euronews'e konuşan eski Uluslararası Atom Ajansı Başkan Yardımcısı Pierre Goldschmidt'e göre ABD'yi varolan anlaşma temelinde yeni bir anlaşma yapmaya oturmak için ikna etmek zor ancak İran tarafının masaya oturmaya ve müzakere etmeye hazır olduğu kesin.
REKLAMeuronews Belçikalı nükleer fizik uzmanı, eski Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı Başkanı (IAEA ve şu an Carnegie Vakfı araştırmacısı Pierre Goldschimdt ile İran'daki gelişmeleri konuştu.
İranlı bilim insanlarının nükleer yakıt döngüsünün tüm aşamalarını gerçekleştirmiş durumda olduğunu söyleyen Goldschimdt, "Bu da uranyumu heksafloride dönüştürebiliyorlar ve uranyumu zengilenştirebiliyorlar anlamına geliyor" diyor.
İran'ın nükleer alanda hangi aşamada olduğunu düşünüyorsunuz?
İran'daki nükleer fizikçiler son derece iyi eğitimli ve nükleer enerjinin her aşaması üzerinde uzmanlık kazanmış durumdalar. Bildiğiniz gibi çoğu Buşehr'deki nükleer santralde çalışıyor ve uranyumun dönüştürülmesinden zenginleştirilmesine ve uranyum yakıtının yeniden işlenmesine kadar son derece konuya ve uygulamaya hakimler. Bu anlamda son derece gelişmiş bir ülke İran.
Kaç tane İran nükleer reaktörü var ve askeri açıdan en tehlikeli reaktör türü nedir?
Buşehr'de bir adet reaktör var şimdilik ama ikincisi Rusya tarafından yapım aşamasında. Bir ülkede nükleer reaktör olması tek başına bir risk oluşturmaz ancak insanları asıl endişelendiren şu; uranyum zenginleştirmeye başladığınızda bunu yüzde 90 oranına kadar bile yapabilirsiniz ama nükleer bir silah için yüzde 35 oranı dahi gerekli kalitedeki uranyumu elde etmek için yeterlidir. Dolayısıyla bu işi enerji ihtiyacınızı görmek için yapabileceğiniz gibi nükleer silah sahibi olmak için de yapıyor olabilirsiniz.
Sizce nükleer anlaşmanın askıya alınmasının ardından zaman İran'ın lehine mi işliyor?
Hayır, pek öyle sayılmaz. Şu çok açık ki Devlet Başkanı Ruhani bu anlaşmayı kendi istedi ve benimsedi. Bu sayede ülkenin ekonomisi üzerindeki yaptırımlar kalktı ve baskılar azaldı ama ABD yeniden yaptırım baskısı uygulayınca o da dünyaya bunun riskini göstermeye çalışıyor.
Sanırım bu noktadan sonra ABD'yi varolan anlaşma temelinde yeni bir anlaşma yapmaya oturmak için ikna etmek zor olacak. Öte yandan İran tarafının masaya oturmaya ve müzakere etmeye hazır olduğundan ise şüphem yok.
- ABD-İran gerilimi: ABD uçak gemisi Hürmüz Boğazı'ndan geçti
- Pentagon'dan ilk kez yayımlan İran'ın askeri gücü raporu
Avrupa'nın rolü nedir burada sizce?
Bence Avrupalılar oldukça zor bir pozisyondalar çünkü anlaşmayı kurtarmaya çalışıyorlar. Ocak ayında Avrupalı şirketlerin İran ile dolar kullanmadan ticaret yapmasını sağlayacak bir sistemi kurdular örneğin.
Bunun yanı sıra Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron İran'a birkaç aylığına 15 milyar dolarlık bir kredi açılmasını teklif etti. Ne var ki, şirketlerin ABD ile ticaret yapmaktan çok daha fazla çıkarları var. Bu nedenle tecrit altındaki bir İran ile ilişki geliştirip risk almak istemiyorlar. Dolayısıyla Avrupa Birliği'nin yeniden müzakerelerin başlamasını sağlamaktan başka çok da fazla yapabilecek bir şeyi yok.
İran'ın nükleer silah yapmak istediğinin kanıtı var mı?
Kasım 2011'de IAEA bir rapor yayınladı. Bu raporun 14 sayfalık ekinde 'İran nükleer programının olası askeri boyutu' başlıklı bir bölüm vardı. Bu raporu okuduğunuzda en azından Tahran'ın deklare etmediği bir takım aktiviteler olduğu konusunda ikna oluyorsunuz. Ajans bu şeffaf olmayan aktivitelerin nükleer silah geliştirme yolunda bir yönelim olmasının barışçıl enerji geliştirme amacına kıyasla daha mantıklı bir açıklama olduğunu kaydediyor.
ABD'nin İran'a savaş açma olasılığı var mı? Böyle bir şey olursa İran'ın karşı hamlesi nedeniyle komşuları ne derecede tehlike altında?
Öncelikle, böyle bir olasılık yok diyemem. Konu İran olduğu sürece Washington'da tüm seçenekler daima masada tutuluyor. Kimse bu olasılığı gözardı edemez. Yalnız ben hiç kimsenin Buşehr'deki nükleer santrale bir saldırı düzenleyeceğini sanmıyorum çünkü bu pek mantıklı değil. Bu nükleer santral bir tehdit oluşturmuyor dolayısıyla en azından Buşehr'in askeri saldırı ile yok olmayacağını söyleyebilirim.