Giderek daha az sayıda tüketici nakit kullanmayı tercih ederken, kartlar ve mobil ödemeler öne çıkıyor. Buna rağmen, bazı tüketiciler ve belirli sektörler için nakit hâlâ vazgeçilmez.
Avrupa genelinde madeni para ve banknot kullanımı kademeli olarak azalıyor, ancak buna rağmen hâlâ yaygınlığını koruyor. Birçok euro bölgesi ülkesinde nakit, işlem sayısı ve işlem tutarı açısından hâlâ en sık kullanılan ödeme yöntemi olmayı sürdürüyor.
Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB) anketine göre, 2024 itibarıyla euro bölgesinde insanların cüzdanlarında taşıdığı medyan nakit tutarı 59 euro (yaklaşık 2 bin 985 TL) seviyesinde. Bu miktar ülkeden ülkeye önemli ölçüde değişiyor: Hollanda’da 35 euro (yaklaşık 1.771 TL) iken, Lüksemburg ve Güney Kıbrıs’ta 82 euroya (yaklaşık 4 bin 149 TL) kadar çıkıyor.
AB’nin “Büyük Dörtlü” ekonomileri arasında, günlük taşınan nakit miktarında Almanya medyan 69 euro (yaklaşık 3 bin 491 TL) ile ilk sırada yer alırken, Fransa 50 euro (yaklaşık 2 bin 530 TL) ile listenin sonunda bulunuyor. İtalya daha düşük seviyelere yakın seyrederken, İspanya euro bölgesi medyanının biraz üzerinde konumlanıyor.
Euronews Business’e konuşan Varşova Üniversitesi’nden Profesör Jakub Gorka, nakit kullanımının ulusal kültürden güçlü biçimde etkilendiğini vurguladı.
Gorka, “Daha sıcak iklimde yaşayan ve yüz yüze etkileşimle alışveriş yapma alışkanlığı daha yaygın olan Güney Avrupa ülkeleri, doğal olarak nakit kullanımına daha yatkın. Buna karşılık İskandinavya gibi Kuzey ülkeleri, tarihsel olarak elektronik bankacılık ve nakitsiz ödemelere daha hızlı geçme eğilimi gösterdi,” dedi.
Nakit kullanımı düşüşünü sürdürüyor
Euro bölgesinde satış noktalarında (POS) nakitle yapılan ödemelerin payı kademeli olarak azalıyor. 2016’da yüzde 79 olan nakit işlem oranı, 2024’te yüzde 52’ye gerileyerek 27 puanlık düşüş kaydetti.
Aynı dönemde nakit ödemelerin toplam değer içindeki payı da yüzde 54’ten yüzde 39’a inerek 15 puan azaldı.
Tüm işlemlerin yarısından fazlası nakitle
2024’te euro bölgesinde yapılan tüm işlemlerin yüzde 52’si nakit olarak gerçekleştirildi. Bu oran, nakdin hâlâ yaygın biçimde kullanıldığını gösteriyor.
Euro bölgesindeki 20 ülkenin 14’ünde nakit, en sık kullanılan ödeme yöntemi olmaya devam etti. Bu ülkelerin yaklaşık yarısında nakdin işlem sayısındaki payı yüzde 45 ile 55 arasında değişti.
Nakit kullanım oranı Hollanda’da yüzde 22 ile en düşük seviyedeyken, Malta’da yüzde 67 ile en yüksek düzeye ulaştı. Slovenya, Avusturya ve İtalya’da da nakdin payı yüzde 60’ın üzerinde seyretti.
CashEssentials Başkanı Guillaume Lepecq, Euronews Business’a yaptığı açıklamada, “Almanya, Avusturya ve İtalya gibi nakitle güçlü tarihsel bağlara sahip ülkelerde, fiziksel paraya duyulan uzun süreli güven, geçmişte yaşanan bankacılık krizleri, mahremiyet kaygıları ve dijital takibe direnç nedeniyle nakit, günlük işlemlerin ayrılmaz bir parçası olmayı sürdürüyor,” dedi.
Tutar açısından bakıldığında, nakdin ödemelerdeki payı daha düşük seviyede kalıyor. Nakit, euro bölgesindeki tüm işlemlerin yüzde 39’unu oluşturuyor. Ülke bazındaki oranlar ise Hollanda’da yüzde 17 ile Litvanya’da yüzde 59 arasında değişiyor.
Buna karşılık kartlı ödemeler, euro bölgesinde işlemlerin yüzde 39’unu, toplam ödeme tutarının ise yüzde 45’ini oluşturuyor. Telefon ve akıllı saatlerle yapılan ödemelerin kullanımı da giderek artıyor.
Nakit kullanımı neden ülkeden ülkeye bu kadar farklı?
University College Cork’tan işletme profesörü Olive McCarthy, ülkeler arasında nakit kullanımındaki farklılıkların sosyal, ekonomik ve kültürel etkenlerle bağlantılı çok sayıda nedeni olduğunu belirtti.
McCarthy, Euronews Business’a yaptığı açıklamada, “Bu nedenler arasında nakit kabul oranları, dijitalleşme hızları ve dijital ödemelerin mahremiyetine yönelik endişeler gibi birçok unsur yer alabilir,” dedi.
Euro bölgesinde nakit ödemelerin payının en düşük, cüzdanda taşınan medyan nakit miktarının en az olduğu iki ülke Hollanda ve Finlandiya.
Bu iki ülkeyi örnek gösteren McCarthy, Hollanda’da nakit kabul oranının ortalamanın altında olduğuna dikkat çekti.
Buna göre ülkede işletmelerin yalnızca yüzde 79’u nakit kabul ediyor. Restoran ve kafelerde nakit kabul oranı ise 2021’de yüzde 98 iken 2024’te yüzde 85’e geriledi.
Finlandiya’da ise nakit ödemeyi tercih eden küçük ve orta ölçekli işletmelerin oranı yalnızca yüzde 8 ile en düşük seviyede bulunuyor.
McCarthy, “Şaşırtıcı olmayan bir şekilde, her iki ülke de küresel ölçekte dijitalleşme oranı en yüksek ülkeler arasında yer alıyor,” diye ekledi.