Almanya'da kömür madeni krizi: Ormanı işgal eden aktivistlerin direnişi sürüyor

Almanya'nın Köln kenti yakınlarında bulunan 12 bin yaşındaki Hambach Ormanı'nın linyit madeni genişletme çalışmaları sebebiyle yok olmaması için 5 yıl önce başlatılan direniş sürüyor.

Linyit maden ocağından dolayı ormanda bulunan ağaçların yüzde 90'ı kesildi. Aktivistler ise ağaçların üzerinde inşa ettikleri evlerde yaşayarak kalan yüzde 10'luk kısmı kurtarmaya çalışıyor.

Ormana büyük bir polis müdahalesi olacağına dair alınan bilgi üzerine Euronews ekibi olarak operasyonu yerinde takip etmek için gün doğmadan maden alanına varıyoruz.

Basın kartı sayesinde kapalı güvenlik bölgesine girmeyi başarıyoruz. Yüzlerce polis çevre aktivistlerini tahliye etmek için ormana giriyor. Aktivistler açık maden ocağının genişlemesini durdurmak, Hambach Ormanı'nı kurtarmak ve küresel ilklim değişikliğinin önüne geçmek için ormanı yasa dışı şekilde işgal ediyor.

Aktivistler beş yıldan beri ağaç evlerde yaşıyor

Polis, aktivistlerin ağaçların üzerinde inşa ettikleri yaklaşık 60 eve ulaşabilmek için özel kuvvet birimini getiriyor. Protestocular kendilerini kurdukları ahşap yapılara zincirliyor.

Protestocular 'Gaul' adını verdikleri ağaç evlerin içinde barikatlar kurmuş. Aralarında 'Hayalet' lakaplı genç bir kadın var. Hayalet ağaçların tepesinde yaşadıklarını ve polislerin onlara ulaşamayacağını söylüyor ve "Ormanda insanlar olduğu müddetçe ağaçları kesemezler. Orada 40 yıldan beri genişlemeye devam eden büyük bir maden ocağı var. Linyit çıkarabilmek için bu kalan son ormanlık alanı da yok etmek istiyorlar. Ama enerji devrimi sayesinde artık linyite ihtiyacımız yok." diyor. Şiddete başvurmadıklarını, sadece ağaç evlerinde yaşayarak ormandaki kalan ağaçların kesilmesini engellediklerini belirtiyor.

Hayalet'ten ona katılmak için izin istiyoruz, ama sert ve kesin bir şekilde bizi reddediyor. Ancak kameramızı alarak içeride çekim yapmayı kabul ediyor. Görüntüler sayesinde Hayalet ve arkadaşlarının orada uzun bir süre kalmayı planladıklarını anlayabiliyoruz. En az iki haftalık su ve gıda depolayan aktivistler tahliye kararına direniyor.

Hayalet ile konuşmamızdan sadece birkaç dakika sonra polis güçleri, iş makineleri ile ağaç ev 'Gaul'e doğru ilerliyor. Ağacın altındaki protestocular ise tahliyeyi yavaşlatmaya çalışıyor.

Aktivistler polise saldırdı

Almanya'nın Kuzey Ren-Vestfalya bölgesinde bugüne kadar yapılan en büyük güvenlik operasyonunda 2 bin polis görev alıyor.

Protestocular 'sivil itaatsizlik' olarak adlandırdıkları eylemi yapmaya devam ediyor. Ancak maden ocağı işletmesinin yanındaki Kerpen beldesinin sözcüsü Erhard Nimtz bize herkesin aynı fikirde olmadığını söylüyor. Nimtz bir polis arabasının içindeyken saldırıya uğradıklarını anlatıyor:

"Akşam saatlerinde Hambach Ormanı'ndan ayrıldığımızda, maskeli iki kişi bulunduğumuz polis arabasının içine molotof kokteyli attı."

Bölgesel yönetim protestoların şiddetlenebileceği konusunda uyarı yaptı. Protestocuların güvenlik güçlerine taşlarla saldırmasının ardından polis, uyarı maksadıyla bir el ateş etti.

"Makinelere zarar verdiğinizde bir insana saldırmış gibi ceza alıyorsunuz"

Ormanı işgal eden aktivistler iyi hazırlanmış; hendekler kazılmış, polis arabalarını yavaşlatmak için barikatlar yapılmış. Bu ormanda yedi ağaç köyü var. 'Kayın ayağı' köyüne doğru yol alıyoruz. Ancak kaybolarak kendimizi 'Cosy Town'da buluyoruz. Maskeli bir grup çekimi durdurmamızı söylüyor. Daha sonra 'Cosy Town' köyü topluluğundan çekim yapmamız için izin çıkıyor. Bazı aktivistler altı yıldan beri burada, 25 metre yükseklikteki ağaç evlerde yaşıyor.

'Shiva' lakaplı aktivist buraya yaklaşık bir yıl önce geldi. Onun yükseklerdeki evinin adı da 'Ay ağacı'.

Shiva'nın demokrasiye dair şüpheleri var. Eşit iktidar paylaşımı, temsil ve katılım kavramlarının işe yaramadığını düşünüyor:

"RWE (Rheinisch-Westfälisches Elektrizitätswerk), çok parası olan büyük bir enerji şirketi. Onlar için önemli olan kömürün getirdiği para. Burada yaptığımız şey yasalara aykırı. Anayasaya göre kanun dışı yollarla mücadele ediyoruz. Bu alan, bu arazi RWE'ye ait. Bir doğa koruma alanı olmalıydı, ancak satın aldılar. Bir kazı makinesine zarar verdiğinizde, bir insana saldırmış gibi ceza alıyorsunuz. Bu çok yanlış. Bu lanet makinelere zarar vermeyi şiddet olarak görmüyorum... Ama asla canlı bir varlığa ya da bir insana karşı şiddet uygulamam".

Polis ormanın farklı yerlerinde operasyonlarını hızlandırırken Shiva bize çay ikram ediyor.

Shiva Cosy Town'a katılmaya karar verdiği anı hatırlıyor. Bu kararı açık hava maden ocağının yanında öylece dururken aldığını söylüyor:

"Bu geniş ve ölü toprakları gördüm. Ay manzarası gibi, dehşet verici. Ve dahası ufukta bütün bu kömür santrallerini, bacalardan çıkan tüm bu dumanı, bu puslu kirli havayı gördüm. Temiz havanın varlığını hissedemeyerek şoka girdim. Daha sonra 180 derece dönerek bu muhteşem ormanı gördüm; yaşayan, canlı, güzelliklerle dolu, cıvıl cıvıl seslerin geldiği yer ve rüzgarın ahengi, renkler, kuşların cıvıltısı... Bu anı hatırladığımda hala tüylerim diken diken oluyor..."

Maden ocağının bir gece çalışmamasının faturası 4-5 milyar euro

Anlaşmazlığın diğer tarafında ise Almanya'nın enerji devi RWE (Rheinisch-Westfälisches Elektrizitätswerk) var. Hambach açık maden ocağını bir gece durdurmak dahi dört ila beş milyar euro kayıp anlamına geliyor. Bu sebeple enerji şirketi RWE, linyit çıkarmaya devam etmeyi planlıyor.

RWE'nin kendini savunacak güçlü argümanları var: Almanya'da kömür direkt olarak hala 21 bin kişiye istihdam sağlıyor. Kuzey Ren-Vestfalya bölgesinde 10 bin kişi kömür işinde çalışıyor.

RWE'nin başlıca argümanı ise enerji tedariğini güvence altına almak. Kömür santralleri değişen hava koşullarından bağımsız olarak yoğun enerji tüketen sektörlere durmaksızın elektrik dağıtımı yapabiliyor.

Çoğu Alman kömür enerjisine son vermekten yana

Ancak, maden ocağında tanıştığımız ziyaretçiler de çoğu Alman gibi hızlı ve geniş kapsamlı yapısal değişimlerden yana. Rosa gelecek nesillerin yaşamını harcadıklarını düşünüyor ve "Sorumluluk alma sorunumuz var, linyit çıkarmaya devam edenler sorumluluğu üstlenmekten kaçıyor." şeklinde konuşuyor. Almanların çoğu kömür kullanımını durdurma konusunda hemfikir, sorun bunun nasıl ve ne zaman yapılacağı.

Bazı araştırmacılar nükleer enerji ve kömür enerjisinin aynı anda kademeli olarak durdurulmasının yıl boyu sabit enerji temini açısından ciddi sorunlara yol açabileceği kanısında. Diğerleri ise aksini savunarak Almanya'nın bu konunun üstesinden gelebileceğini iddia ediyor.

Alman elektriğinin yüzde 37'si hala kömür yakılarak üretiliyor ve bu yüzden de Almanya iklim hedeflerini gerçekleştirmekte zorlanıyor.

2024'te tarihe karışacak köyden maden ocağına destek

Morschenich köyü de Hambach ormanı gibi yerle bir edilecek. 2024 yılında tarihe karışacak olan bu köyde yaşayanların yaklaşık üçte ikisi zaten burayı çoktan terk etmiş. Burada yaşayanların çoğu ise madene destek veriyor.

Eski bir RWE çalışanının dul eşi Petra Heller kömür ocağıyla gurur duyduğunu ifade ediyor ve maden kapatılırsa birçok ailenin problem yaşayacağını ifade ediyor:

"Eğer kömürü bir gecede bırakırsak bu kömürle bağlantılı tüm işleri kaybetmemiz anlamına gelir. Tüm bu çocuklu ailelere neler olacağını bir düşünün. Bu sadece çevreyle alakalı değil. Aile babaları işlerini kaybettiğinde bu yüzlerce, binlerce çocuğa ne olacak?"

Heller ayrıca "Kömür yani 'kara elmas' ayaklarımızın altında olduğu sürece ondan faydalanmalıyız." diyerek bu konuya dair düşüncelerini paylaşıyor.

"RWE bugün madenlerini kapatsa, yarın karanlıkta kalırız"

Morschenich köyü sakinlerinden Michel kömürün bir gecede bitirilemeyeceğini söylüyor ve "Bu büyüklükteki bir ülkenin fişini bir gecede öylece çekemezsiniz. 'Haydi yeşil enerjiye geçelim' demekle bu iş olmaz." diyor.

Burada yaşayan bir diğer vatandaş Bianca da kömürü durdurmanın işe yaramayacağını düşündüğünü belirtiyor ve "Buradaki tüm büyük sanayi şirketlerinin RWE'nin ürettiği ucuz kömür enerjisine ihtiyacı var. Bugün RWE madenlerini kapatmaya karar verse yarın hepimiz karanlıkta oturuyor oluruz. Gerçek bu. Alternatif enerji kavramları henüz yeterince gelişmiş değil." şeklinde açıklıyor.

RWE'nin altyapısı tahrip ediliyor, trafolar yakılıyor, linyit trenleri hasar görüyor, arabalar ve makineler saldırıya uğruyor.

Bu bölgede yaşayan ve çobanlık yapan Wendelin de iklim aktivistlerine öfkeli. Koyunlarını kurtarma konusunda pek çok sıkıntıyla karşılaştığını anlatıyor: "Elektrikli çit orada. Kapalı olduğu sırada akü ve elektrikli çit kontrol aletini çaldılar. Ve benim çitlerimi kestiler. Onlar hasta, profesyonel suçlular... On tane çitimi kestiler, her çit 50 metre uzunluğunda ve her biri en az üç defa kesilmişti, hatta bazıları dört beş kez. "

'Hambach Ormanı Pazar Yürüyüşleri'

Hambach Ormanı direnişi sebebiyle birçok insan her pazar bu bölgeye gelerek gösteri düzenliyor. Bölgenin dört bir yanından gelen protestocu gruplar polisle kedi-fare oyunu oynar gibi Hambach ormanına yaklaşıyorlar. Devam etmekte olan büyük bir polis müdahalesi var.

Olayda yaralanan bir protestocu anlatıyor: "Karşıya geçtik ve koşmaya başladık. Çarpma bariyerinin diğer tarafında koştum. Daha sonra polis de bariyerin üzerinden atladı ve ben koşarken bir memur copuyla bana vurdu."

Buir, maden ocağı ve ormanın yakınındaki küçük bir tren istasyonu. Gösteriye katılanlar resmi olarak izin verilen rotada ilerliyor. Michael Zobel, 'Hambach Ormanı Pazar Yürüyüşleri'nin organizatörü. Zobel RWE şirketiyle mücadelenin zor olduğunu ifade ediyor:

"Onlarca yıl bu şirket, Rheinbraun, yani bugünkü adıyla RWE, siyaset, medya ve sendikalara ulaşan, çok geniş kapsamlı bir ağ inşa etti. Onlarla savaşmak zor. Propagandalarına bir bakın, gerçeklerle uyuşmuyor. Almanya yıl sonuna kadar bir kömür çıkış zaman çizelgesi belirlemek istiyor. Zor bir görev. Ama çıkış tarihleri belli olana kadar en azından ağaç kesim işlemlerini durdurmalı, köyleri yerle bir etmeyi bırakmalılar. Geçim kaynaklarımızın bu şekilde yok edilmesine dur demeliyiz. "

Zobel, birkaç yıl önce pazar yürüyüşlerine başladığında ona 50 kişi katılmıştı. Bölgesel yönetimin tahliye emriyle beraber ormana yürüyenlerin sayısı yükselerek yaklaşık 6 bin protestocuya ulaştı ve büyük bir gösteri haline geldi.

Yürüyüşe katılan Manuel, "Kömür madenciliği elektrik enerjisi üretmenin en berbat yolu, en fazla karbon emisyonuna sahip." diyerek ormanı genişletmek için ağaç dikiyor.

Almanya hedefinden çok uzakta

Greenpeace Almanya'nın başkanı Martin Kaiser, Berlin hükümeti tarafından oluşturulan üst düzey bir danışma organı olan resmi 'kömür komisyonu'nun bir üyesi. Kömür karşıtı sesler, kömür muhalifleri, politikacılar ve uzmanlar kömürden çıkış zaman çizelgesinde uzlaşmak için bir araya gelip tartışıyorlar. Hükümet komisyondan yıl sonuna kadar bir zaman çizelgesi teklifi teslim etmesini bekliyor.

Kaiser, "Başbakan Merkel 2020'ye kadar karbon dioksit gazı emisyonlarını azaltma sözü verdi. Almanya'nın amacı karbon salınımını 1990'a kıyasla yüzde 40 azaltmak, ancak ülke hedeften çok uzakta." diyor.

Kaiser ne yapılması gerektiği sorusunu ise "Hala kömür kullanan Avrupa ülkeleri 2030 sonuna kadar kömür santrallerini durdurmalı. Bu da Almanya için kömür santrallerinin yarısının 2020'ye kadar, kalanının ise 2030'a kadar kapatılması gerektiği anlamına geliyor." şeklinde cevaplıyor.

"Kömür lobisi çok güçlü, komisyon üyelerini korkutuyorlar"

Madene yakın bölgelerde yaşayan yerel halkın görüşlerini toplayan bir sivil toplum örgütünün başkanı olan Antje Grothus ile görüşüyoruz. Şansölye Merkel onu da kömür komisyonu üyesi olarak atadı. Grothus Almanya'nın alternatif enerjiler için iyi bir başlangıç yaptığını, ancak daha sonra politikacıların cesaretini kaybettiğini anlatıyor:

"Kömür lobisi Almanya'da çok güçlü, korkutucu. RWE gibi şirketler inanılmaz bir güce sahip. Dışarıdan bu kömür komisyonunu bitirmeye yönelik bazı girişimler var. Elbette, RWE bir uzlaşmaya varmamızı istemiyor. Hepimizin bildiği gibi sürdürülebilir işler, yenilenebilir enerjilerle ilgili işlerdir, kömürle alakalı olanlar değil. Enerjiyi daha verimli kullanmalıyız."

Göstericiler ağaç dikti

Hambach Ormanı'na yaklaşırken bazı protestocular izin verilen gösteri yolundan ayrılarak polis kordonunu aşmaya çalışıyor. Ormandaki direnişe katılarak, ağaç köylerin tahliyesini ve ormanın tahrip edilmesini geciktirmek istiyorlar.

Göstericiler ve çocukları ormanın yakınlarına ağaç dikiyorlar. Yürüyüşe katılanlardan Rafaella "Linyit bir zamanlar gerekliydi, onu bütünüyle şeytanlaştırmak yanlış olur." diyor ve ekliyor: "Ancak bugün başka alternatiflerimiz var. İlerlemeliyiz. Eski enerji üretim biçimlerini bir kenara koyalım ve yenilerini inşa edelim. Her şeyin bir gecede bitirilmesi gerektiğini söylemiyorum, ama tıpkı nükleer enerjiden kömüre geçişte olduğu gibi, kopyala yapıştır yapmalıyız. Alternatif enerjileri desteklemeliyiz."

Bir diğer gösterici Biene de "Bu orman 12 bin yıldan beri varlığını sürdürüyor ve bu kömür çıkarma işleminden ötürü tüm ağaçlar kesilecek. Orman uzun sürmeyecek eski bir enerji üretimi konseptinin kurbanı olacak." diyor.

Kömürün sonu yaklaşıyor

Almanya, rüzgar ve güneş enerjisinin şu an üçte bire tekabül eden üretim payını 2030 yılına kadar yüzde 65'e çıkarmayı hedefliyor. Üç Almandan ikisi kömüre son vermekten yana. Bunun Almanya'nın modernleşmesini destekleyeceğine inanıyorlar.

Hambach Ormanı anlaşmazlığı halen devam eden bir hareketi başlattı. Her pazar çok sayıda insan gösteri yapmak için bir araya geliyor. Onlar sadece Hambach ormanını korumak için değil, tüm Almanya'da kirli kömür enerjisini bitirmek, iklim değişikliğine son vermek ve enerji geçişini hızlandırmak için toplanıyorlar. Kömürün devri sona eriyor.