Covid-19 aşısı geliştirildiğinde yoksul ve varlıklı ülkeler arası eşit dağıtım yapılabilir mi?

REKLAM

Siyasi liderler ve sağlık yetkilileri her ne kadar dünya kamuoyunun koronavirüs salgınıyla mücadeleye 'derman' olarak beklediği aşının geliştirilmesinin ardından bunun eşit şekilde paylaşılacağını taahhüt etse de varlıklı ülkelerin daha fazla stok yapacağı, yoksul ülkelerin ise daha az miktarda alabileceği endişesini yaşanıyor.

Aktivistler, siyasi liderlerin, ilaç firmalarının ve sağlık otoritelerinin güçlü şekilde sorumlu tutulmaması halinde aşıların varlıklı ülkeler tarafından 'adaletsizce stok yapılabileceği' konusunda uyarıyor.

Ayrıca bu ülkelerin olağanüstü bir şekilde öncelikli olarak kendi toplumlarını aşılama yarışına girebilecekleri belirtiliyor.

Özellikle ABD'nin yüklü miktarda Covid-19 ilacı satın almasının ardından söz konusu senaryolar arttı.

Dünya genelinde sağlık merkezleri tarafından yürütülen onlarca araştırma bulunuyor.

Gelişmiş ülkeler yüz milyonlarca doz aşı siparişi verdi bile

Almanya, Fransa, İngiltere ve ABD gibi ülkeler, daha üzerinde çalışılan aşı çalışmaları henüz sonuca ulaşmadan yüz milyonlarca doz sipariş verdi bile.

Düşük gelirli ülkelerin böylesi bir imkanı bulunmuyor.

Bu durumda dar gelirli birçok ülke umudunu Bill & Melinda Gates Vakfı'nın öncülüğünde başlatılan Küresel Aşı ve Bağışıklık İttifakı Gavi girişimine bağlıyor. Gavi, yoksul ülkelerdeki çocukların yüzde 60'ına aşı tedariki yapıyor.

Gavi'den varlıklı ülkelere teklif

Geçen ay Gavi, donör ülkelere gönderdiği bir mektupta, yeni oluşturduğu Covax projesine bağışında bulunan varlıklı ülkelere, Covid-19 aşı portföyünden yararlanma fırsatı sunacağını bildirdi.

Mektupta aşının bulunması halinde varlıklı ülkelere nüfuslarının yüzde 20'si oranında doz verileceğini belirtti. Bu ülkelerin, kendilerine tahsis edilen aşıyı istedikleri gibi kullanabilme imkanı verileceği de kaydedildi.

Bunun anlamı, varlıklı ülkelerin ilaç üreticileriyle kendi başlarına anlaşma imzalayabilecekleri ama aynı zamanda Gavi ile bağlayıcı olmayan anlaşmaya imza atabilecekleri anlamına geliyor.

Girişime kayıt yaptıran yoksul ülkeler ise teorik olarak nüfuslarının yüzde 20'sini kapsayacak şekilde aşı alabilecek.

Ancak Birleşmiş Milletler tarafından belirlenen etik dağıtım çerçevesine göre vatandaşlarını aşılamakla yükümlü olacaklar.

Ayrıca belgede, bağışçı ülkeler "ihtiyaç duyduklarından daha fazlasına sahiplerse aşı bağışlamaya teşvik edilecekler (ancak zorunlu tutulmayacaklar)" denildi.

Gavi böylece, yoksul ve varlıklı ülkelerdeki vatandaşlar arasında denge kurmaya çalışacak.