Meta'nın Instagram ve WhatsApp satın almaları, ABD rekabet yasalarını ihlal etmiyor; ABD Bölge Mahkemesi yargıcı James Boasberg salı günü böyle karar verdi.
Meta, bir hakimin şirketin sosyal ağ alanında tekel konumunda olmadığına hükmetmesinin ardından, Instagram ve WhatsApp’ı ayrı birer şirkete ayırmaya zorlanmasına yol açabilecek nitelikteki varoluşsal bir tehdidi bertaraf etti.
ABD Bölge Yargıcı James Boasberg, tarihi nitelikteki rekabet karşıtı dava Mayıs ayı sonunda tamamlandıktan sonra Salı günü hükmünü açıkladı. Bu karar, Google’ı hem aramada hem de çevrim içi reklamcılıkta yasa dışı bir tekel olarak damgalayan iki ayrı kararla keskin bir tezat oluşturuyor ve yıllar boyunca neredeyse dizginsiz büyüme yaşayan teknoloji sektörüne düzenleyici darbeler indiriyor.
“Federal Ticaret Komisyonu, Meta’nın son on yıldır aynı eski rakiplerle rekabet ettiğini, şirketin bu dar grup içinde tekel konumunda bulunduğunu ve bu tekeli rekabet karşıtı satın almalarla sürdürdüğünü iddia etmeyi sürdürüyor,” diye yazdı Boasberg kararında. “Meta geçmişte tekel gücüne sahip olmuş olsa da olmasa da, kurumun bugün de böyle bir güce sahip olduğunu göstermesi gerekir. Mahkemenin bugünkü hükmü, FTC’nin bunu başaramadığını tespit ediyor.”
Federal kurum, Meta’nın 2008’de CEO Mark Zuckerberg’in dile getirdiği bir ifadeyi rehber edinerek tekeli sürdürdüğünü savundu: “Satın almak, rekabet etmekten daha iyidir.”
Kurum, “Bu özdeyişe sadık kalarak Facebook’un potansiyel rakipleri sistematik biçimde izlediğini ve ciddi rekabet tehditleri olarak gördüğü şirketleri satın aldığını” belirtti.
Zuckerberg, Nisan ayındaki ifadesinde, Facebook’un Instagram’ı bir tehdidi etkisizleştirmek için satın aldığı iddialarına karşı çıktı. Sorgulama sırasında FTC avukatı Daniel Matheson, Instagram’ın satın alınmasından önce ve sonrasında Zuckerberg ile çalışma arkadaşlarının yazdığı, çoğu on yıldan daha eski e-postaları defalarca gündeme getirdi.
Belgeleri kabul etmekle birlikte Zuckerberg, içeriklerini sık sık küçümsemeye çalıştı; e-postaları satın alma sürecinin başlarında yazdığını ve notların şirkete duyduğu ilgisinin kapsamını tam yansıtmadığını söyledi. Ancak dava, FTC’nin o dönem onayladığı Instagram ve WhatsApp satın almalarıyla ilgili değil, Meta’nın bugün tekel konumunda olup olmadığıyla ilgiliydi. Boasberg’in kararında yazdığına göre savcılar, yalnızca “mevcut veya yakın zamanda gerçekleşecek bir hukuki ihlali” kanıtlamaları halinde kazanabilirdi.
FTC’nin şikayeti, dünyanın masaüstü bilgisayarlardan mobil cihazlara dikkatini kaydırdığı dönemde Facebook’un, daha küçük rakiplerin pazara girmesini zorlaştırmak ve “algılanan rekabet tehditlerini etkisizleştirmek” üzere tasarlanmış politikalar uyguladığını da ileri sürdü.
Hızla değişen teknoloji ortamı
Meta, Salı günkü kararın “Meta’nın çetin bir rekabetle karşı karşıya olduğunu kabul ettiğini” söyledi.
Baş hukuk sorumlusu Jennifer Newstead, yaptığı açıklamada, “Ürünlerimiz insanlar ve işletmeler için faydalıdır ve Amerikan yeniliği ile ekonomik büyümeye örnek teşkil eder. Yönetimle işbirliğini sürdürmeyi ve Amerika’ya yatırım yapmayı sabırsızlıkla bekliyoruz” dedi.
Boasberg, FTC’nin 2020’de davasını açmasından bu yana sosyal medya manzarasının o kadar değiştiğini yazdı ki, mahkeme Meta’nın uygulamalarını ve rekabetini her incelediğinde tablo yine değişmişti. Davayı reddetmeye ilişkin 2021 ve 2022 tarihli iki görüşte popüler sosyal video platformu TikTok’un adı bile geçmiyordu. Bugün ise “Meta’nın en çetin rakibi olarak sahnenin merkezinde yer alıyor”.
Yunan filozof Herakleitos’un “Hiç kimse aynı nehre iki kez adım atamaz” sözünü alıntılayan Boasberg, bunun sosyal medyanın çevrim içi dünyası için de geçerli olduğunu söyledi.
“Federal Ticaret Komisyonu bu rekabet karşıtı davayı açtığında, sadece beş yıl önce var olan manzara büyük ölçüde değişti. Bir zamanlar uygulamaları sosyal ağ ve sosyal medya şeklinde ayrı pazarlara bölmek mantıklı olabilirdi, ancak o duvar o zamandan beri yıkıldı,” diye yazdı.
Emarketer analisti Minda Smiley, Meta’nın kazanmasının “son yıllarda TikTok’a yetişebilmek için gösterdiği çabalar düşünüldüğünde çok da şaşırtıcı olmadığını” söyledi.
“Ancak düzenleme açısından Meta, sorunları tamamen aşmış olmaktan uzak: gelecek yıl, büyük sosyal ağlar ABD’de çocukların ruh sağlığıyla ilgili emsal niteliğinde davalarla karşı karşıya kalacak,” diye ekledi. “Yine de bugünkü kazanım, şirketin devasa yapay zekâ harcamalarının uzun vadede Meta’ya nasıl fayda sağlayacağına ilişkin eleştiriler ve sorularla mücadele ederken kuşkusuz bir ivme.”
Facebook’un büyük satın almaları
Facebook, o dönem reklamsız ve küçük bir kült takipçi kitlesine sahip, mütevazı bir fotoğraf paylaşım uygulaması olan Instagram’ı 2012’de satın aldı. Nakit ve hisse karşılığında 1 milyar dolar (863,79 milyon €) tutarındaki bedel, o dönemde dudak uçuklatıcıydı; gerçi Mayıs 2012’deki ilk halka arzın ardından Facebook’un hisse fiyatı düşünce anlaşmanın değeri 750 milyon dolara (647,86 milyon €) geriledi.
Instagram, Facebook’un satın alıp ayrı bir uygulama olarak çalıştırmaya devam ettiği ilk şirketti. O zamana kadar Facebook, daha çok Silikon Vadisi’nde yaygın bir anlaşma türü olan “acqui-hire”lara imza atmasıyla biliniyordu; yani bir şirket, yetenekli çalışanlarını bünyesine katmak için bir girişimi satın alır ve ardından onu kapatır. İki yıl sonra, mesajlaşma uygulaması WhatsApp’ı 22 milyar dolar (19 milyar €) karşılığında satın aldı.
WhatsApp ve Instagram, Facebook’un işini masaüstünden mobile taşımasına ve Snapchat (satın almaya çalıştı ama başaramadı) ile TikTok gibi rakipler ortaya çıkarken genç kuşaklar arasında popülerliğini korumasına yardımcı oldu.
Buna karşılık FTC, Meta’nın rekabet ettiği pazarı dar bir şekilde tanımlıyor; TikTok, YouTube ve Apple’ın mesajlaşma hizmeti gibi şirketleri Instagram ve WhatsApp’ın rakipleri arasında saymıyor.
Yatırımcılar karara şaşırmış görünmüyordu. Kaliforniya eyaletindeki Menlo Park merkezli şirketin hisseleri, genel piyasa eğilimleriyle paralel şekilde Salı günü yüzde 0,72 düştü.