İran'da, 22 yaşındaki Mahsa Amini'nin polis gözetimi altındayken hayatını kaybetmesiyle başlayan protestolar sürerken, rejim, 1979 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nin Tahran Büyükelçiliği'nin ele geçirilmesinin 43'üncü yıl dönümünü kutladı.
REKLAMİran'da, 22 yaşındaki Mahsa Amini'nin polis gözetimi altındayken hayatını kaybetmesiyle başlayan protestolar sürerken, rejim, 1979 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nin Tahran Büyükelçiliği'nin ele geçirilmesinin 43'üncü yıl dönümünü kutladı.
İran devlet televizyonu ülke çapından çeşitli yorumcularla canlı yayın yaparak "Küresel Kibirle Mücadele Ulusal Günü"nü kutladı. Başkent Tahran'daki kutlamalar kapsamında on binlerce kişi eski ABD büyükelçiliği binası önünde toplanarak Amerikan karşıtı gösteri yaptı. Diğer kentlerdeki anma törenlerine ise katılımın çok daha düşük olduğu bildirildi.
Devlet televizyonundan canlı yayınlanan Tahran protestolarında göstericilerin "Amerika'ya ölüm", "İsrail'e ölüm" sloganları attığı ve ayrıca İran'ın geliştirdiği ve Ukrayna'daki saldırılarda kullanılan silahlı insansız hava aracı Şahit'in resminin yer aldığı dövizler taşıdığı görüldü. Göstericiler ayrıca ellerinde Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman'ın kuklalarını salladı.
Tahran'daki gösterilere İran İslam Cumhuriyeti'nin bayrağını sallayan çarşaflı kadınlar da eşlik etti. Okul çağındaki çocukların da büyükelçiliğin ele geçirilmesini destekleyen pankartlar taşıması dikkat çekti.
4 Kasım 1979'da ne yaşandı?
İran İslam Devrimi'nin temelini atan radikal öğrenciler, ABD destekli Şah'ın devrilerek İran devriminin gerçekleşmesinden birkaç ay sonra, 4 Kasım 1979'da ABD'nin Tahran Büyükelçiliği'ni ele geçirmiş ve elçilik binasındaki 52 Amerikalıyı 444 gün boyunca rehin almıştı.
İran'daki rejim yanlıları her yıl 4 Kasım'da Tahran'daki anma törenlerine ülke çapındaki memurları otobüslerle taşıyor, öğrenciler için kutlama havasında geçen gösteriler başkentin merkezindeki Talekani Meydanı'nda toplanıyordu. Ancak bu yıl rejim yanlılarının sert çizgiyi canlandırmaya çalıştığı görüldü. Bazı pankartlarda ülkenin dini lideri 83 yaşındaki Ayetullah Ali Hamaney'e ithafen "Liderimize Bağlıyız" yazması dikkat çekti.
Bu durum, Mahsa Amini'nin ölümünün ardından 16 Eylül'de başlayan protestolarda sıklıkla Hamaney'in ölmesi yönünde slogan atılmasına bir tepki olarak yorumlandı.
Rejim karşıtı protestolar sürüyor
Rejim yanlıları, ABD Büyükelçiliği'nin ele geçirilmesini kutlarken, Amini'nin ölümünden bu yana 9 gündür süren protestolar bu kez ülkenin güneydoğusundaki Sistan ve Belucistan bölgelerinde yoğunlaştı.
İnternete düşen video görüntülerinde halkın sokağa çıkarak emniyet güçlerine taş fırlattığı, arka planda ise silah sesleri ve göz yaşartıcı bomba dumanları yükseldiği görüldü. Bazı eylemcilerin yaralandığı görüldü, bazı eylemcilerin ise öldüğü ileri sürüldü, ancak can kaybına ilişkin bir rakam verilmedi.
İran'ın Pakistan-Afganistan sınırına yakın Sistan ve Belucistan'da perşembe günü Şii bir imamın vurularak öldürüldüğü bildirildi. Sünnilerin çoğunlukta olduğu bölgede uzun süredir huzursuzluk yaşanıyor.
Biden: İran'ı özgürleştireceğiz
İran, birçok İranlı için ekonomik zorlukları şiddetlendiren yaptırımların hafifletilmesini sağlamak amacıyla bir yıldan fazladır dünya güçleriyle nükleer anlaşmanın yeniden canlandırılması için müzakereler yürütüyor. Ancak ABD ve diğer yabancı devletlerin İran'ı istikrarsızlaştırmak istediğini belirten Tahran yönetimi, istediği şekilde ilerleme kaydedilmemesinden dolayı bu ülkeleri sorumlu tutuyor.
1979'da ABD'nin Tahran Büyükelçiliği'nin rejim yanlıları tarafından ele geçirilmesinden bu yana, özellikle ABD ve İran arasındaki hasmane tavır sürüyor.
Öte yandan, ABD'deki İran kökenli aktivistler Beyaz Saray üzerinde baskı yaparak, protestolar dolayısıyla Biden yönetiminin nükleer müzakerelerden çekilmesi üzerine baskı yapıyor. Ülkede 8 Kasım'da yapılacak ara seçimlerde Kaliforniya eyaletinin Demokrat partili adayını desteklemek için seçim kampanyasına katılan Biden burada İran kökenli aktivistlerin baskısıyla karşılaştı.
Ellerindeki cep telefonlarında "İran'ı özgürleştir" yazan aktivistler, Biden'dan İran'da devam eden rejim karşıtı protestolarla ilgili konuşmasını istedi. Biden bunun üzerine "Merak etmeyin, İran'ı özgürleştireceğiz" dedi. Biden sözlerine "Onlar çok yakında kendilerini özgürleştirecekler" ifadesiyle devam etti, ancak konuya daha fazla değinmedi.
Reisi: İran 43 yıl önce özgürleşti
Biden'ın bu sözleri, Tahran'da tepkiyle karşılandı. Tahran'daki gösterilerde halka seslenen İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, "Biden'a söylüyorum, İran 43 yıl önce özgürleşti" diyerek ABD başkanını eleştirdi.
Rejim karşıtı protestoları "kandırılmış atan hainleri" olarak tanımlayan Reisi dini yönetimi eleştirenlere seslendi ve "Güvenliği ihlal ederek ve ayaklanma yönünde en küçük adım atanlar bilmelidir ki, onlar İslam Devrimi'nin düşmanları yönünde ilerliyor. Amerikalılar Suriye ve Libya gibi bazı ülkelerde yaptıkları planı burada da icra edebileceklerini düşünüyor. Bu yanlış bir rüya!" diye konuştu.
Aktivist HRANA haber ajansına göre İran'daki protestolarda en az 300 kişinin can verdiği sanılıyor. Bu rakam içinde çocuk ve emniyet güçleri de bulunuyor. Bugüne kadar 134 kent ve 132 üniversitede yer alan gösterilerde 14 binden fazla kişinin tutuklandı.
Biden yönetimi, geçen ay protestoları bastırmak için şiddet kullanan ya da kullanılması talimatını veren İranlı yetkilileri yaptırım listesine almıştı.