İlk plana göre Artemis III görevi kapsamında astronotlar şu ana kadar Ay’a gidip dönmüş olmalıydı.
NASA’nın Artemis programı kapsamında 2020’lerin ortasında Ay’a insan göndermesi gerekiyordu.
İlk plana göre Artemis III görevi kapsamında astronotlar şu ana kadar Ay’a gidip dönmüş olmalıydı. Ancak görev önce 2025’e, ardından 2026 ve 2027’ye ertelendi.
Şimdi ise yeni bir sızıntı, asıl büyük gecikmenin Elon Musk'ın uzay firması SpaceX’in Starship roketinden kaynaklandığını düşündürüyor.
Politico’ya sızdırılan iç yazışmalara göre Starship, en erken 2028’in ortasında insan taşımaya hazır olabilecek. Bu, NASA’nın şu anki hedefi olan 2027’ye göre en az bir yıl gecikme anlamına geliyor.
Artemis’in uzayan yolculuğu
ABD Başkanı Donald Trump'ın ilk döneminde başlatılan Artemis programı, ABD’nin 50 yıl aradan sonra Ay’a yeniden astronot göndermesini hedefliyor. Artemis I görevi 2022’de başarıyla test edildi; SLS roketi ve Orion kapsülü insansız uçuşu tamamladı.
Ay’a iniş içinse NASA, özel sektör tarafından geliştirilecek bir İnsan İniş Sistemi (HLS) inşa edilmesi gerektiği kararına vardı ve ihaleyi SpaceX’in Starship aracına verdi. Ancak bu karar, Jeff Bezos’un şirketi Blue Origin’in mahkemeye başvurmasıyla ciddi bir hukuki krize dönüştü.
Hukuki süreç, yeni nesil uzay giysilerindeki sorunlar ve Orion kapsülünün ısı kalkanındaki problemler Artemis II ve Artemis III’ün takvimini zaten sarsmıştı. 2024 olarak planlanan Ay inişi önce 2025’e, ardından 2027’ye ertelendi.
Ancak ABD Sayıştayı (GAO) bile 2027 hedefine şüpheyle yaklaşmış, 2028’in daha gerçekçi bir tarih olduğunu bir yıl önce raporlamıştı.
Starship’in patlamalarla dolu yılı
2024 boyunca Starship birkaç test uçuşunda patladı. Son testlerde ilerleme kaydedilse de, IFL Science'a göre uzmanlar aracın Ay'a güvenli iniş-kalkış yapabilecek olgunluğa ulaşması için daha çok yolu olduğu görüşünde.
Sızan nota göre, SpaceX’in son görev takvimi şöyle:
- Haziran 2026: Uzayda yakıt transferi testinin yapılması
- Haziran 2027: Mürettebatsız Ay iniş denemesi
- Eylül 2028: Starship’in insanlı Ay inişi için hazır hâle gelmesi
Bu takvimin uygulanması için tek bir aksaklık bile sorun olabilir.
NASA alternatif arıyor: Gözler Blue Origin’de
Birkaç hafta önce NASA’nın geçici yöneticisi Sean Duffy, CNBC’ye yaptığı açıklamada kurumun başka şirketlere de kapıyı açtığını söylemişti:
“SpaceX sürekli takvimi sarkıtıyor ve biz Çin’le yarışıyoruz. Bu yüzden sözleşmeyi diğer şirketlere de açacağım.”
Tek gerçek rakip ise Jeff Bezos'un uzay firması Blue Origin. Şirketin “Blue Moon” adlı iniş aracının yakında test uçuşu yapması bekleniyor.
Blue Moon aslında Artemis V için 2030’da teslim edilmek üzere planlanmıştı.
Elon Musk ise NASA’nın rekabet kapısını aralamasını büyük tepkiyle karşılamıştı. Duffy’ye sosyal medyada hakaret ederek onu “Sean Dummy” diye nitelemiş; “Amerika’nın uzay programından sorumlu kişi iki haneli IQ’ya sahip olamaz,” demişti.
Duffy ise kısa yanıt vermişti: “Büyük şirketler rekabetten korkmaz.”
Trump Yönetimi SLS ve Orion’ı iptal etmek istiyor
Trump yönetiminin yeni uzay bütçesi, şaşırtıcı biçimde NASA’nın devasa projelerinin çoğunu hedef alıyor. Riskler arasında SLS roketinin iptali, Orion kapsülünün iptali ve Lunar Gateway uzay istasyonu projesinin askıya alınması var.
Bu projelerin yerine ticari şirketlerin daha fazla rol alması planlanıyor. Ancak Starship’in gecikmesi, bu stratejinin de büyük riskler içerdiğini ortaya koyuyor.