Cumhurbaşkanlığı Sistemi'nin ilk Hazine ve Maliye Bakanı olan Berat Albayrak'ın göreve geldiği tarihten istifa ettiği tarihe kadar olan süredeki icraatlarını ve karnesini sizler için derledik
REKLAMPazar günü Instagram hesabı üzerinden istifa ettiğini duyuran Berat Albayrak, 10 Temmuz 2018 tarihinde Enerji Bakanlığı görevinden Hazine ve Maliye Bakanlığı'na atandı.
Göreve geldiği gün Dolar/TL kuru 4,53 ve Euro/TL kuru 5,50 seviyesindeydi. Yeni kabinenin açıklandığı günün akşamı dolar 4,75 seviyesine, borsa BIST 100 endeksi de 2 bin 978,15 puan azalışla 96 bin 274,69 puana gerilemişti.
Albayrak'ın bakanlığı boyunca kurlardaki bu artış ve Türk Lirası'ndaki düşüş devam etti. Öyle ki, 2020 yılında TL yüzde 30'dan fazla değer kaybı ile dünyanın en çok değersizleşen para birimi oldu.
İstifa ettiği tarihte Dolar/TL kuru 8,52 ve Euro/TL kuru 10,14 seviyesindeydi. Bu durum göreve geldiği tarih ile istifası arasında yüzde 88'lik bir artış anlamına geliyor.
Gram altın ise Albayrak göreve geldiğinde 190 TL'ydi. Aradan geçen 854 günde 534 TL'ye kadar yükseldi.
Ancak istifası sosyal medya üzerinden öğrenilen ve haberleştirilen Albayrak'ın görevi bırakması ile kurlarda ani ve sert bir düşüş yaşandı. Dolar/TL Türkiye saati 14.30 itibariyle 8,05 ve Euro/TL kuru 9,58'e ve gram altın da 513 TL'ye kadar indi.
Berat Albayrak kimdir?
Cumhurbaşkanı ve AK Parti Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın kızı Esra Erdoğan ile evli olan 1978 doğumlu Berat Albayrak, İstanbul Üniversitesi İngilizce İşletme Bölümü mezunu.
New York Pace Üniversitesi Lubin School of Business'ta finans üzerine yüksek lisans yaptı.
Kadir Has Üniversitesi Bankacılık ve Finans Bölümünde 'Elektrik Enerjisi Üretiminde Yenilenebilir Enerji Kaynakları ve Finansmanı: Bir Uygulama' adlı teziyle doktora aldı.
Çalık Holding'de CEO'luk yaptıktan sonra ilk olarak Haziran 2015 ve Kasım 2015'teki genel seçimlerde AK Parti'den milletvekili oldu. 2015-2018 arasında Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı yaptı. 10 Temmuz 2018'de Hazine ve Maliye Bakanı oldu.
İcraatları ve karnesi
Cumhurbaşkanlığı Sistemi'nin ilk Hazine ve Maliye Bakanı olan Berat Albayrak çok sayıda açıklaması polemik ve tartışma konusu olan bir isim oldu.
Rekorlar kıran döviz kuruna ilişkin endişelere yönelik "Dolarla mı maaş alıyorsunuz? Dolarla mı borcunuz var?", "Ben dolara bakmıyorum, istesek düşürürüz. Faizi yükseltirseniz, döviz düşer. Ama bizim derdimiz bu değil" gibi söylemleri akılda kaldı.
TL'nin değer kaybı ile daha cazip bir para birimi haline geldiğini ve Türkiye'nin ihracatına yaradığını ileri süren bir tezi işledi.
2 yıl 4 aylık bakanlık süresi içerisinde
Enflasyon
Enflasyon artışı nedeniyle Albayrak, "Enflasyonla Topyekün Mücadele Programı" adı altında planlar açıkladı. 9 Ekim 2018'de yaptığı sunum sırasında "döviz kurlarındaki dalgalanmaların sona erdiğini" söyledi.
Takip eden aylarda da temel gıda fiyatlarındaki yükseliş sürünce 'enflasyonla mücadele' çerçevesinde 'Tanzim Satış Çadırları' kuruldu ve patates, soğan, domatesi biraz daha uygun fiyattan almak isteyen halk bu çadırlar önünde uzun kuyruklar oluşturdu. Çok sayıda patates ve soğan deposuna polis baskınları yapıldı. Bu depoların sahipleri 'karaborsacılık' ve 'stokçuluktan' işlem gördü.
Daha sonra gıda fiyatlarında önemli düşüşler yaşanmamasına rağmen tanzim çadırları kaldırıldı. Bu defa 2020'de Cumhur İttifakı üyesi MHP'nin 'askıda ekmek' gibi uygulamarı tartışma konusu oldu ve farklı tepkiler topladı.
Albayrak enflasyonu yüzde 15,85 ile devraldı, bir ara Ağustos 2018'da yüzde 25,24'e kadar yükseldi. Açılanan ekonomik plan hedeflerindeki enflasyon rakamları tutmadı ve sürekli güncellendi.
İstifa ettiği ay olan Ekim 2020 rakamlarına göre enflasyon yüzde 11.89 oldu. TÜFE'de (2003=100) 2020 yılı ekim ayında bir önceki aya göre yüzde 2,13, bir önceki yılın aralık ayına göre yüzde 10,64, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 11,89 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 11,74 artış gerçekleşti.
REKLAMAçıklanan enflasyon rakamlarının gerçeği yansıtıp yansıtmadığı tartışmaları bakanlık görevi boyunca sürdü. Enflasyon sepetinde yapılan değişiklikler eleştirilere neden oldu.
Uluslararası kuruluşlar da Türkiye'deki reel enflasyonun TÜİK verilerinden çok daha yüksek olduğuna inanırken en son Johns Hopkins Üniversitesi'nden Ekonomi Profesörü Steve Hanke, Türkiye'de gerçek enflasyonun Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerinin aksine yüzde 11.77 değil, yüzde 37.87 olduğunu ileri sürdü.
Yeni Paketler ve Programlar
Albayrak görev süresi boyunca çok sayıda paket açıkladı. İşte bunlardan en önemlileri:
10 Ağustos 2018: Yeni Ekonomi Yaklaşımı Paketi
20 Eylül 2018: Yeni Ekonomi Programı Paketi
9 Ekim 2018: Enflasyonla Topyekün Mücadele Paketi
10 Ocak 2019: KOBİ Değer Kredisi Paketi
10 Şubat 2019: Seracılık Kredi Paketi
1 Mart 2019: KOBİ Değer Kredisi 2. Paket
10 Nisan 2019: Yapısal Dönüşüm Adımları Paketi
23 Mayıs 2019: İvme (İleri, Verimli, Milli Endüstri) Paketi
30 Eylül 2019: İkinci Yeni Ekonomi Programı
29 Eylül 2020: Üçüncü Yeni Ekonomi Programı
16 Ekim 2020: Turizm Destek Paketi
26 Ekim 2020: Mikro İşletmeler Destek Paketi
Bütçe dengesi
Albayrak 2020 yılı için 138,9 milyar TL bütçe hedefi koymuştu. Ne var ki, daha Temmuz ayına gelindiğinde bu rakam aşılarak 139,1 milyar TL'yi geçti.
Yıllık 24 milyar dolar olan cari açık hedefi ise yılın ilk 8 ayında aşılarak 26 milyar 500 milyon dolar cari açık oluştu.
REKLAMRezervler
Albayrak'ın yönetimindeki ekonomi işleyişi bir süredir para basılması ve bu paralarla kamu bankalarının elindeki devlet tahvillerinin satın alınarak karşılığında bankalara verilen paranın Hazineden yeni tahviller satın alınması formülü ile yürüyordu.
Hazine de tahvil satarak elde ettiği paralarla bütçe ödemelerini yapıyordu. Ancak piyasada TL artışı değer kaybına ve dövize yönelinmesine neden oldu.
Dolar kurunun belli bir seviyede tutulması için sadece 2020'de 100 milyar dolara yakın rezerv kullanıldı.
Bugün Türkiye Merkez Bankası'nın brüt 42 milyar 259 milyon dolar olarak görünüyor. Bu da döviz rezervleri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 46 oranında azaldığını gösteriyor.
Borçlanma
Albayrak göreve geldiğinde Hazine'nin borcu 969 milyar 940 milyon TL idi. Bu rakamın yüzde 42'si (409 milyar 481 milyon TL) döviz cinsi borçtu. İki yılın sonunda (Ağustos 2020 verileri) bu borç yüzde 68'lik artışla 1,63 trilyon TL oldu.
REKLAM409,5 milyar TL değerindeki döviz cinsi borç ise 1 Temmuz 2020 itibariyle 818 milyar 397 milyon TL tutarına ulaştı. Türkiye'nin döviz borcu yüzde 100 artış yaşadı.