Meclis Başkanı Kurtulmuş'un Anayasa'nın 3. maddesine ilişkin yaptığı açıklamalar tepki çekerken, internette dokunulmazlığının kaldırılması ve yargılanması için imza kampanyası başlatıldı.
REKLAM
Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Başkanı Numan Kurtulmuş'un Anayasa'nın 3. maddesine ilişkin açıklaması nedeniyle tepkilerin odağında.
Kurtulmuş, 10 Ekim Perşembe günü Ankara'daki Gazi Üniversitesi 2024-2025 Akademik Yılı açılışı töreninde yaptığı konuşmada, akademisyenlerden "yeni anayasa için güçlü destek" talep etmişti.
Kurtulmuş, Anayasada sadece metnin değiştirilmesinin "yeterli olmayacağını" vurgularken, 1961 ve 1982 Anayasalarındaki çok sayıda maddenin değişmesine rağmen hala "darbeci," "seçkinci" ruhun Anayasa maddeleri arasında "gizli olduğunu" öne sürmüştü.
TBMM Başkanı, Anayasa'nın 3. maddesindeki, "Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğü" tabirinin de değişmesi gerektiğini söyleyerek, "Devletin ülkesi olmaz. Devletin milleti olmaz. Bu metin, 'Milletin devleti ve ülkelisiyle bölünmez bütünlüğü' şeklinde ifade edilmelidir. Bu seçkinci, devletçi anlayışın da yeni anayasada milletin gücü üzerine yükselen bir devlet anlayışıyla yeniden ele alınmasının önemli olduğunu düşünüyorum," demişti.
Kurtulmuş'un bu ifadeleri muhalefet başta olmak üzere neredeyse her kesim tarafından tepkiyle karşılandı.
İnternette Kurtulmuş'un dokunulmazlığının kaldırılması ve yargılanması için imza kampanyası başlatılırken, İstanbul Barosu söz konusu ifadelere, "Anayasa'nın ilk 3 maddesi Cumhuriyet'in temelidir, harcıdır" yanıtını verdi.
Muhalefetteki Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Genel Başkanı Özgür Özel ise yaptığı bir konuşmada, "Anayasayı okuduğumuzda şunu anlıyoruz: Türkiye Cumhuriyeti devletiyle, milletiyle, ülkesiyle bölünmez bir bütündür. Tartışılamaz! Anayasa’nın dört maddesine, her kelimesine, her satırına, her cümlesine, her noktasına bağlıyız, tartıştırmayız. Tartışanın alnını karşılarız. Nokta!" dedi.
İYİ Parti Genel Başkanı Müsavat Dervioğlu da tartışmalara katılarak, "Anayasa üzerinden başlatmak istedikleri tartışmalarla hem kendilerine hareket alanı yaratacaklar hem de devlet ve millet düşmanlarına cüret ve cesaret verip, siyaseten bundan beslenecekler. Bu oyuna düşmeyeceğiz! 'Türkiye Devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür.' NOKTA!.." ifadelerini kullandı.
'Tartışmaya açılması yersiz ve sorunlu'
Cumhurbaşkanlığı Hukuk Politikaları Kurulu Başkanvekili Mehmet Uçum, pazar günü X'te yaptığı açıklamada, Anayasanın 3'üncü maddesini savundu.
"Bir ulusun/milletin ülkesiyle ve devletiyle birlikte varlığını koruması ancak egemen devletin, bütünlüğünü korumasına bağlıdır," diyen Uçum, şunları da sözlerine ekledi: "Buradaki yaklaşımın ileri sürüldüğü gibi milleti baskılamakla hiç bir ilgisi yoktur. Sistemsel normları geçmişin pratik sorunları üzerinden değerlendirmek temel bir metodoloji yanlışıdır."
"Milli Devletine sahip ve hakim olan bir Milletin, Milli Devletinin, Ülkesi ve Milletiyle bütünlüğünün korunması ve yüceltilmesi o milletin milli ülküsü/mefküresi ve Milli Devletin de amacıdır."
Uçum ayrıca, "Bu da ancak Devletin Bütünlüğü ilkesiyle ifade edilebilir. Bu bakımdan, Türkiye (Cumhuriyeti) Devletinin 'ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğü' hükmü hem semantik olarak hem de anayasal teori açısından çok doğru bir ifadedir. Tartışmaya açılması hem yersizdir hem de sorunludur. O nedenle ilk dört maddenin diğer esasları gibi bu konu da tartışma dışıdır," ifadelerini kullandı.
HÜDA PAR Genel Başkanı Zekeriya Yapıcıoğlu, geçtiğimiz cumartesi günü katıldığı televizyon programında yeni anayasa tartışmalarını değerlendirdi. Anayasa’da değiştirilemez maddelerin olmaması gerektiğini öne süren Yapıcıoğlu, "Değiştirilemez maddelerin olması hukuk tekniği açısından da siyaseten de doğru değil. Bu gelecek nesillerin iradesine ipotek koymadır," dedi.
Muhalefetin sert tepki gösterdiği bu açıklamanın ardından, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, "Anayasanın ilk 4 maddesiyle ilgili bizim açımızdan herhangi bir tartışma yoktur. Özellikle Cumhur İttifakı'nın böyle bir sıkıntısı, böyle bir derdi de yoktur," demişti.
'Algı operasyonu'
Tepkilerin ardından Kurtulmuş, Anayasa'nın üçüncü maddesiyle ilgili sözlerine açıklık getirdi.
Yeni anayasa çalışmalarına ilişkin Cenevre'de basın mensuplarının sorularını yanıtlayan Kurtulmuş, "Anayasa’nın ilk 4 maddesiyle ilgili tartışma söz konusu değildir. İlk 4 madde hakkında tartışmanın yapılması sürece zarar veren ve vakit kaybettiren bir gelişme olur," dedi.
"Sanki üçüncü madde ile ilgili bir tartışma varmış gibi göstermek en hafif tabiriyle haksızlıktır, bir algı operasyonudur."
Anayasa’nın ilk 4 maddesi
Anayasa’nın ilk maddesi, Türkiye'nin “cumhuriyet” olduğunu belirtir. İkinci maddede ise bu cumhuriyetin özellikleri şu şekilde sıralanır:
“Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk Devletidir.”
Üçüncü madde, milli marşı, başkenti ve resmi dilini tanımlar: “Türkiye Devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür. Dili Türkçedir. Bayrağı, şekli kanununda belirtilen, beyaz ay yıldızlı al bayraktır. Milli marşı 'İstiklal Marşı’dır.”
“Değiştirilemeyecek hükümler” başlıklı dördüncü madde, bu ilk üç maddenin değiştirilemeyeceğini ve değiştirilmesinin teklif dahi edilemeyeceğini düzenler: “Anayasa’nın 1. maddesindeki Devletin şeklinin Cumhuriyet olduğu hükmü ile, 2. maddesindeki Cumhuriyetin nitelikleri ve 3. maddesi hükümleri değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez.”