapan İçişleri Bakanı Süleyman Soylu yaklaşık 7 bin Afgan göçmenin geri gönderildiğini duyurdu. Son açıklamalar ışığında, Türkiye'de Afgan sığınmacılar konusunun da öncelikli olarak gündeme alınması gerektiğini ortaya koyuyor.

Merkezi Kayseri'de bulunan Afgan Mülteciler Dayanışma ve Yardımlaşma Derneği'nden Zakira Hekmat, 2018'in ilk üç ayında 30 bin civarında kayıtsız Afgan göçmenin geldiğini onaylayarak sayının artışı ile ilgili şu açıklamayı yaptı: Göçmenlerin savaş ve istikrarsızlığın yayılması, Taliban, El Kaide ve İŞİD gibi terör örgütlerinin mevcudiyeti, artan ekonomik ve siyasi yolsuzluk, geleneksel, kültürel, mezhebi ve cinsiyet ayrımcılığı gibi konular sebebiyle göç ettiğini belirten Hekmat, son günlerdeki yoğunluğun sebebinin ise, İran ve Pakistan’ın Afgan mültecilere karşı tavırlarını sertleştirme, İran para değerinin düşüşü, Türkiye- İran arasındaki duvar oluşturması gibi nedenlerden kaynaklandığını söyledi.

Afgan göçmenlerin ilk durağı Erzurum

Türkiye’nin Avrupa ülkelerine geçiş güzergahı üzerinde olması sebebiyle, birçok Orta Doğu ve Afrika ülkelerinden gelen göçmenler gibi Afganlar da Türkiye üzerinden Avrupa’ya geçişi umut ederek yolculuklarına başlıyor. Türkiye’deki yetkililerin açıklamalarına göre sadece 2018’in ilk üç ayında, Erzurum üzerinden 30 bin civarında Afgan göçmen Türkiye’ye giriş yaptı.

Afgan göçmenlerin gözaltında tutulma koşulları ve sınır dışı edilmelerini de inceleyen Amy Pitonak, Erzurum’un geçiş merkezi olarak kritik bir rolünün olduğunu belirtti.

Afganistan’dan yola çıkan ve yürüyerek İran üzerinden Türkiye’ye varan göçmenler, genellikle Iğdır, Ağrı ve Van üzerinden Erzurum’a varıyor. Doğubeyazıt’taki Gürbulak sınırı civarında göçmen kaçakçıları aracılığıyla araç bulan Afganlar batı illerine ilerleyebiliyor. Araç bulamayanlar ise yürümek zorunda kalarak Türkiye’ye giriş yapıyorlar. Ülkeye kayıtsız şekilde giriş yapanların çoğu da kötü koşullar altında, Erzurum’daki gözaltı merkezlerinde, yer bulunamazsa spor salonlarında ve kimi zaman sokaklarda barınmak durumunda kalıyor.

Afganistan Araştırmaları Ağı'ndan (AAN) Amy Pitonak'ın yayınladığı rapor, Afgan göçmenlerin sorunlarının medyaya pek yansımadığının altını çiziyor. Pitonak, Türkiye’ye giriş yapan Afgan göçmenlerin yüzde 400 arttığını belirterek nisan-mayıs ayları arasında binlerce Afgan göçmenin Erzurum’dan uçakla Kabil’e geri gönderildiğini söyledi.

Alıkoyma merkezleri ve Afgan göçmenlerin geri gönderilmesi

Başbakan Binali Yıldırım 8 Nisan’da yaptığı basın toplantısında, Afgan yetkililerle anlaştıklarını ve buna göre ülkeye giriş yapan kaçak Afgan göçmenlerin geri gönderileceğini söyledi.

Mülteci-Der’in yaptığı açıklamalara göre göçmenlerin tutulduğu Aşkale’deki merkezde Afganlara kötü muamele yapılarak kötü şartlarda ağırlanıyorlar. Ayrıca Af Örgütü’nün yaptığı açıklamalara göre, Afgan göçmenler aileleriyle görüştürülmüyor ve göçmenlere şiddet uygulanıyor.

Afgan Mülteciler Dayanışma ve Yardımlaşma Derneği'nden Zakira Hekmat, Afgan göçmenlerin aileleriyle görüştürülmediği konusuyla ilgili şu ifadeleri paylaştı: "Geri gönderme merkezlerinde telefonlar toplanıyor ve mültecilerin kimse ile görüşmeleri sağlanamıyor. Ama çok nadir de olsa bazı geri gönderme merkezlerinde sabit ücretli telefon bulunuyor ve belli saatler içerisinde ailelerini arayabiliyorlar."

Afgan göçmenlerin sınır dışı edilme prosedürüyle ilgili Hekmat şu açıklamayı yaptı: "Türkiye'ye kaçak giriş yapan kişiler jandarma tarafından yakalanıyor ve il Göç İdaresi'ne teslim ediliyor, yeni gelen kişi ile hızlı bir şekilde görüşme yapılıyor, eğer ret kararı çıkarsa sınır dışı işlemleri başlatılıyor, isimler Afganistan Büyükelçiliği ile paylaşılıyor, onlar da Afganistan'a gitmek için evraklarını hazırlatıyorlar."

Uzman Amy Pitonak, Türkiye’deki yasalara göre göçmenlerin alıkoyma merkezlerinde bir yıldan fazla tutulamayacağını fakat birçok göçmenin bu durumdan haberdar olmadığını belirtti. Göçmenler ayrıca, Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği’nin (UNHCR) yerel partnerliğini yapan ASAM aracılığıyla iltica isteyebileceğini bilmiyor.

"Türkçe yazılmış gönüllü geri dönüş belgeleri imzalatılıyor"

2018'in ilk çeyreğinde Afgan göçmen sayısının artışıyla Türkiye, göçmenlerin geri dönüşleri için gerekli seyahat belgelerinin sağlanması için Afgan delegeleri ağırladı. Fakat Uluslararası Af Örgütü, Nisan 2018’de yaptığı bir basın açıklamasında, Düziçi kampındaki Afgan göçmenlerin Türkçe yazılmış geri dönüş belgelerini imzalamaya zorlandıklarını açıkladı. Bunun üzerine Afganistan İstanbul Başkonsolosluğu’ndan Zakaria Barakzai, söylentilerin doğru olmadığını, gönüllü geri dönüş belgelerinin Peştu, Dari dillerinde ve İngilizce hazırlandığını söyledi. Afgan yetkili ayrıca, Af Örgütü’nün açıklamasının “gerçeği yansıtmadığını” ekledi.

Bunun üzerine Afgan Mülteciler Dayanışma ve Yardımlaşma Derneği yetkilisi Zakira Hekmat Euronews'e yaptığı açıklamada, Afgan göçmenlere Türkçe yazılmış gönüllü geri dönüş belgesi imzalatıldığı iddialarını doğruladı ve şu ifadeleri ekledi: "Bazen tercüman olmadan da imzalatılıyor, bazen de sözel olarak ikna ediliyor ve imzasını alıyorlar. Bazı geri gönderme merkezlerinde zor koşullara tabi tutuluyor ve kendileri gönüllü geri dönüş belgesini imzalıyorlar."

Gönüllü geri dönüş belgelerini imzalamak, geri göndermelerin yasal olduğunu kanıtlamak için önemli. Uzman Amy Pitonak’a göre göçmenler, haklarından habersiz şekilde gözaltı merkezlerinde tutuldukça, geri dönüşlerin ne derece ‘gönüllü’ olduğunu sorguluyor ve geri gönderme prosedürlerini eleştiriyor.

Türkiye ve Avrupa Birliği (AB) arasında imzalanan Mülteci Mutabakatı'nın hemen ardından 30 Afgan göçmen ülkelerine geri gönderildi. Türkiye, her ne kadar Cenevre Sözleşmesi’ne coğrafi sınırla taraf olsa da, kanunlar tarafından “kişinin dili, dini, etnik kimliği ya da siyasi görüşü sebebiyle kötü veya insanlık dışı muamele, işkence göreceği yere geri gönderilmeyeceği” ilkesini hukuken tanıyor.

Afgan göçmenlerin Suriyeli sığınmacılardan sonra Türkiye'ye sığınma başvurusunda bulunan ikinci en kalabalık grubu oluşturduğunu söyleyen Pitonak, Türkiye'de AB dışından gelen sığınmacılara mülteci statüsünün verilmemesinin, uluslararası koruma statüsü alamamalarından dolayı kendileri için hak kayıplarına neden olduğunu açıkladı.

Afgan Mülteciler Dayanışma ve Yardımlaşma Derneği, Afgan göçmenlerin Yunanistan'dan Türkiye'ye geri kabul anlaşması çerçevesinde geri gönderildiğini fakat bu anlaşmanın son iki haftadır, Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu'nun basın açıklamasıyla, askıya alındığını belirtti.

REKLAM

Zakira Hekmat, geri gönderilme koşulları ve alıkoyma merkezleri dışında Afgan göçmenlerin genellikle karşılaştıkları temel sorunların, barınma, dil bilmeme ve çalışma izinleri olmadığından dolayı zor koşullarda cüzi miktarlar karşılığında günlük 12-13 saat çalıştırılmaları olduğunu söyledi.

Bu haberler de ilginizi çekebilir

Nefret söylemi çıkmazında Suriyeli sığınmacılar

Hayatını kaybeden on binlerce göçmenin yer aldığı liste sanat eserine dönüştü

AB liderleri sığınmacı sorununa çözüm arıyor

REKLAM