1950'lerde ün kazanan Mısırlı bir film yıldızı, Kahire'nin en iyi saklanan sırlarından birinin tohumlarını attı: Mazhar Botanik Bahçesi.
REKLAM
Aristokrat duruşu ve askeri geçmişi nedeniyle 'Mısır sinemasının şövalyesi' olarak anılan ve 2002 yılında vefat eden Ahmed Mazhar, perde arkasında bitki koleksiyonculuğuyla meşguldü.
Bahçesi şu anda oğlu mimar Shehab Mazhar'a ait ve Temmuz 2024'te halka açıldı. Mazhar'ın söylediğine göre bu karar 20. yüzyılın başlarındaki Mısır hükümdarlarının mirasını takip ediyor.
"Çocukken," diyor Mazhar, "büyükannem bana evimizin bahçesinde nasıl ekim yapılacağını öğretti. Hatta bana toprağı gübrelemeyi bile öğretti." Bu deneyim, her gün büyümesini izlediği çiçek ve ağaçlarla duygusal bir bağ kurmasını sağlamış.
Mazhar, "Büyüdüğümde, Mısır'da türünün ilk örneği olan eşsiz bir botanik bahçesi yaratmaya zaman ayırmak için derin bir arzu duydum," diyor.
Babasının bahçesini genişletirken, Giza'daki Orman Bahçesi'nin kurucusu İsmail Paşa gibi modern Mısır mimarlarının izinden gitmek istiyordu.
Mazhar Botanik Bahçesi nasıl büyüdü?
Ahmed Mazhar 1950 yılında çiçek fideleri, badem ve ceviz ağaçları, güller ve meyvelerden oluşan bir koleksiyon oluşturmaya başladı. 1985 yılında, gölgelik bitkiler ve nadir bitki türlerini de kapsayacak şekilde odağını genişletti.
2009 yılına gelindiğinde Mazhar junior palmiye ağaçları, bambu, orkide, kaktüs, uzun ömürlü bitkiler, iç mekan ve su bitkileri, eğrelti otları ve çiçek soğanlarından oluşan geniş bir koleksiyona sahip oldu.
Kahire'nin merkezine yaklaşık 10 kilometre uzaklıktaki El-Barageel'de 30 dönümlük bir arazi üzerine kurulan bahçede şu anda dünya çapındaki bitki sergilerinden toplanan 75.000 nadir tıbbi ve aromatik bitki türü bulunuyor.
Ana misyonu yaşayan en büyük yerli bitki koleksiyonunu korumak olan bahçe, 2017 yılında Botanic Gardens Conservation International (BGCI) tarafından akredite edilerek Kuzey Afrika ülkesindeki bu tür 15 alandan biri haline geldi.
Bahçe aynı zamanda bilimsel araştırma ve bitki çalışmaları için bir merkeze de ev sahipliği yapıyor.
Büyük Kahire için yeşil bir akciğer
Miras botanik bahçeleri konusunda uzman olan ve Mazhar Botanik Bahçesi'nin yöneticiliğini yapan Dr. Therese Labib, bahçenin dünya çapında nadir ve nesli tükenmekte olan bitki türlerinin korunmasında önemli bir rol oynadığını söylüyor.
Labib, "Ayrıca bahçe biyolojik çeşitliliği koruyor ve karbondioksit emilim oranlarını artırarak çevresel sürdürülebilirliği destekliyor," diyor.
Labib, Mazhar Botanik Bahçesi'nin kirleticileri emme kabiliyetinde Orman Bahçesi'ni geride bıraktığını ve Orman'ın Büyük Kahire'den emdiği miktarın dört katına eşdeğer bir miktarı emdiğini iddia ediyor.
Kahire Üniversitesi Fen Fakültesi'nde botanik profesörü ve UNESCO Ulusal Komitesi üyesi Dr. Wafaa Mahrous Amer'in yakın tarihli bir raporuna göre, bahçe her yıl yaklaşık 2 milyon kilogram karbondioksitin tutulmasına katkıda bulunuyor.
Bitki DNA teknolojisinin benimsenmesi
Bu önemli rolü geliştirmek için bahçecilik uzmanları, bitkileri DNA analizine dayalı olarak sınıflandırmak için bir sistem geliştirdi.
Mazhar, çiçekli bitkileri sınıflandırmanın modern, moleküler tabanlı bir yolu olan Angiosperm Phylogeny Group (APG) sistemi olarak bilinen bu sistemi benimseyen Mısır'daki ilk botanik bahçesi oldu.
Bu teknoloji, bitkilerin bilimsel sınıflandırmalarına göre doğru bir şekilde sıralanmasına yardımcı oluyor. Her bir bitkinin tarihi, kökeni ve nadirliği hakkında bilgi sağlamak için QR kodları ekleniyor. Bugüne kadar bu sistem dahilinde 1.080 bitki türü belgelendi.
Ain Shams Üniversitesi Eğitim Fakültesi'nde bitki taksonomisi profesörü Dr. Hesham Lotfy, "Botanik bahçeleri, her yeşil alan gibi karbondioksiti emerek ve ısınmayı azaltarak iklim değişikliğinin etkilerini hafifletmede çok önemli bir rol oynuyor," diyor.
Ancak Lotfy, botanik bahçelerinin gerçek değerinin, bitkiler için bir "yaşayan müze" olarak görülmeleri ve nadir bulunanların biyolojik çeşitliliğini korumaları nedeniyle bu rolün ötesine geçtiğine dikkat çekiyor.
Lotfy, "Mazhar bahçesi, bitki örtüsünün yoğunluğu ve çeşitliliği sayesinde Giza Valiliği'ndeki hava kalitesinin iyileştirilmesine etkin bir şekilde katkıda bulunuyor," diye ekliyor.
Ağaçlar ne kadar karbon depoluyor?
Kahire'de bir orman ve kereste ağaçları araştırma merkezinin başında bulunan Dr. Maha İsmail, ağaçların karbondioksiti emme kabiliyetinin çeşitli faktörlere göre değiştiğini söylüyor.
Bunlar arasında ekim yeri, içinde bulunduğu toprak türü, ağacın yaşı, büyüme hızı ve çevresindeki atmosferdeki karbon konsantrasyonu yer alıyor.
İsmail, "Bir ağaçta depolanan karbondioksit miktarını hesaplamak için bilimsel denklemler kullanılır," diyor.
"Yaklaşık iki ton ağırlığındaki bir okaliptüs ağacı, ağırlığının yaklaşık yarısı kadar, tahmini bir ton karbondioksit depolayacaktır. Ömrü boyunca 20 yaşındaki bir okaliptüs ağacı yılda yaklaşık 122 kilogram karbon emer."
Mısır'da botanik bahçelerinin sürdürülebilirliğinin önündeki zorluklar
Tarımsal Araştırma Merkezi Bahçe Bitkileri Araştırma Enstitüsü eski müdürü Dr. Mohamed Mahmoud, Mısır'daki su kıtlığının, 105 milyonluk nüfusa gıda sağlamak için kaynakların bir araya getirilmesiyle yeni botanik bahçelerinin kurulmasını sınırladığını söylüyor.
Euronews'e konuşan Mahmud, "Ulusal politika, arıtılmış atık suyla sulanan orman ağaçları dikmek bu, bahçelere sürdürülebilir bir çevresel alternatiftir ve atık su arıtma tesislerinin yakınına dikilmesi karbon emisyonlarının azaltılmasına ve iklim değişikliğinin etkilerinin hafifletilmesine etkili bir şekilde katkıda bulunacaktır," diyor.
Kahire Üniversitesi'nde Su Kaynakları profesörü ve BM Gıda ve Tarım Örgütü danışmanı Dr. Nadir Nur El-Din, yaprak dökmeyen ağaçların yoğun yaprakları ve yıl boyunca fotosentez yapmaları nedeniyle havayı temizlemede en etkili ağaçlar olduğunu söylüyor.
Nur El-Din, "Çölü yeşillendirme" projelerinin sadece tarım arazilerini çölleşmeden korumakla kalmadığını, aynı zamanda iklim sorunlarıyla yüzleşmek ve hava kalitesini iyileştirmek için stratejik bir gereklilik haline geldiğini belirtiyor.
Bu makale Egab işbirliğiyle yayınlanmıştır.